Έχει επιβληθεί ξανά τέτοιου είδους πλαφόν και υπό τόσο εκρηκτικές συνθήκες; Περίπου… επί Σαντάμ Χουσεΐν. Με μια σημαντική διαφορά: το Ιράκ τότε είχε απέναντί του συσπειρωμένα τα Ηνωμένα Έθνη και το πλαφόν έτσι είχε νόημα.
Στον αντίποδα τώρα η “αντι-Πούτιν” Δύση είναι που έχει απέναντί της αγοραστές του ρωσικού πετρελαίου και αερίου… και τι αγοραστές! Κίνα, Ινδία, Πακιστάν μεταξύ αυτών, διαμορφώνοντας έτσι ένα μίνι-καρτέλ που ουσιαστικά διαλύει σαν “απεργοσπάστης” την όποια προσπάθεια οικονομικής πίεσης.
Η Δύση θέλει αλλά… δεν μπορεί. Το μαχαίρι της δεν κόβει πλέον αρκετά ώστε να πάρει το πεπόνι… Η όποια επιβολή πλαφόν θα αποβεί τελικά ανούσια και θα γυρίσει μπούμερανγκ όπως και όλες οι υπόλοιπες κυρώσεις (που είδαμε τι κατάφεραν)…
Ειδικότερα, οι ηγέτες της G7 κατέληξαν ότι επιθυμούν να επιβάλουν πλαφόν, δηλαδή ανώτατο όριο τιμής στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Ρωσίας, προκειμένου να περιορίσουν τα έσοδα της ρωσικής κυβέρνησης με τα οποία χρηματοδοτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Οι υπουργοί Οικονομικών της G7, μεταξύ των οποίων και η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν, υποστηρίζουν ότι η επιβολή πλαφόν μπορεί να περιορίσει τα έσοδα που εισπράττει η Ρωσία για τις εξαγωγές ενεργειακών πόρων, χωρίς να πλήττονται οι δυτικοί καταναλωτές από μία διακοπή των ρωσικών προμηθειών.
Το Reuters αναρωτιέται αν μπορεί πράγματι να συμβεί αυτό:
Αρχικά, έχει επιβληθεί ξανά πλαφόν στις τιμές πετρελαίου μιας χώρας;
Ένας ανάλογος μηχανισμός επιβολής πλαφόν δημιουργήθηκε ως τμήμα του προγράμματος «πετρέλαιο αντί τροφίμων» από τα Ηνωμένα Έθνη το 1995 προκειμένου να μπορεί το Ιράκ να πουλά το πετρέλαιό του με αντάλλαγμα τρόφιμα και φάρμακα.
Το πρόγραμμα, που εισήχθη από την κυβέρνηση Κλίντον, είχε σκοπό να καλύψει τις ανάγκες των απλών Ιρακινών σε τρόφιμα και φάρμακα, μη επιτρέποντας στην κυβέρνηση του Σαντάμ Χουσεΐν να ενισχύσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες.
Οι αγοραστές πετρελαίου πλήρωναν τα χρήματα σε ειδικό λογαριασμό μεσεγγύησης που διαχειριζόταν η τράπεζα BNP Paribas. Τα χρήματα χρησιμοποιήθηκαν αργότερα και για την πληρωμή πολεμικών αποζημιώσεων στο Κουβέιτ, ενώ οι αποστολές των Ηνωμένων Εθνών στο Ιράκ και το Ιράκ είχαν τη δυνατότητα να αγοράσουν ό,τι τους ήταν απαραίτητο στο πλαίσιο της αποστολής τους με τα υπόλοιπα κεφάλαια.
Μια μεγάλη διαφορά σε σχέση με το πρόγραμμα που εφαρμόστηκε στο Ιράκ είναι ότι τότε τα Ηνωμένα Έθνη ήταν ενωμένα στην αντίθεσή τους απέναντι στην κυβέρνηση του Σαντάμ, ενώ σήμερα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ είναι διαιρεμένα ως προς τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η Κίνα, η Ινδία και το Πακιστάν είναι μεταξύ των 35 χωρών που έχουν αρνηθεί να καταδικάσουν τη Ρωσία. Η Κίνα και η Ινδία έχουν γίνει μάλιστα οι μεγαλύτεροι αγοραστές ρωσικού πετρελαίου το οποίο παίρνουν με μεγάλη έκπτωση, καθώς η Ευρώπη έχει μειώσει τις εισαγωγές.
Ποιος μπορεί να είναι ο στόχος ενος καρτέλ αγοραστών; Δυτικοί αξιωματούχοι λένε ότι θέλουν να ενθαρρύνουν τις πωλήσεις ρωσικού πετρελαίου σε τιμές ελαφρώς υψηλότερες του κόστους παραγωγής για να διασφαλίσουν ότι θα μειωθούν τα κέρδη της Ρωσίας, χωρίς να προκληθεί πρόβλημα στην παγκόσμια προσφορά.
Σήμερα η Ρωσία εισπράττει πολύ περισσότερα έσοδα από ό,τι πριν από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς οι παγκόσμιες αυξήσεις των τιμών έχουν αντισταθμίσει τον αντίκτυπο των δυτικών κυρώσεων.
Ο Tamas Varga, της χρηματιστηριακής πετρελαίου PVM, δήλωσε ότι η ιδέα της εισαγωγής ενός ανώτατου ορίου τιμής ισοδυναμεί με απόδειξη ότι το εμπάργκο της Δύσης στο ρωσικό πετρέλαιο ήταν αντιπαραγωγικό, καθώς τα ρωσικά έσοδα αυξήθηκαν.
Ωστόσο, η δημιουργία ενός καρτέλ αγοραστών για να μειωθούν δραματικά τα έσοδα της Ρωσίας, με παράλληλη άμβλυνση της πληθωριστικής πίεσης από τις τιμές του πετρελαίου, αποτελεί μια πολύ αβέβαιη άσκηση. «Το μεγάλο άγνωστο είναι η αντίδραση του Βλαντιμίρ Πούτιν», είπε ο Varga.
Απαντώντας στις δηλώσεις των δυτικών περί εισαγωγής πλαφόν στις τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε ότι αν οι χώρες της Δύσης επιχειρήσουν να εισαγάγουν ένα τέτοιο μέτρο η Gazprom μπορεί να αλλάξει τους όρους παραδόσεων φυσικού αερίου στα συμβόλαια που έχει με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Εάν όμως η Δύση επιχειρήσει να επιβάλει πλαφόν στις τιμές και ο Ρώσος Πρόεδρος απαντήσει μειώνοντας τις εξαγωγές πετρελαίου ή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, το σχέδιο θα αποτύχει και θα οδηγήσει σε αύξηση των τιμών: «Είναι ένα εφιαλτικό σενάριο, τόσο για την Ευρώπη όσο και για τη Ρωσία».
Σε τι επίπεδο μπορεί να τεθεί το πλαφόν; Με τις τιμές του Brent στα 110-120 δολάρια το βαρέλι, η Ρωσία δίνει το πετρέλαιό της με μεγάλη έκπτωση 30-40 δολαρίων το βαρέλι στους Κινέζους και τους Ινδούς που το αγοράζουν με μεγάλη προθυμία.
«Οι χώρες της G7 θέλουν να μειώσουν τα ρωσικά έσοδα από το πετρέλαιο και αυτό συνεπάγεται ανώτατο όριο τιμής πολύ χαμηλότερο από αυτό που πληρώνουν οι αγοραστές. Ορισμένοι ακτιβιστές υποστηρίζουν μια πολύ επιθετική μείωση, επισημαίνοντας το χαμηλό κόστος παραγωγής της Ρωσίας και υποστηρίζοντας ότι θα συνεχίσει να πουλά πετρέλαιο σε οποιαδήποτε τιμή παραπάνω αυτό το επίπεδο», δήλωσε ο Richard Mallinson από το Energy Aspects.
Το κόστος παραγωγής της Ρωσίας είναι 3-4 δολάρια το βαρέλι και οι ρωσικές εταιρίες θα μπορούσαν πιθανώς να ωφεληθούν ακόμη και αν οι τιμές του πετρελαίου ήταν 25-30 δολάρια το βαρέλι.
Υπάρχει τρόπος να επιβληθεί το πλαφόν μέσω της ασφάλισης φορτίων ρωσικού πετρελαίου και LNG; Η επιβολή ανώτατου ορίου τιμής στις πωλήσεις ρωσικού πετρελαίου μπορεί να γίνει μέσω της ναυτιλιακής ασφάλισης, δήλωσε η Louise Dickson από το Rystad and Mallinson.
Το International Group of Protection & Indemnity Clubs στο Λονδίνο καλύπτει περίπου το 95% του παγκόσμιου ναυτιλιακού στόλου μεταφοράς πετρελαίου.
Στους Ρώσους αγοραστές πετρελαίου μπορεί να προσφερθεί απαλλαγή από την απαγόρευση της ευρωπαϊκής ναυτιλιακής ασφάλισης, η οποία τίθεται σε ισχύ στις αρχές Δεκεμβρίου, εάν πληρώνουν με βάση την τιμή του πλαφόν ή και κάτω από αυτήν.
Για να επιβληθεί ανώτατο όριο τιμής στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Ρωσίας υπάρχουν πολλά εμπόδια. Ποια είναι αυτά;
«Το πιο προφανές είναι ότι η Ρωσία μπορεί να μη συμφωνήσει να πουλήσει σε αυτές τις τιμές, ιδιαίτερα εάν το πλαφόν τεθεί πολύ χαμηλά και κοντά στο κόστος παραγωγής», δήλωσε ο Dickson.
«Άλλωστε, ο Πούτιν έχει ήδη δείξει ότι είναι αποφασισμένος να σταματήσει τις προμήθειες φυσικού αερίου σε χώρες της Ε.Ε. που αρνήθηκαν να ανταποκριθούν στις δικές του απαιτήσεις πληρωμών».
Το επόμενο εμπόδιο είναι η Κίνα, η οποία δέχεται την ασφάλιση των φορτίων που παραλαμβάνει από Ρώσους ασφαλιστές, είπε ο Dickson. Η κρατικά ελεγχόμενη Ρωσική Εθνική Αντασφαλιστική Εταιρεία (RNRC) έχει γίνει ο κύριος αντασφαλιστής των ρωσικών πλοίων.
Θα συνεργαστούν η Κίνα και η Ινδία;
Η Ινδία, μέσω του εθνικού της νηογνώμονα, έχει παράσχει πιστοποητικά ασφάλειας για δεκάδες ρωσικά πλοία, επιτρέποντας την απρόσκοπτη συνέχιση των εξαγωγών ρωσικού πετρελαίου.
«Η Ρωσία και ορισμένοι αγοραστές βρίσκουν ήδη εναλλακτικές λύσεις στις ευρωπαϊκές ασφαλιστικές αγορές, χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό τοπικών ασφαλιστικών εταιριών και κρατικών εγγυήσεων. Επομένως, αυτός ο μηχανισμός δεν πρόκειται να υποχρεώσει όλους τους αγοραστές να συμμετάσχουν στο σύστημα πλαφόν της Δύσης», δήλωσε ο Mallinson.
Θα συμφωνήσουν οι ασφαλιστικές και όλες οι χώρες της Ε.Ε.; Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές ασφαλιστικές μπορεί να μην έχουν καμία διάθεση να είναι υπεύθυνες για την παρακολούθηση του ανώτατου ορίου τιμών και να αποφασίσουν ότι θα αποφύγουν την κάλυψη τέτοιων συμφωνιών, είπε.
Συν τοις άλλοις, η Ε.Ε. θα πρέπει να τροποποιήσει τις κυρώσεις που ενέκρινε στα τέλη Μαΐου, κάτι που απαιτεί πάλι ομόφωνη υποστήριξη από όλες τις χώρες μέλη της.
«Δεδομένης της υψηλής δυσκολίας που είχαν οι διαπραγματεύσεις τον Μάιο, ορισμένες χώρες φοβούνται να ξανανοίξουν το ζήτημα και να δώσουν στην Ουγγαρία και άλλες χώρες ξανά την ευκαιρία να πιέσουν για εξαιρέσεις», αναφέρει ο Mallinson.
Βραχυπρόθεσμο το κέρδος της Ρωσίας – Οι ΗΠΑ θα πουν την τελευταία λέξη
Οι μεγάλες πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970 δίδαξαν στους δυτικούς πολιτικούς ένα σημαντικό μάθημα για τη δύναμη των ενεργειακών υπερδυνάμεων του κόσμου.
Πενήντα χρόνια αργότερα, αυτό το μάθημα επαναλαμβάνεται. Η Ρωσία αμύνεται έναντι των δυτικών κυρώσεων περιορίζοντας τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
Η προοπτική πλήρους διακοπής του ρωσικού φυσικού αερίου προκαλεί σχεδόν πανικό στην Ευρώπη, καθώς η Γερμανία και άλλες μεγάλες οικονομίες σκέφτονται την ενεργειακή τους εξάρτηση αυτόν τον χειμώνα.
Εν τω μεταξύ, ο Τζο Μπάιντεν –ανησυχώντας για την αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών– έπρεπε να ξεχάσει την προεκλογική του ρητορική ότι αντιμετωπίζει τη Σαουδική Αραβία ως παρία. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ θα πάει στο Ριάντ τον επόμενο μήνα για να κάνει έκκληση στους Σαουδάραβες να διαθέσουν περισσότερο πετρέλαιο.
Το μάθημα φαίνεται απλό και τρομακτικό. Το 2022 –όπως και το 1973– οι σημαντικότεροι παραγωγοί πετρελαίου του κόσμου μπορούν ακόμα να κάνουν τις μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις του κόσμου να χορεύουν στον μελωδικό τους ρυθμό.
Μπορεί η παραπάνω να είναι η προφανής ανάγνωση των γεγονότων.
Όμως η γεωπολιτική της ενέργειας είναι πολύ πιο περίπλοκη.
Η Ρωσία έχει ισχυρό χαρτί βραχυπρόθεσμα, αλλά η θέση της θα επιδεινωθεί δραματικά τα επόμενα τρία χρόνια. Οι ΗΠΑ έχουν μεγάλο πρόβλημα βραχυπρόθεσμα, αλλά βρίσκονται σε ισχυρή θέση μακροπρόθεσμα.
Η Ε.Ε. έχει τα μεγαλύτερα προβλήματα βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα.
Παρά τις τολμηρές συζητήσεις για διαφοροποίηση και απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, οι Ευρωπαίοι απέχουν ακόμη πολύ από την εύρεση μιας βιώσιμης νέας ενεργειακής στρατηγικής.
Η Ρωσία και η Ε.Ε. βρίσκονται σε αγώνα ενάντια στον χρόνο. Ο στόχος της Ρωσίας είναι ξεκάθαρα να προκαλέσει οικονομική κρίση στην Ευρώπη αυτόν τον χειμώνα, και έτσι να αποδυναμώσει την υποστήριξη της Ε.Ε. προς την Ουκρανία.
Η ουγγρική κυβέρνηση, γνωστή για την επιεική της στάση απέναντι στον Πούτιν, ήδη πιέζει για γρήγορη κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία και αναφέρθηκε στην επικείμενη οικονομική καταστροφή.
Οι Ευρωπαίοι έχουν αρκετούς μήνες μέχρι τον χειμώνα για να προετοιμαστούν για την επερχόμενη ρωσική πίεση. Αλλά ακόμα και αν η τακτική πίεσης της Μόσχας λειτουργεί βραχυπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα ο Πούτιν καταστρέφει έναν από τους πυλώνες της ρωσικής ισχύος.
Η Ευρώπη έχει πλέον πάρει ένα πικρό μάθημα για τους κινδύνους της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία και είναι αποφασισμένη να μην είναι ποτέ ξανά ευάλωτη.
Ανώτερος Γερμανός αξιωματούχος λέει: «Πριν από τον πόλεμο, η Ρωσία περίμενε άλλα 30 χρόνια εγγυημένα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Τώρα μόνο τρία».
Ακόμη και βραχυπρόθεσμα, ο περιορισμός των ευρωπαϊκών εξαγωγών φυσικού αερίου είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι για τη Ρωσία.
Περίπου ένα δισεκατομμύριο ευρώ εξακολουθούν να ρέουν στα ταμεία της Ρωσίας καθημερινά, κυρίως από την Ευρώπη. Εάν ο Πούτιν θυσίαζε αυτά τα έσοδα, η ικανότητά του να διεξάγει πόλεμο θα μειωνόταν γρήγορα.
Η Ρωσία μπορεί να βρει εναλλακτικές αγορές για το πετρέλαιό της με σχετική ευκολία – δείτε τον ζήλο με τον οποίο η Ινδία και η Κίνα αυξάνουν τις εισαγωγές του πετρελαίου της με έκπτωση. Όμως το αέριό της εξάγεται μέσω αγωγών και οι μεγάλοι αγωγοί πηγαίνουν στην Ευρώπη.
Η κατασκευή νέων προς την Κίνα θα διαρκέσει χρόνια, επομένως η Ρωσία θα μπορούσε σύντομα να βρεθεί αντιμέτωπη με ένα λανθάνον περιουσιακό στοιχείο.
Η σοβαρότητα των ευρωπαϊκών προσπαθειών να απελευθερωθεί από την εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια φαίνεται στα ταξιδιωτικά σχέδια των ηγετών της. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μόλις βρέθηκε στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο, υπογράφοντας μια νέα σύμβαση φυσικού αερίου.
Ο Όλαφ Σολτς, ο Γερμανός καγκελάριος, επισκέφθηκε πρόσφατα τη Σενεγάλη και υποστήριξε την ανάπτυξη ενός νέου κοιτάσματος φυσικού αερίου εκεί. Ωστόσο, παραμένει ένα μεγάλο ερώτημα σχετικά με το πόσο γρήγορα και ομαλά η Ευρώπη μπορεί να αντικαταστήσει τη ρωσική ενέργεια. Ορισμένα ανώτερα στελέχη της ενεργειακής βιομηχανίας είναι επιφυλακτικά.
Η κατάσταση τα επόμενα πέντε χρόνια είναι πιθανό να φέρει την Ευρώπη σε δύσκολη θέση, καθώς η ζήτηση για ρωσική ενέργεια μειώνεται αλλά δεν εξαλείφεται, ενώ οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν επίμονα υψηλότερες τιμές και η βιομηχανία αντιμετωπίζει αβέβαιες προμήθειες.
Οι ΗΠΑ, από την άλλη πλευρά, βρίσκονται σε πολύ πιο άνετη θέση μακροπρόθεσμα.
Ο Dan Yergina, κορυφαίος ενεργειακός αναλυτής, επισήμανε ότι οι ΗΠΑ έδιωξαν τη Ρωσία ως τον κορυφαίο εξαγωγέα ενέργειας στον κόσμο.
Οι υψηλότερες τιμές ενέργειας είναι πόνος για τους Αμερικανούς καταναλωτές, αλλά είναι ένα όφελος για τη βιομηχανία σχιστολιθικού αερίου των ΗΠΑ. Ένα μάθημα που αντλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι ότι είναι επικίνδυνο για μια χώρα να βασίζεται σε έναν γεωπολιτικό αντίπαλο για την ενέργειά της.
ΟΙ ΗΠΑ είναι πλέον ένας μεγάλος καθαρός εξαγωγέας ενέργειας, ενώ η Κίνα παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τις εισαγωγές. Όμως η αμερικανική παραγωγή από μόνη της δεν μπορεί να προστατεύσει τους Αμερικανούς καταναλωτές από την αύξηση των τιμών του πετρελαίου παγκοσμίως.
Η επιθυμία του Λευκού Οίκου να απομονώσει όχι μόνο τη Ρωσία αλλά και το Ιράν και τη Βενεζουέλα ενίσχυσε τη θέση της Σαουδικής Αραβίας. Ακόμη και για τις ΗΠΑ είναι αδύνατον να αντιμετωπίζονται όλοι οι μεγάλοι παραγωγοί πετρελαίου στον κόσμο ως παρίες ταυτόχρονα.
Και σε αντίθεση με τη Ρωσία ή το Ιράν, η Σαουδική Αραβία είναι ένας μακροχρόνιος σύμμαχος των ΗΠΑ. Η πραγματική απειλή για τη θέση της Σαουδικής Αραβίας δεν είναι γεωπολιτική, αλλά περιβαλλοντική.
Τελικά, η απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο κόσμος θα σταματήσει να αγοράζει αυτά που πουλάνε οι Σαουδάραβες.
Βραχυπρόθεσμα, ωστόσο, η παγκόσμια ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία αυξάνει τη ζήτηση για μη ρωσικά ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένου του άνθρακα, του πιο βρόμικου από όλα.
Η Γερμανία ανοίγει ξανά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα.
Και η Κίνα προσκολλάται ακόμη πιο σφιχτά στην πιο αξιόπιστη μορφή εγχώριας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι κακό νέο για τον κόσμο.
Θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερο νέο για τον πλανήτη.
