Αν η κρίση του 2008 ήταν η εισαγωγή, τώρα μπήκαμε στο κυρίως θέμα… Πως φτάσαμε ως εδω, και πως πρέπει να κινηθούμε τώρα
Κανείς, εκτός από κάτι “ανύπαρκτους”. Θέλετε αλήθειες; ΔΕΝ ΑΝΤΕΧΕΤΕ τις αλήθειες, να τα λέμε κι αυτά…
Από την αρχή της πανδημίας, πριν σκάσει ο πόλεμος και φορτώσουμε όλα τα δεινά μας βολικά εκεί (όχι ότι αυτός δεν γέννησε νέα προβλήματα), είχαμε προειδοποιήσει μέσα από αυτήν τη στήλη για την επίσημη έναρξη μιας νέας παγκόσμιας πολλαπλής κρίσης, που δε θα ήταν απλώς χειρότερης του 2008, αλλά στην ουσία συνέχειά της.
Ή για να το πω καλύτερα, θα ήταν η πραγματική Μεγάλη Κρίση, η οποία δεν αφέθηκε ποτέ να εκδηλωθεί σε πλήρη βαθμό το 2008, καθώς κουκουλώθηκε με περίτεχνα κι εγκληματικά νομισματικά εργαλεία (QE) κάτω από το χαλί. Στην ουσία για την ίδια κρίση πρόκειται. Αν το 2008 ήταν η εισαγωγή, τώρα μπήκαμε στο κυρίως θέμα.
Αυτό κάποιοι το εκτιμούσαμε με βάση όχι περίπλοκα οικονομετρικά μοντέλα, αλλά με κοινή λογική. Την οθόνη βλέπαμε πολύ απλά, τους δείκτες, τις τάσεις. Και τα νούμερα δεν έβγαιναν. Η Δύση από αυτάρκη παραγωγό μετατρεπόταν ολοένα και περισσότερο σε εξαρτημένο (προς Ασία) καταναλωτή.
Βέβαια κι αυτοί οι άλλοι (Κίνα) θα την πλήρωναν αν έσκαγε κρίση, διότι όλα αλληλένδετα είναι, ωστόσο η Δύση είναι αυτή που θα χάσει τα περισσότερα. Και στην τελική, αυτό μετράει στην οικονομία, ποιος κερδίζει περισσότερα ή χάνει λιγότερα. Κόστος ευκαιρίας.
Η Δύση κινούνταν με τυπωμένο πληθωριστικό χρήμα… Τι περιμένατε να συμβεί;
Οι κεντρικές τράπεζες με επικεφαλής την Fed τύπωναν, τύπωναν ανεξέλεγκτα αεριτζίδικο πληθωριστικό χρήμα, ενώ την ίδια ώρα η αληθινή παραγωγή, δηλαδή η αληθινή προστιθέμενη ΑΞΙΑ στην κοινωνία, μειωνόταν. Δε θέλει και πολύ μυαλό να δεις που θα πήγαινε αυτό.
Κοινή λογική είναι και ΤΙΠΟΤΑ άλλο. Αλλά δυσεύρετη στις μέρες μας. Στην εποχή του παραλογισμού και της πολιτικής ορθότητας, που παρόλο που διαθέτουμε κοινή λογική, δεν την εξασκούμε, φοβούμενοι μη φανούμε λάθος σε σχέση με την υπόλοιπη άβουλη μάζα, που συχνά οδηγείται στον γκρεμό.
Στην ουσία ο κόσμος έτρωγε τις σάρκες του, καταναλώναμε το παλιό λίπος που είχε φτιάξει ο παλιός (καλός) καπιταλισμός, κι όχι το σημερινό σοσιαλιστικό/νεοφεουδαρχικό ή κορπορατικό έκτρωμα – όπως θέλετε πείτε το, στην τελική μια ταμπέλα είναι, η ουσία μετράει.
Και η ουσία είναι αυτή, πως συλλογικά καταναλώναμε περισσότερη αξία από όση παρήγαμε, ενώ ταυτόχρονα μπαλώναμε την ασχήμια μας με χαρτάκια Μονόπολης.
Το αστείο είναι πως αυτό ήταν όχι απλώς ευδιάκριτο, αλλά σε κοινή θέα. Δε χρειαζόσουν ιδιαίτερες γνώσεις ή πρόσβαση σε πολύπλοκα οικονομικά στοιχεία που διέθεταν μόνο οι κεντρικοί φορείς (οι ίδιοι που μας έφεραν εδώ) για να το αντιληφθείς. Γι’ αυτό και ανύπαρκτοι τύποι σαν εμένα μπορούσαν να το δουν.
Πολύ απλά ο περισσότερος κόσμος αρνούνταν να δει αυτό που ήταν μπροστά στα μάτια του, υποκρινόμασταν πως όλα πάνε καλά, την ώρα που οι πολιτικοί κ@λογλείφονταν μεταξύ τους στα κανάλια μιλώντας για ανάπτυξη, με στρεβλωμένα στατιστικά στοιχεία που όπως ήθελαν παρουσίαζαν. Η στατιστική είναι μια πόρνη που ο καθένας την “παίρνει” όπως θέλει.
Μια κοινωνία άρρωστη πολύ πριν τον ιό
Έτσι, υποκρινόμασταν πως όλα βαίνουν καλώς. Χαρακτηριστική συμπεριφορά του κόσμου τον 21ο αιώνα.
Ε λοιπόν, όχι όλα δεν έβαιναν καλώς, και κάποιοι αισθανόμασταν την ανάγκη να το δηλώσουμε αυτό, διότι αρνούμασταν να χειροκροτούμε το γυμνό αυτοκράτορα.
Και όχι, δε χρειαζόταν καμία πανδημία για να τα “χαλάσει” όλα. Χαλασμένα ήταν. Σάπια στο μεδούλι τους. Η πανδημία και ο πόλεμος το μόνο που έκαναν ήταν να πατήσουν το κουμπί, και συνάμα να γίνουν οι τέλειοι αποδιοπομπαίοι τράγοι στα μάτια της κοινής γνώμης, ούτως ώστε αυτή να μην εξεγερθεί και τα κάψει όλα όταν οι κεντρικοί τραπεζίτες θα της έλεγαν “ξέρετε, επτωχεύσαμεν (με τις μ@λ@κίες που κάναμε), πληρώστε τα τώρα”.
Ο κόσμος έτσι έμεινε αδρανής και δεκτικός σε ό,τι θα του ερχόταν από εκεί κι έπειτα. Δε ξέρω για πόσο ακόμη βέβαια, καθώς αγριεύει το πράγμα με τις διακοπές ρεύματος και τα κουπόνια τροφίμων. Αλλά δεν έχει και τόση σημασία πλέον, διότι σημασία για “εκείνους” είχε να μην υπάρξει περαιτέρω πανικός και χάος στην αρχή της (ελεγχόμενης αυτής) κατεδάφισης. Να μην διαταραχθούν πλήρως οι ήδη διαταραγμένες αλυσίδες (εφοδιασμού, τροφίμων κλπ) και καταρρεύσει το σύστημα.
Δε μας έλεγαν την αλήθεια, διότι είμαστε ανίκανοι να τη διαχειριστούμε
Διότι φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν για παράδειγμα (σε ένα παράλληλο σύμπαν) έβγαιναν το 2019 και μας έλεγαν, “ξέρετε τι, το πράγμα δεν πάει πολύ καλά, και ίσως σκάσει κάποια κρίση τα επόμενα 2-3 χρόνια. Προετοιμαστείτε καταλλήλως.”
Ο κόσμος θα έκανε στροφή 180 μοιρές. Επιχειρηματίες θα άλλαζαν τα σχέδια τους, προμηθευτές το ίδιο, οι καταναλωτές θα αποταμίευαν περισσότερο και γενικώς η συμπεριφορά της κοινωνίας από εκεί που ζούσε ευτυχισμένη στην άγνοια της, θα γυρνούσε τούμπα. Με πιθανόν χειρότερες συνέπειες από ό,τι αν η κρίση την έπιανε απροετοίμαστη.
Γι’ αυτό και πάντα την ανακοινώνουν τελευταία στιγμή. Γι’ αυτό, και για να πλουτίσουν βέβαια κάποια φιλαράκια τους με πρότερη γνώση. Το ίδιο έγινε το 2008 όταν Fed και ΥΠΟΙΚ των ΗΠΑ “δεν έβλεπαν ύφεση στον ορίζοντα” παρά μόνο όταν είχε ήδη ξεκινήσει η κρίση ένα χρόνο μέσα. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα.
Δεν είναι τίποτα περίπλοκα πράγματα, δεν είναι καμιά τρανή επιστήμη και οικονομετρίες 4ου έτους στο πανεπιστήμιο. Πως θα μπορούσε άλλωστε; Το χρήμα αφορά όλο τον κόσμο και ιδίως κάτι αμόρφωτους αλητάμπουρες πολιτικούς και λαμόγια. Και μη μου πει κανείς για τα βιογραφικά τους ε…
Απλή κοινή λογική.
Η πολυετής εγκληματική νομισματική πολιτική ήταν η βόμβα, η πανδημία ο πυροκροτητής
Το μόνο που δε γνωρίζαμε όσοι βλέπαμε τι έρχεται, ήταν το πότε, και το πως. Ποιο συστημικό γεγονός δηλαδή θα πυροδοτούσε μια κρίση που υποβόσκει, και να ξεκινήσει την αλυσιδωτή αντίδραση.
Προσωπικά ήδη από τις αρχές του 2019 και μέσα από τα φύλλα της Axianews, εκτιμούσα πως η κρίση θα έσκαγε το πολύ μέχρι το 2021.
Ήμουν τυχερός; Γνώριζα ότι θα σκάσει πανδημία και πόλεμος; Απλώς, έκανα μια εκτίμηση με βάση τις αγορές που διαρκώς παρακολοθούσα, και τα υπόλοιπα κομμάτια του παζλ τα συμπλήρωσα νοητά.
Αυτό που τόνιζα διαρκώς είναι πως αυτή η κρίση θα είναι μια κρίση ακρίβειας και πληθωρισμού, ως αποτέλεσμα των νομισματικών πολιτικών. Δε θα είχαμε μαζικές απολύσεις όπως το 2008. Ο κόσμος θα δούλευε, απλώς τα πάντα θα ήταν ακριβότερα και θα στερούνταν πολλά, με αποτέλεσμα τη δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου.
Και πως όλο αυτό θα διαρκούσε τουλάχιστον μέχρι το 2030, διότι θα χρειάζονταν πολλά χρόνια για να ολοκληρωθεί η ολική μεταμόρφωση της οικονομίας και κοινωνίας, με την έλευση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και της ψηφιοποίησης των πάντων και, ειδικότερα των συναλλαγών. Μια μεταμόρφωση που θα πέρναγε μέσα από κάθε λογής αφηγήματα προκειμένου να καθοδηγηθεί ο κόσμος σε νέες συνήθειες και νέο τρόπο ζωής, πιο “αποστασιοποιημένο” και “τηλέ-” (τηλεργασία, τηλε…οδήγηση, τηλεψώνια σουπερμαρκετ κλπ κλπ). Αφηγήματα όπως η κλιματική αλλαγή.
Τώρα ετοιμαστείτε (ψυχολογικά, διότι το άλλο πουλάκι πέταξε) για μια δεκαετία μιζέριας
Όλα αυτά, εκτός από ένα κατακλυσμιαίο γεγονός να τα πυροδοτήσει (κι εδώ κολλάει το πως εργαλειοποιήθηκε η πανδημία), θα χρειάζονταν αρκετά χρόνια για να ενσωματωτθούν στην κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα ο άκρατος πληθωρισμός (που δε φεύγει έτσι εύκολα, όπως θρασύτατα ψεύδονταν στα μούτρα μας περί παροδικότητας) θα έκανε αργά τη δουλειά του. Θα ροκάνιζε περιουσίες και αγοραστική δύναμη σε βάθος 5ετίας ή και 10ετίας.
Με λίγα λόγια, μια δεκαετία μιζέριας.
Τώρα, όλοι αρχίζουν να συνειδητοποιούν αυτό που κατά βάθος εξ αρχής ήξεραν μέσα τους (αλλά υποκρίνονταν πως δε βλέπουν). Τώρα είμαστε στη φάση που το ίδιο το σύστημα αρχίζει να “ανακοινώνει” την ωμή πραγματικότητα.
Γιατί; Διότι περάσαμε το στάδιο όπου η όποια ανακοίνωση θα προκαλούσε περισσότερο χάος από ό,τι θα απέτρεπε (αυτά που λέγαμε πριν), και φτάσαμε στο στάδιο όπου το κουμπί έχει πατηθεί, η πορεία έχει δρομολογηθεί και δεν υπάρχει πλέον δυνατότητα να προφυλαχθείς από κάτι, αφού έχει ήδη συμβεί. Μάλιστα η όποια σπασμωδική αντίδραση αυτή τη στιγμή θα είχε πιθανόν βαρύτερες συνέπειες για το άτομο. Κι έτσι το άτομο επιλέγει να παραμείνει αδρανής (Νόμος της Αδράνειας), από ένστικτο αυτοσυντήρησης και μόνο.
Επομένως τώρα σιγά σιγά ανακοινώνουν τα μαντάτα, αφού έτσι κι αλλιώς δεν αλλάζει κάτι, και πρέπει φυσικά να κρατηθούν και οι τύποι. Τώρα όλοι αρχίζουν να μιλάνε για “χαμένη δεκαετία”. Συμπεριλαμβανομένης της Citigroup, που προειδοποιεί πως δεν πρόκειται να δούμε τις παλιές (καλές) τιμές στην ενέργεια πριν το 2027, ενώ το ίδιο εκτιμά και το Bloomberg (περισσότερα εδώ).
Τι κάνουμε τώρα
Τώρα είναι η ώρα για ψυχραιμία, ανάλυση και προσεκτικές αποφάσεις που θα εξασφαλίσουν την ευημερία του καθενός ή ακόμη και το να ευδοκιμήσει μέσα σε αυτό το μπάχαλο (διότι κάθε κρίση γεννά ευκαιρίες). Το πως θα το πράξει αυτό, είναι προσωπικό θέμα του καθενός.
Επενδυτικά πάντως… θα έλεγα μείνετε μακριά από τις μετοχές και risk assets αυτή τη στιγμή, διότι ό,τι κι αν κάνουν, ακόμη κι αν υπάρξει κάποιο εφήμερο ράλι, θα είναι απλώς παγίδα για να ξεφορτωθούν κάποιοι μάγκες τις εκτεθειμένες θέσεις τους. Τώρα είναι η ώρα για τοποθετήσεις σε sound money, δηλαδή πολύτιμα μέταλλα, γη ή/και fintech projects με μακροπρόθεσμες προοπτικές.
Α, και… καλό θα ήταν να ποντάρετε σε μετοχές εντόμων. Γιατί σύντομα θα τρώμε κι από αυτά… Γκουγκλάρετε οποιδήποτε ETF ή εισηγμένη καλλιέργειας βρώσιμων εντόμων (insect stocks), γιατί σε 2-3 χρόνια θα κάνουν μπαμ αντίστοιχο με τις βίγκαν…
Συνοψίζοντας: Αυτή η κρίση, όπως και κάθε κρίση, δεν ήρθε ουρανοκατέβατη. Φαινόταν, χρόνια πριν. Από αυτούς που την “είδαν”, όσοι ήταν σε θέσεις εξουσίας δε θα τολμούσαν ποτέ να την ανακοινώσουν εγκαίρως, διότι αυτό δε θα συνέφερε κανέναν, κι όσοι ήταν απλοί πολίτες απορρίπτονταν από τους υπόλοιπους ως αναξιόπιστοι και “ψεύτες”.
Διότι στην πραγματικότητα η ίδια η κοινωνία είναι ψεύτικη, και υπεύθυνη για ό,τι καλό ή κακό της συμβαίνει, πόσο μάλλον για αυτούς που διορίζει να κουμαντάρουν το πλοίο. Στην πραγματικότητα οι πολιτικοί δε λένε “ψέματα”, λένε ακριβώς αυτό που θέλει να ακούσει ο κόσμος. Το παραμύθι.
Διότι τη σκληρή πραγματική αλήθεια ο κόσμος αρνείται να τη δεχθεί, αφενός γιατί ενδόμυχα γνωρίζει πως από αυτόν ξεκινά το κακό, και αφετέρου διότι φοβάται να το αντιμετωπίσει, οπότε προτιμά να ζει σε μια συλλογική βολική ψευδαίσθηση, μέχρι να σκάσουν όλα και να τα ρίξει εξίσου βολικά στους κατά τα άλλα ανίκανους πολιτικούς, από τους οποίους εξ αρχής δε θα έπρεπε να περιμένει και πολλά…
Έτσι απορρίπτει την πραγματικότητα ως ψέμα, και όσους την αναδεικνύουν ως ψεύτες ή αρνητές ή οτιδήποτε. Στην πραγματικότητα λοιπόν, στο προσωπικό συννεφάκι του μέσου πολίτη, ο πολιτικός δε λέει ψέματα, αλλά την “αλήθεια” αυτού του παραμυθιού. Μονάχα όταν γκρεμιστεί το παραμύθι από τις εξελίξεις, ο πολίτης “ξυπνά” και ζητά τα ρέστα από τους ψεύτες πολιτικούς.
Οι πολιτικοί είναι καθρέφτες της κοινωνίας. ΟΛΟΙ οι άνθρωποι είναι ψεύτικοι, και ψεύτες. Απλώς κάποιοι από αυτούς γίνονται πολιτικοί, αυτό είναι όλο…
Στην πραγματικότητα λοιπόν, δεν είναι ότι κανείς δεν προέβλεψε αυτό το μπάχαλο ή ότι όφειλε να μας το πει. ΟΛΟΙ μπορούσαμε να προβλέψουμε αυτήν την κρίση, διότι όλοι γνωρίζαμε μέσα μας ποιος ευθύνεται και τι συμβαίνει. Απλά βρισκόμασταν σε άρνηση, μέσα στην ομαδική ψευδίσθηση ασφάλειας της αγέλης, αυτή είναι η αλήθεια. Αλλά τις αλήθειες δεν τις αντέχουμε…
Φυσικό αέριο: Μην περίμενετε τις παλιές (καλές) τιμές πριν το 2027
Η Μεγάλη Στέρηση: Θα είναι το 2022 το «τέλος» της πανδημίας;
Η Ευρώπη «γερνάει» – Τι φανερώνει το ρεκόρ εμπορικού ελλείμματος
Η απόλυτη παράνοια: Οι κεντρικές τράπεζες βαφτίζουν το κρέας ψάρι
