Αυτό που πραγματικά συνέβη στα χρόνια της πανδημίας, είναι ότι τους δώσαμε “λευκή επιταγή” να τυπώνουν χρήμα, επιδόματα, πληθωρισμό. Κάτι που φυσικά έκαναν ήδη ανεξέλεγκτα χωρίς να μας ρωτήσουν. Έχει όμως σημασία το ότι συναινέσαμε σιωπηλά… Τους δώσαμε το άλλοθι για ένα έγκλημα που είχε ήδη συντελεστεί, και που θα συνεχιζόταν.
Τα χρόνια πέρασαν, ο πληθωρισμός δεν ήταν καθόλου “παροδικός”, και μην περιμένετε από την Fed να τον ανακόψει. Έχει μια ολόκληρη αγορά ομολόγων να σώσει…
Τα τελευταία χρόνια διασκεδάζω να ακούω καφενειακές κουβέντες περί ακρίβειας. Διασκεδάζω γιατί δε μου μένει να κάνω και κάτι άλλο πλέον.
Προσπάθησα μέσα από αυτήν τη στήλη, χρόνια πριν, πριν καν την πανδημία ακόμη, να παρουσιάσω στον όποιο τυχαίο αναγνώστη εκεί έξω, το συγγενή, το φίλο, τον γείτονα που συναντάω στο περίπτερο και ανταλλάζουμε σκέψεις, ένα θέμα που θα έμελλε να αφορά όλους μας, να είναι η μεγαλύτερη κρίση της γενιάς μας.
Δε θα ήταν μια κρίση που θα έσκαγε με μπαμ α λα 2008 Λίμαν Μπράδερς, αλλά ένα σταδιακό ροκάνισμα της περιουσίας και αγοραστικής μας δύναμης, ένας αργός βασανιστικός οικονομικός θάνατος, ο εφιάλτης του πληθωρισμού.
Ίσως ο τρόπος μου, ίσως το παρουσιαστικό μου να μην έπειθε, δεν ξέρω. Ίσως αν φόραγα κοστούμι και χρησιμοποιούσα πολύπλοκους, σκόπιμα ακαταλαβίστικους όρους οικονομολόγων (οι οποίοι δεν έχουν πέσει σε ΤΙΠΟΤΑ μέσα, δεν είναι αυτή η δουλειά τους άλλωστε – η δουλειά τους είναι να «ξεπλένουν» τους ανωτέρους τους) ή ξύλινη γλώσσα πολιτικών που βγαίνουν στα παράθυρα και λένε ΜΠΟΥΡΔΕΣ στον κόσμο…
Ίσως αν ήμουν κάποια πιασάρικη περσόνα στο ΤικΤοκ να έπειθα… Το «πώς» λες κάτι άλλωστε έχει συνήθως μεγαλύτερη σημασία από το τι λες. Ειδικά όταν τους λες τη σκληρή αλήθεια κατάμουτρα.
Και κανείς δεν έχει όρεξη να ακούει την αλήθεια. Δεν αδικώ όσους δεν άκουσαν. Δεν τους δικαιολογώ κιόλας. Μας αξίζει ό,τι μας συμβαίνει.
Η ελπίδα και το πάθος μου με τροφοδοτούσε να αφιερώσω αμέτρητες αράδες για αυτό το θέμα, διότι το θεωρούσα το σημαντικότερο οικονομικό ζήτημα – και είναι, η ελπίδα ότι ίσως προλάβουμε να το σώσουμε.
Ή, στη χειρότερη, να προστατεύσουμε τις περιουσίες μας, ο καθένας ατομικά, από την πληθωριστική λαίλαπα η οποία άλλωστε είναι αναπόφευκτη, όσο οι κεντρικές τράπεζες τυπώνουν αβέρτα χρήμα.
Στις αρχές της πανδημίας άκουγα αηδιασμένος τους αξιωματούχους να ψεύδονται συνειδητά πως ο πληθωρισμός θα ήταν ένα «παροδικό φαινόμενο» λίγων εβδομάδων (όπως τα καταστροφικά υγειονομικά μέτρα), και το πάθος μετατράπηκε σε οργή.
Προσπαθούσα ακόμη πιο έντονα να προειδοποιήσω πως όχι, δε θα είναι κάτι παροδικό, για την ακρίβεια, θα γίνει η νέα «κανονικότητα» μας για πολλά χρόνια, η οποία σταδιακά θα μεταφέρει ό,τι απέμεινε από τις πολύτιμες περιουσίες μας στα χέρια αρπακτικών.
Φώναζα «μην πουλάτε», μην ανταλλάσσετε αποπληθωριστικά assets όπως η γη, για κάτι τέρμα πληθωριστικό (και πράγματι παροδικό), όπως το χρήμα.
Κάντε το σκατό σας παξιμάδι, αλλά μην πουλάτε, και σίγουρα όχι τώρα. Έβλεπα τον κόσμο να «σκοτώνει» σκληρά περιουσιακά στοιχεία όπως ακίνητα και αυτοκίνητα για μερικές ψωροχιλιάδες ευρώ που 2-3 χρόνια μετά δε θα αγόραζαν ούτε της μισής αξίας πράγματα.
Λυπόμουν για τα χρήματα που καίγονταν και δεν ήταν καν δικά μου. Στην πραγματικότητα δε λυπόμουν για τα χρήματα, αλλά για τη γη και το ύδωρ που έβλεπα να παραδίδονται σε ξένα funds που δεν έχουν αφήσει ούτε αποθήκη στο τελευταίο ξερονήσι.
Η οργή έγινε απογοήτευση. Από ένα σημείο και μετά απλά βαρέθηκα, δεν έβρισκα νόημα στο να ασχολούμαι με το θέμα. Η ζημιά άλλωστε είχε γίνει. Η μεταφορά πλούτου έχει ολοκληρωθεί, στο μεγαλύτερο βαθμό.
Ακόμη και η «προστασία» πλέον δεν έχει τόσο νόημα. Ρωτάνε «τι να κάνω;», πώς να προστατεύσω τα χρήματά μου, τις εργατοώρες μου; Επενδύουν… τι επενδύουν δηλαδή, είναι να γελάς και να κλαις, είναι απλά θλιβερό.
Δεν επενδύουν, παίζουν. Παίζουν στα χρηματιστήρια, περισσότερο από ποτέ, πλέον ο καθένας έχει μια χρηματοοικονομική εφαρμογή στο κινητό του, και σε μια στιγμή ρίχνει το μισθό του στην Nvidia ή ό,τι άλλο «hot» ακούγεται στα social media. Και τα χρηματιστήρια ανεβαίνουν.
Αλλά στην πραγματικότητα κανείς από αυτούς δεν κάνει ταμείο. Κι ακόμη και το κέρδος που γράφει, στην ουσία απλώς αντισταθμίζει τον ακραίο πληθωρισμό που βιώνουμε.
Αν δηλαδή έχεις ένα χαρτοφυλάκιο με κέρδη +30% τα τελευταία χρόνια, δεν έχεις καταφέρει στην πράξη τίποτα.
Διότι ο πραγματικός πληθωρισμός τρέχει με τόσο, και παραπάνω. Τα 1.300 ευρώ σου αγοράζουν λιγότερα προϊόντα από ό,τι αγόραζαν τα 1.000 ευρώ σου πριν μόλις δύο χρονάκια.
Προκειμένου να κερδίσεις τον πληθωρισμό πρέπει στην ουσία να ποντάρεις σε μεγαλύτερες αποδόσεις, να ρισκάρεις περισσότερο.
Κι έτσι καταληγουν οι περισσότεροι να χάνουν ακόμη πιο εύκολα τα λεφτά τους, σκορπώντας τα σε «πυραμίδες» ή και αξιόλογα χαρτιά, τα οποία όμως χειρίζονται με απληστία.
Μόνο ασφαλές καταφύγιο ο χρυσός
Άλλοι, πιο συντηρητικοί, τα βάζουν στα «ασφαλή» ομόλογα και νομίζουν κάνουν κάτι. Μυαλά κολλημένα σε ένα παρελθόν που δεν υπάρχει πια.
Μέσα στην ασχετοσύνη τους καταλήγουν να πιάνονται μεγαλύτερα κορόιδα και από τους τελειωμένους τζογαδόρους.
Διότι πρώτον, τα ομόλογα δεν είναι τόσο ασφαλή όσο νομίζουν, και δεύτερον οι γελοίες αποδόσεις της τάξεως του 3% όχι απλώς δε σε σώζουν, αλλά δεν καλύπτουν καν τον πληθωρισμό.
Με άλλα λόγια, πάλι «καίγονται» τα λεφτά σου, και αυτή τη φορά είναι δεσμευμένα σε χρηματιστηριακά προϊόντα που ούτε εσύ καταλαβαίνεις, κανείς δεν καταλαβαίνει πραγματικά, παρά μόνο η ελίτ που τα ανεβοκατεβάζει μέσω Fed και κυβερνήσεων.
Καλύτερα να τα έτρωγες στα μπουζούκια, πιο πολύ τόπο θα έπιαναν. Τουλάχιστον η αξία της εργατοώρας σου θα μεταφραζόταν άμεσα στην ψυχαγωγία που θα λάμβανες, χωρίς να χάνεις αξία (και άρα διαφυγόντα κέρδη) με την πάροδο του χρόνου.
Τα ομόλογα πλέον είναι για την BlackRock και τα κολοσσιαία funds. Όχι για τον απλό πολίτη. Απλά, δεν αξίζουν.
Και τι αξίζει; Εδώ που έχουμε φτάσει, λίγα πράγματα. Τα ακίνητα τα «σκοτώνατε» για 20 χιλιάρικα και τώρα είναι τρεις και τέσσερις φορές πάνω.
Αλλά θα συνεχίσουν όμως να ανεβαίνουν, είναι μαθηματικά αναπόφευκτο σε ένα προβληματικό οικονομικό σύστημα που λειτουργεί πλέον με τύπωμα χρήματος. Οπότε ναι, αν έχεις το χρήμα, σίγουρα αξίζεις να επενδύεις σε γη, πάντα θα αξίζει.
Όμως η καλύτερη εναλλακτική για να διαφυλάξεις την αγοραστική σου δύναμη δεν είναι άλλη από τα πολύτιμα μέταλλα. Κι ας έχουν ανέβει πολύ και αυτά…
Ο χρυσός έχει σκαρφαλώσει πάνω από 50% μέσα σε δύο μόλις χρόνια, στα $2.350 δολ./ουγγιά, αλλά δεν το έχει σε τίποτα να φτάσει τα 3 χιλιάρικα προτού ολοκληρωθεί το πάρτι στη Wall Street (που πιθανόν θα σφυρίξει ο Τραμπ λίγους μήνες μετά την ενδεχόμενη επανεκλογή του).
Το ασήμι έχει αποδώσει ακόμη περισσότερο, αλλά πάντα έχει περιθώρια ανόδου, όλα τα μέταλλα έχουν, όσο συνεχίζει το τροπάρι της η Fed. Και θα το συνεχίσει, διότι δεν μπορεί να κάνει αλλιώς.
Τεχνητή η ζήτηση στα ομόλογα – τυπώνουν χρήμα για να μην καταρρεύσουν
Η αγορά ομολόγων είναι μια βόμβα, μια βόμβα που κανείς δε θέλει να σκάσει. Και ο μόνος τρόπος να μη σκάσει είναι η Fed να συνεχίζει να τυπώνει.
Και είναι τραγική ειρωνεία ότι στην ίδια αγορά ομολόγων (που θα σωθεί σε βάρος μας), εμείς οι ίδιοι δεν αξίζει να επενδύουμε.
Είναι σαν ένα κλειστό παιχνίδι της ελίτ για το οποίο πληρώνουμε εμείς, αλλά δε θα είχε νόημα να συμμετάσχουμε, και να θέλαμε.
Οι υψηλές αποδόσεις του αμερικανικού χρέους κρατούνται τεχνητά σε υψηλά επίπεδα καθώς η ζήτηση από την Fed διατηρείται μέσω της αύξησης προσφοράς χρήματος στην οικονομία – τυπώνοντας δηλαδή δολάρια και προσπαθώντας να ελέγξει την καμπύλη απόδοσης των ομόλόγων με αυτόν τον τρόπο.
Από τη μια πλευρά ο Πάουελ δεν θέλει να αφήσει ανεξέλεγκτες τις τιμές, αλλά την ίδια στιγμή το κόστος δανεισμού των ΗΠΑ (με το χρέος να βρίσκεται κοντά στα 34,7 τρισ. δολ.) καθίσται βραχνάς, με το κόστος εξυπηρέτησής του να μετατρέπεται σε δημοσιονομικό βραχνά.
Εξαγοράζοντας το δημόσιο χρέος ενισχύεται τεχνητά η ζήτηση για το δημόσιο χρέος και πιέζονται τα επιτόκια προς τα κάτω. Το πρόβλημα είναι ότι η εξαγορά του δημόσιου χρέους συνήθως περιλαμβάνει τη δημιουργία νέου χρήματος, ασκώντας έτσι ανοδική πίεση στον πληθωρισμό των τιμών.
Παρά το γεγονός ότι ο προβλεπόμενος «αποπληθωρισμός» είναι απλώς αφήγημα (και αφήγημα θα παραμείνει) -και ο πληθωρισμός δεν επιστρέφει στο 2%- η Fed τις τελευταίες εβδομάδες έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν σχεδιάζει να αυξήσει το βασικό επιτόκιό της.
Τα ξένα κρατικά ομόλογα έχουν αυξηθεί σε υψηλό όλων των εποχών, αλλά τα νούμερα είναι παραπλανητικά. Η ζήτηση έχει αποδυναμωθεί σε σχέση με την προσφορά νέων ομολόγων – η αναμενόμενη αυξημενη προσφορά αμερικανικού χρέους είναι δύσκολο να βρει την ανάλογη ζήτηση.
Στην πραγματικότητα, μια αναμενόμενη αυξηση των νέων εκδόσεων από το αμερικανικό ΥΠ.ΟΙΚ. δημιουργεί πονοκέφαλο για την Fed διότι σε οποιαδήποτε κατάρρευση της ζήτησης το sell-off στα αμερικανικά ομόλογα δεν θα έχει ιστορικό προηγούμενο.
Φούσκα τα ακίνητα; Ναι, αλλά μην ελπίζετε να πέσουν!
Η Fed λοιπόν θα σώσει τα ομόλογα, τροφοδοτώντας περισσότερο πληθωρισμό, αλλά δεν τους ενδιαφέρει αυτό.
Κάποιος θα πρέπει να πληρώσει τον λογαριασμό, και δε θα είναι εκείνοι. Ποτέ δεν είναι εκείνοι.
Εμείς είμαστε, και μας αξίζει να είμαστε εμείς, διότι αυτά τα λαμόγια μάς αξίζουν. Ο καθρέφτης μας είναι.
Οπότε δε πα’ να γκρινιάζετε για την ακρίβεια; Εσείς δεν τους δώσατε το οκ;
Ή μήπως ξεχάσατε τις αναστολές εργασίας, και τα τραλαλό που χορεύατε στο ΤικΤοκ στην «ήσυχη» φάση της καραντίνας, όπου όλοι μαζί, με μια φωνή και ένα χειροκρότημα (στα μπαλκόνια) λέγαμε «κλείστε μας μέσα»;
Δεν καταλάβατε τι συνέβη τότε; Να σας το πω εγώ, για άλλη μια φορά.
Εκείνη τη στιγμή τους δώσαμε άλλοθι για ένα έγκλημα που είχε ήδη συντελεστεί.
Από τον φόβο μιας γρίπης, τους δώσαμε λευκή επιταγή να τυπώνουν επιδόματα και να συνεχίζουν καταστροφικές οικονομικές πολιτικές, παράγοντας λίγο ακόμη πληθωρισμό.
Φυσικά το 90% της ζημιάς (του τυπώματος) είχε ήδη πραγματοποιηθεί χωρίς καν να μας ρωτήσουν πριν την πανδημία (και θα συνεχιζόταν μετά από αυτήν).
Τα σχέδια Build Back Better των Αμερικανών, η «συγχώρεση» του ογκώδους φοιτητικού χρέους, ακόμη και τα μικρά αθώα Youth Pass κλπ, από πού νομίζετε ότι έρχεται αυτό το χρήμα; Από λεφτόδεντρα;
Ή μήπως από τους φόρους μας; Οι φόροι είναι μόλις ένας τρόπος να σε απομυζούν κράτος και μαφιόζοι. Ο πιο αποτελεσματικός, και μακράν πιο σιωπηλός, είναι το τύπωμα χρήματος, ο πληθωρισμός.
Είναι ένας έξτρα κεφαλικός φόρος για τον οποίο δε σε ρώτησαν καν. Απλά σ’ τα παίρνουν από την τσέπη. Εσύ δουλεύεις για 50 ευρώ, και τον επόμενο μήνα τα 50 ευρώ αξίζουν 45.
Αλλά έχει μεγάλη σημασία το ότι τους δώσαμε (άθελά μας) το οκ για αυτό το έγκλημα σε βάρος μας. Διότι έτσι ξεπλύθηκαν όλα τα προηγούμενα και επόμενα αμαρτήματα.
Είναι σα να σε έκλεψαν 10 φορές, και τη μία από αυτές να σου είπαν «άφησέ με, είναι για καλό σκοπό», κι εσύ να είπες «οκ».
Ε, αυτόματα έγινες άξιος της μοίρας σου, και θα σε κλέβουν και θα σε ξανακλέβουν μια ζωή. Αυτό συνέβη στην πανδημία, και αυτό πληρώνουμε τώρα.
Έτσι φτάνουμε στο σήμερα, όπου έχω χάσει κάθε λόγο να «αφυπνίσω» περί πληθωρισμού. Το ρόλο αυτό άλλωστε έχουν αναλάβει οι απανταχού άχρηστοι οικονομολόγοι και λοιποί γραβατωμένοι που φροντίζουν να μας ενημερώνουν για την πορεία του (με πλασματικά δεδομένα μάλιστα αφού πλέον δεν υπολογίζουν ενέργεια και τρόφιμα – τα κυριότερα δηλαδή!) ή να δίνουν προβλέψεις, τις οποίες μετά αναθεωρούν.
Τα χρόνια πέρασαν, σε περίπτωση που δεν το έχετε συνειδητοποιήσει, ήδη μετράμε 5 (!) χρόνια ραγδαίου πληθωρισμού και εκτιμώ θα κλείσουμε άνετα μια ολόκληρη δεκαετία.
Μια δεκαετία που είχαμε μάλιστα ονομάσει δεκαετία της «Στέρησης», αφού προτού έρθει το 2030 θα πρέπει να έχει μπει σε εφαρμογή μια πληθώρα σχεδίων που αφορούν στο πώς θα κινούμαστε, θα τρώμε, θα εργαζόμαστε, τα πάντα.
Ήδη συμβαίνει, θα είναι μια τεράστια μεταμόρφωση της κοινωνίας μας, και το κλειδί αυτής της μετάβασης είναι η μεταφορά της σκληρής περιουσίας, όπως ακίνητα, στα χέρια λίγων διαχειριστών οι οποίοι θα μας «ξαλαφρώσουν» από το άγχος συντήρησής τους, και όπως οι ίδιοι λένε «δε θα μας ανήκει τίποτα, και θα είμαστε ευτυχισμένοι».
Μια οικονομία διαμοιρασμού, όπου τα πάντα είναι δανεικά, από τον ντελιβερά που δεν ανήκει στο εργατικό δυναμικό του σουβλατζίδικου που εξυπηρετεί μέχρι το όμορφο δωμάτιο-ανεμόμυλος που έκλεισες για τις διακοπές σου στην ταπεινή Κίμωλο, και το οποίο δεν ανήκει σε κάποια από τις ελάχιστες οικογένειες που κατοικούν εκεί, αλλά σε κάποιο απρόσωπο εβραϊκό fund.
Αυτή είναι η ιστορία, ήδη εκτυλίσσεται, και κλειδί για αυτήν την οικονομική μετάβαση είναι ο πληθωρισμός, το εργαλείο που μεταφέρει ενέργεια (πλούτο) από το κάτω στρώμα της οικονομίας στο άνω.
Και ενώ όλα αυτά ήδη συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μας πλέον και δε χρειάζεται κανένας άγαρμπος, μη πειστικός Τσιρογιάννης να τα πει, ο κόσμος τι κάνει;
Εξακολουθεί να είναι… στον κόσμο του. Στις καφενειακές κουβέντες θα ακούσεις τη μαζική ψευδαίσθηση (παράνοια την λέω εγώ) του πάλαι ποτέ κτηματία Έλληνα ότι «τα ακίνητα είναι φούσκα και θα πέσουν», από στιγμή σε στιγμή μάλιστα!
Η αγορά ακινήτων πράγματι είναι φούσκα, όπως πολλά άλλα γύρω μας, αλλά ΔΕΝ θα πέσει. Έχει 1.002 λόγους να μην πέσει, και κανέναν για να πέσει!
Οι ίδιοι άνθρωποι που μέχρι χθες σκότωναν διαμέρισμα στα Πατήσια για 10 χιλιάρικα, τώρα περιμένουν και περιμένουν (καθώς αυτό ανεβαίνει σε αξία) να ξαναπέσει για να αγοράσουν! Να πάει πού, ρε παιδιά; Πίσω στα 10 χιλιάρικα;
Όσο η Αθήνα μαζεύει κι άλλο κόσμο, ημεδαπούς και μη, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί.
Όσο οι μεγάλοι διαχειριστές κεφαλαίων πυροβολούν ό,τι κινείται και δεν κινείται (ψίχουλα είναι γι’ αυτούς – αφού γνωρίζουν ότι η ελληνική γη είναι υπερπολύτιμη και άρα έξτρα αποπληθωριστική) δεν πρόκειται ποτέ να ξαναδείτε παλιές τιμές.
Φυσικά ούτε στα ενοίκια, τα οποία δεν έχουν κανέναν λόγο να πέσουν, και μάλιστα θα έλεγα ότι αναλογικά με τις τιμές άλλων προϊόντων και του άκρατου πληθωρισμού μια χαρά είναι κιόλας…
Μέσα στα επόμενα 10 χρόνια τα πράγματα θα γίνουν πολύ ακριβότερα, πολύ πιο σφιχτά. Μετά από αυτό δεν ξέρω, ίσως αφού το πράγμα φτάσει στο απροχώρητο να σκάσει εκ των έσω (implode), να σπάσει ο κόσμος στην επαρχία (αποκέντρωση), να γίνει πόλεμος, δεν ξέρω, πάντως όσοι δε νοικιάζετε τώρα σκεπτόμενοι π.χ. ότι θα πέσουν σε κάνα εξάμηνο, εκτιμώ ότι θα απογοητευτείτε…
Παρ’ όλα αυτά, ό,τι κι αν συμβαίνει, όσο πιο εξώφθαλμη κι αν γίνεται πλέον η σκληρή αλήθεια, είναι στη φύση του ανθρώπου να ελπίζει.
Και καθώς ελπίζει, να λέει μπούρδες, και κυρίως να πιστεύει σε αυτές. Έτσι, πλέον δεν έχω λόγο να προειδοποιήσω, να παθιαστώ, να εξοργιστώ, ή και να απελπιστώ.
Πλέον, απλώς το διασκεδάζω, δε μας έχει μείνει και κάτι άλλο. Στην ίδια βάρκα είμαστε όλοι…
Ακολουθούν τα άρθρα από τα σχετικά links του κειμένου:
Τέσσερα χρόνια… παροδικού πληθωρισμού και τα ψέματα συνεχίζονται!
Πανδημία και πληθωρισμός: Η κότα γέννησε τo αυγό ή τo αυγό την κότα;
Βρισκόμαστε ήδη σε «σιωπηλή» ύφεση…και ήρθε η ώρα να το παραδεχτούμε
Η Ευρώπη (να) προετοιμάζεται για επισιτιστική κρίση και …εντομοφαγία!
Πληθωρισμός: Οι κεντρικές τράπεζες απέτυχαν να νικήσουν το τέρας που οι ίδιες δημιούργησαν
Η Μεγάλη Στέρηση: Θα είναι το 2022 το «τέλος» της πανδημίας;
