Την περασμένη Τρίτη έφυγε από τη ζωή ο Charlie Munger, ένας θρύλος των διεθνών αγορών (και όχι μόνο), ένας άνθρωπος τόσο σοφός όσο και ταπεινός, από τον οποίο μπορούμε να μάθουμε πολλά.

Τόσο πλήρης ημερών… όσο δεν πάει, όχι μόνο έπειδη έφτασε τα 99 χρόνια, αλλά επειδή μέσα σε αυτόν τον αιώνα έκανε όσα δεν κάνουν άλλοι σε 10 ζωές.

Φυσικά, και δε θα μπορούσαμε παρά να αφιερώσουμε το ελάχιστο που μπορούμε σε έναν άνθρωπο που κυνηγούσε, λάτρευε, και ήξερε να εκτιμά την “Αξία” όσο λίγοι.

Μοναδικός εφάμιλλος του στον τομέα είναι ο… νεότερος (στα 93 του!) ακόμη μεγαλύτερος θρύλος των επενδύσεων -ίσως ο μεγαλύτερος- Warren Buffet.

Οι δυο τους συνέβαλαν τα μέγιστα στο χτίσιμο μιας επενδυτικής αυτοκρατορίας, της αμερικανικής πολυεθνική Berkshire Hathaway, η οποία εδώ και σχεδόν 200 χρόνια από το έτος ίδρυσης της, δίδαξε και τηρεί πιστά και επιτυχημένα το μοντέλο του λεγόμενου value investing, δηλαδή την τοποθέτηση σε ΑΞΙΕΣ, όπου κι αν τις βρίσκει κανείς. Αξίες εσωτερικές (intrinsic value) και όχι φαινομενικές, με θεμελιώδη που αντέχουν και ευδοκιμούν στα δύσκολα.

Με άλλα λόγια εντελώς… το αντίθετο από ό,τι παρατηρούμε στη σημερινή εποχή, του παραλογισμού, όπου η αξία μετριέται σε ψηφιακά likes, όπου τα φύλα δεν έχουν ρόλους και όλα είναι ίδια, μια ομοιογενής άμορφη μάζα. Τα χρηματιστήρια έχουν γίνει εντελώς τζόγος, και όχι, δεν ήταν πάντα έτσι.

Φούσκες πάντα υπήρχαν, αλλά δεν άντεχαν πολύ. Με τα ψέματα έκανες καμιά αρπαχτή, και μέχρι εκεί. Σήμερα κυριολεκτικά μας εξουσιάζουν τα αρπαχτικά και οι ψεύτικες αξίες. Δε θα πιάσουμε καν περιπτώσεις σαν την Tesla, η οποία επί συνεχείς δεκαετίες ήταν ζημιογόνα κι όμως “κατάφερνε” να αποσπά χρηματοδοτήσεις και ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες από ένα ολόκληρο σύστημα που μοιάζει να τη σιγοντάρει (αυτήν και πολλούς άλλους) για λόγους που δε γίνεται να επεκταθούν σε αυτό το άρθρο-φορό τιμής στον εκλίποντα.

Ίσως γι’ αυτό “διάλεξε” να φύγει τώρα, αφήνοντας χαλάλι τα 100, άλλωστε αυτός ο κόσμος δεν είναι για τύπους σαν τον Τσάρλι και τον Μπάφετ. Οι τελευταίοι μεγάλοι “παλιοί” των επενδύσεων, μυαλά με εντελώς διαφορετική νοοτροπία από τη σύγχρονη κουλτούρα.

Κι αν ακούγεται σα να αναπολώ μια εποχή που δεν έζησα καν, είναι μάλλον ακριβώς γι’ αυτό. Διότι η σύγχρονη κουλτούρα δε ξέρω αν είναι “καλύτερη” ή χειρότερη από εκείνη των λεγόμενων “boomers”, αλλά μου φαίνεται σίγουρα πιο αντιαισθητική και κακόγουστη. Ίσως απλά είμαι λίγο γεροξούρης σαν τον Munger, ο οποίος υπόψιν ήταν μεγάλος επικριτής των κρυπτονομισμάτων (για τα οποία είναι γνωστά τα αισθήματά μου), όμως άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Δε μπορώ παρά να αναγνωρίσω την αξία κάποιοιυ, κι ας μη συμφωνούμε σε πολλά. Αυτή είναι κι η ουσία της στήλης αυτής.

Ο ακραίος πληθωρισμός που βιώνουμε δεν είναι απλώς ένα “σημείο των καιρών”, είναι η περίτρανη απόδειξη της παρακμής της εποχής μας. Τα πάντα γύρω ευτελίζονται μέρα με τη μέρα, η δουλειά και τα έργα μας χάνουν την αξία τους κάτω από τόνους σκουπιδιών και την υποτίμηση του ίδιου του χρήματος.

Σε μια τέτοια εποχή η αναζήτηση της “Αξίας” είναι πιο σημαντική από ποτέ, και δε μιλώ μόνο για χρήμα τώρα. Καθώς ο κόσμος βιώνει δυσκολίες και στερήσεις, αρχίζει να συνειδητοποιεί πόσο ευτελή είναι τα καταναλωτικά αγαθά που τόσα χρόνια μανιωδώς κυνηγούσε και απολάμβανε (πέρα από τις δυνατότητές του, αντικειμενικά), και αρχίζει να δίνει βάση στη σημαντικότερη αξία εκεί έξω: τους ανθρώπους, την αγάπη, την οικογένεια, τη συντροφιά. Όποιος επενδύει σε έναν άξιο άνθρωπο, δε θα βγει χαμένος ποτέ, ειδικά μακροπρόθεσμα.

Και μπορεί ο “παλέουρας” Τσάρλι να μην τα έχει πει (ακριβώς έτσι), αλλά οι βασικές αξίες είναι αυτές. Value investing σημαίνει να κυνηγάμε και να ποντάρουμε στα διαμάντια εκεί έξω, ό,τι κι αν θεωρούμε εμείς διαμάντι…

Ο Charlie Munger λοιπόν έφυγε, κι άφησε την επενδυτική κοινότητα πιο φτωχή, αλλά και μια χρήσιμη παρακαταθήκη για τους επίδοξους νέους, την επόμενη γενιά, αφού ο ίδιος πάντα απλόχερα μοίραζε συμβουλές, αυτού αγαπούσε να κάνει περισσότερο, γι’ αυτό έφτιαξε το πιο επιτυχημένο επενδυτικό δίδυμο στην ιστορία. Δεν έχει υπάρξει ποτέ ανάλογο περιστατικό, διότι οι επενδυτές-επιχειρηματίες, όσο κι αν φαίνεται πως συνεργάζονται με κόσμο, είναι μοναχικοί παίχτες, διότι ακολουθούν την προσωπική τους τακτική που κι αν ταιριάξει με κανενός, θα είναι βραχυπρόθεσμα. Το πόσο “ταίριαξαν” οι Munger-Buffet φαίνεται από τις πολλές φωτογραφίες τους όπου παίζουν μαζί χαρτάκι…

Λίγοι επιχειρηματίες παραμέρισαν εγωισμούς, αναγνώρισαν τους ρόλους και ικανότητές τους και έπαιξαν τόσο επιτυχημένα το “δεύτερο βιολί”, όσο ο Munger στον ομολογουμένως πιο “ηγέτη” Buffet. Ίσως αυτό θα πρέπει να είναι το μεγαλύτερο δίδαγμα για εμάς, ειδικά τους Έλληνες που όλοι θέλουμε να μαστε επιχειρηματίες, έχουμε πάντα δίκιο, και δεν τα βρίσκουμε με κανέναν, ούτε τον εαυτό μας…

Πολλοί μπορεί να παρεξηγήσουν αυτό το άρθρο. Γιατί τόσος έπαινος για έναν ακόμη τύπο που τους «έθαψε» όλους, τι μας αφορά εμάς για τους φραγκάτους που απομυζούν τον πλανήτη και ποιος είναι τέλος πάντων αυτός ο Charlie Munger και τι έχει κάνει για εμάς; Αυτή ακριβώς βέβαια είναι η νοοτροπία του αιώνιου loser, του κοντόφθαλμου «υπαλληλάκου» (που ποτέ δεν τολμά) και αδυνατεί να να αντλήσει αξία από το καθετί γύρω του.

Είναι αυτός ο κόσμος των «κακών» καπιταλιστών σαν τον Munger; Ο Munger ήταν ένας παίχτης. Όπου έβλεπε αξία, πόνταρε, όπου κι αν βρισκόταν αυτή. Λέτε να διάλεγε μόνο τις «ηθικές»; Και που ορίζονται τα όρια του ηθικού; Ένας μεροκαματιάρης που καταναλώνει ένα μπουκάλι Κόκα-Κόλα που ένας θεός ξέρει τι χημικά έχει μέσα, είναι καλύτερος από τον μεγαλοεπενδυτή που ποντάρει σε αυτήν; Δεν υπάρχει θερμό και ψυχρό στον κόσμου χρήματος.

Το μυστικό της μακροζωίας… να κυνηγάς αξίες

Ο Τσάρλι μπορεί να είχε ένα μόνο μάτι (το άλλο το είχε χάσει σε επέμβαση), αλλά «έβλεπε» πολύ καλύτερα από τη συντριπτική μάζα έκει έξω. Κι αν ανοίξουμε λίγο ορίζοντες και αντίληψη, ίσως βγούμε πιο κερδισμένη στη ζωή, και φτάσουμε κι εμείς τα 99… Ο ίδιος ο Μπάφετ χρωστά πολλά σε αυτόν.

Ο ίδιος ο Buffett πιστώνει στον Munger ότι διεύρυνε την επενδυτική του στρατηγική, εντοπίζοντας υποτιμημένες εταιρείες και μετοχές. «Μου εμφύτευσε την ιδέα να αγοράζω καλές εταιρείες σε πολύ φθηνές τιμές. Η Berkshire Hathaway δεν θα μπορούσε να υπάρξει ούτε να αποκτήσει το μέγεθος που έχει τώρα χωρίς την έμπνευση, τη σοφία και τη συμμετοχή του Charlie».

«Έχω έναν φίλο που λέει ότι ο πρώτος κανόνας του ψαρέματος είναι να ψαρεύεις εκεί που είναι τα ψάρια. Ο δεύτερος κανόνας του ψαρέματος είναι να μην ξεχνάτε ποτέ τον πρώτο κανόνα. Έχουμε καταφέρει να ψαρεύουμε εκεί που είναι τα ψάρια», είχε δηλώσει σε ένα από τα συμβούλια των μετόχων ο πάντα ατακαδόρος Charlie. «Κυνηγώντας την Αξία πληρώνεις λιγότερα και κερδίζεις περισσότερα. Πρέπει να εκτιμάς την επιχείρηση για να εκτιμήσεις τη μετοχή.»

Τις επενδύσεις δεν πρέπει να τις παντρεύεσαι, όμως ο Τσάρλι ήταν «μονογαμικός» τύπος, με την έννοια ότι επέλεγε τις λίγες, αλλά άξιες. «Ο κόσμος ποντάρει σε πολλές μετοχές αντί για 4-5, νομίζοντας ότι έτσι παίζει σωστά. Εγώ αυτό το ορίζω ως παράνοια», μια νοοτροπία που ασπάστηκε και ο Μπάφετ.

Ο Μunger έχει δωρίσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, υπό τον όρο ότι θα γίνουν δεκτά τα σχέδια των κτιρίων του (!), παρόλο που δεν είχε επίσημα εκπαιδευτεί ως αρχιτέκτονας. Στο προπαρασκευαστικό σχολείο Harvard-Westlake του Λος Άντζελες, όπου ο Munger ήταν μέλος του ΔΣ επί δεκαετίες, διασφάλισε ότι τα μπάνια των κοριτσιών θα είναι μεγαλύτερα από τα δωμάτια των αγοριών κατά την κατασκευή του επιστημονικού κέντρου τη δεκαετία του 1990.

“Κάθε φορά που πηγαίνετε σε έναν αγώνα ποδοσφαίρου ή σε μια εκδήλωση, υπάρχει τεράστια ουρά έξω από τα γυναικεία μπάνια. Ποιος δεν ξέρει ότι οι γυναίκες ουρούν με διαφορετικό τρόπο από τους άνδρες; Τι είδους ηλίθιος θα έκανε το μπάνιο των ανδρών και το μπάνιο των γυναικών να έχουν το ίδιο μέγεθος;”, είπε ο Munger στη Wall Street Journal το 2019. “Η απάντηση είναι: ένας κανονικός αρχιτέκτονας!”

Ο Munger και η σύζυγός του είχαν δυο κόρες και ένα γιο, ο οποίος πέθανε από λευχαιμία σε ηλικία 9 ετών. Ερωτηθείς για το μυστικό μιας μακράς και ευτυχισμένης ζωής, ο Munger είπε “η ζώη είναι εύκολη, όταν είναι απλή. Δεν πρέπει να έχετε φθόνο, να μην αγανακτείτε, μην ξοδεύετε υπερβολικά, παραμένετε χαρούμενοι παρά τα προβλήματά σας. Να συναλλάσσεστε με αξιόπιστους ανθρώπους και να κάνετε αυτό που πρέπει.  Αυτοί οι απλοί κανόνες λειτουργούν καλά, κάνουν τη ζωή σας καλύτερη. Είναι τόσο δύσκολο; Μπορείς να είσαι χαρούμενος όταν βυθίζεσαι απόλυτα σε βαθύ μίσος και αγανάκτηση; Φυσικά και δεν μπορείς. Γιατί λοιπόν να έχεις τέτοια συναισθήματα;”.

Διαβάστε ακόμη: