Η εξέλιξη του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής μέχρι το έτος 2030 χαρακτηρίζεται από μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ και την απόσυρση λιγνιτικών μονάδων μέχρι το τέλος του 2028 (με τις νέες δραματικές συνθήκες ίσως υπάρξει νέα παράταση, το 2023 ήταν αρχικά να αποσυρθούν για την παραγωγή σε ρεύμα).
Η απόσυρση έχει προγραμματιστεί στο πλαίσιο της νέας εθνικής πολιτικής για την απολιγνιτοποίηση του ενεργειακού τομέα, καθώς επίσης και την μείωση της εγκατεστημένης ισχύος των πετρελαϊκών μονάδων, οι οποίες αναμένεται να παύσουν τη λειτουργία τους αφενός λόγω των υψηλών εκπομπών αερίων ρύπων και της παλαιότητας των μονάδων αυτών και αφετέρου λόγω των επικείμενων διασυνδέσεων των νησιών με το διασυνδεδεμένο σύστημα.
Αυτό προκύπτει από το νέο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του ΑΔΜΗΕ για τα έτη 2023-2032, το οποίο περιλαμβάνει τις εκτιμήσεις του διαχειριστή για τη ζήτηση και το μείγμα παραγωγής της χώρας σε δύο διαφορετικά σενάρια, καθώς και τις επενδύσεις του στο δίκτυο.
Επιδίωξη του συστήματος είναι η ορθολογική ανάπτυξη του δικτύου ώστε να μπορέσει να ενσωματώσει τις αυξημένες ΑΠΕ που προβλέπουν οι εθνικοί στόχοι. Η εγκατεστημένη ισχύς των ΑΠΕ προβλέπεται από τα 9200 ΜW (συμπεριλαμβανομένων 3.700 ΜW των Μεγάλων ΥΗΣ) που είναι σήμερα να υπερβεί τα 20.000 ΜW.
Στην έκθεσή του ο ΑΔΜΗΕ αναφέρει ότι εάν υπολογιστούν σωρευτικά οι σημερινές εγκαταστάσεις ΑΠΕ μαζί με όσα έργα έχουν κατοχυρώσει το δικαίωμα να συνδεθούν στο Δίκτυο και στο Σύστημα μέσω Οριστικών Προσφορών Σύνδεσης με το ΔΕΔΔΗΕ και τον ΑΔΜΗΕ αντίστοιχα, τα έργα ΑΠΕ που εντάσσονται στο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) και το δυναμικό ΑΠΕ που προκύπτει ως δυνατότητα στα νησιά που διασυνδέονται (Κυκλάδες, Κρήτη, Δωδεκάνησα, Β. Αιγαίο) το αποτέλεσμα περί τα 19,5 GW ισχύος υπερβαίνει ήδη το καταγεγραμμένο στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα στόχο για το 2030 (15,1 GW) και προσεγγίζει τον στόχο για ΑΠΕ ισχύος 20 GW στην ηλεκτροπαραγωγή όπως αναμένεται να αποτυπωθεί στην επικείμενη αναθεώρηση του ΕΣΕΚ.
Επισημαίνεται ότι στην ως άνω εκτίμηση δεν έχει ληφθεί υπόψη η δυνατότητα που διαφαίνεται για την ανάπτυξη θαλάσσιων αιολικών πάρκων στην επόμενη δεκαετία.
Πως θα διασυνδεθούν τα νησιά
Υλοποιήθηκαν ήδη η Α’ Φάση, η Β’ και η Γ’ Φάση του έργου της διασύνδεσης των Κυκλάδων και είναι σε εξέλιξη η Δ’ Φάση αυτού. Σε εξέλιξη βρίσκονται επίσης τα έργα της διασύνδεσης της Κρήτης, τα οποία είναι ιδιαίτερης σημασίας, λόγω των υψηλών φορτίων (ενέργεια και ισχύς) της Νήσου και λόγω του πλουσίου δυναμικού ΑΠΕ το οποίο διαθέτει. Ειδικότερα ο ΑΔΜΗΕ υλοποίησε το έργο της A’ Φάσης της διασύνδεσης Κρήτης (Κρήτη-Πελοπόννησος), το οποίο και ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2021.
Παράλληλα, μέσω της θυγατρικής εταιρείας του «ΑΡΙΑΔΝΗ INTERCONNECTION Α.Ε.Ε.Σ.» υλοποιείται το έργο της Β’ Φάσης της διασύνδεσης Κρήτης (Κρήτη-Αττική) με εκτιμώμενο χρόνο ολοκλήρωσης το έτος 2024. Τέλος, ο ΑΔΜΗΕ ενσωμάτωσε στον προγραμματισμό του μέσω των προηγούμενων και του παρόντος ΔΠΑ, τον σχεδιασμό του έργου της διασύνδεσης των Δωδεκανήσων και τον σχεδιασμό του έργου της διασύνδεσης των νησιών του Βορείου Αιγαίου.
Οι διεθνείς διασυνδέσεις
Στο σημαντικό τομέα των διεθνών διασυνδέσεων περιλαμβάνονται τα εξής νέα έργα:
–Διασύνδεση Ελλάδας – Αιγύπτου που θεωρείται κλειδί για την ηλεκτροδότηση της χώρας.
-Δεύτερη διασύνδεση Ελλάδας – Βουλγαρίας
Το έργο αφορά στην υλοποίηση δεύτερης διασυνδετικής γραμμής μεταξύ των Συστημάτων της Ελλάδας και της Βουλγαρίας που θα πραγματοποιηθεί με εναέρια διασυνδετική Γ.Μ. 400 kV μεταξύ του ΚΥΤ Ν. Σάντας και του Υ/Σ Maritsa East 1. Η γραμμή θα διαθέτει ονομαστική μεταφορική ικανότητα 2000 MVA και θα έχει συνολικό μήκος 151 km περίπου, από τα οποία 30 km περίπου ανήκουν στην Ελληνική Επικράτεια και 121 km περίπου στη Βουλγαρική Επικράτεια.
-Δεύτερη Διασύνδεση Ελλάδας – Τουρκίας
Η νέα διασυνδετική Γ.Μ. προβλέπεται ότι θα αυξήσει την μεταφορική ικανότητα μεταξύ των δύο χωρών κατά 600 MW και στις δύο κατευθύνσεις.
-Δεύτερη διασύνδεση Ελλάδας – Ιταλίας
Στο πλαίσιο της Μελέτης Σκοπιμότητας διερευνώνται αναλυτικά διαφορετικές εναλλακτικές τεχνικές λύσεις για την ανάπτυξη μιας νέας υποθαλάσσιας διασύνδεσης μεταξύ των συστημάτων Ελλάδας και Ιταλίας για την επίτευξη αύξησης της μεταφορικής ικανότητας μεταξύ των δύο συστημάτων κατά 500 έως 1000 MW, ενώ παράλληλα εξετάζεται η δυνατότητα αξιοποίησης υφιστάμενων υποδομών της διασύνδεσης ΣΡ Ελλάδας – Ιταλίας που βρίσκεται σε λειτουργία από το 2002.
-Διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ
-Αναβάθμιση διασύνδεσης Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας
-Δεύτερη διασύνδεση Ελλάδας – Αλβανίας
Τα υπεράκτια θαλάσσια αιολικά πάρκα
Με αφορμή και το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο των υπεράκτιων αιολικών, ο ΑΔΜΗΕ θεωρεί ότι η σχεδίαση και ανάπτυξη των έργων για υποθαλάσσιες διασυνδέσεις οφείλει να έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
- Ολοκληρωμένο ολιστικό σχεδιασμό (δικτυοκεντρική προσέγγιση με την από κοινού αντιμετώπιση έργων) με βελτιστοποίηση ωφελειών για το σύνολο της εγχώριας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας
- Δημιουργία «ενιαίου» ηλεκτρικού χώρου διασυνδέσεων με το ΕΣΜΗΕ και μεταξύ τους
- Αξιόπιστα σχήματα λειτουργίας με τη βέλτιστη εκμετάλλευση των έργων διασύνδεσης για την αξιόπιστη και ασφαλή λειτουργία του συνολικού ηλεκτρικού συστήματος
- Οικονομικότητα με διερεύνηση βάσει αναλύσεων κόστους – οφέλους όλων των εναλλακτικών σεναρίων τοπολογίας και τεχνολογιών
- Εξασφάλιση επεκτασιμότητας με την δυνατότητα μελλοντικών επεκτάσεων χωρίς να απαιτούνται εκτεταμένα έργα και υψηλά κόστη
- Διασφάλιση ομοιογένειας τεχνικών προδιαγραφών για επίτευξη υψηλότατων επιπέδων ασφάλειας και αξιοπιστίας λειτουργίας στα αντίστοιχα επίπεδα του Συστήματος Μεταφοράς
- Διασφάλιση ισότιμης αντιμετώπισης των επενδυτικών σχεδίων που εξασφαλίζει ότι λαμβάνονται υπόψη με βέλτιστο τρόπο όλα τα ώριμα σχέδια για ανάπτυξη μονάδων ΑΠΕ στο νησιωτικό χώρο
Οι 61 νέοι υποσταθμοί ΑΠΕ
Το πρόγραμμα προβλέπει την κατασκευή 61 νέων υποσταθμών ανύψωσης παραγωγών ΑΠΕ (20/150 kV, 30/150 kV, 33/150 kV, ΜΤ/400kV) ως το 2032 ώστε το σύνολό τους να φτάσει τους 136 από 75 σήμερα.
Επίσης ο επιμερισμός των υποψήφιων μονάδων σε ένα τόσο μεγάλο εύρος ομάδων και υποομάδων καθιστά δύσκολη την εξαγωγή γενικών συμπερασμάτων.
Σημαντική αλλαγή είναι ότι, με το προβάδισμα των έργων για PPAs που έχουν ενταχθεί στην Β ομάδα, δίνεται πλεονέκτημα στους προμηθευτές ρεύματος, ώστε να «ωριμάσουν» γρήγορα δικά τους χαρτοφυλάκια ΑΠΕ, για τα οποία θα συνάψουν ενδο-ομιλικά διμερή συμβόλαια.
Έχουν πλέον παγώσει οι προκαταρκτικές συζητήσεις που είχαν προμηθευτές με παραγωγούς ΑΠΕ, για έργα για τα οποία οι δεύτεροι είχαν υποβάλει αιτήσεις κοντά στις αρχές του 2021 – και επομένως εκτιμούσαν ότι θα βρίσκονταν σχετικά ψηλά στη Λίστα του ΑΔΜΗΕ.
Με την Υπουργική, ωστόσο, εξαλείφεται πλέον αυτό το δυνητικό πλεονέκτημα της χρονικής προτεραιότητας, αφού τα έργα για PPAs ιεραρχούνται αισθητά ψηλότερα.
Έτσι, και οι προμηθευτές προτεραιοποιούν την ανάπτυξη των δικών τους portfolios.
«Με αυτές τις συνθήκες το 1,5 Γιγαβάτ, που είναι το μέγιστο όριο ισχύος προσφορών σύνδεσης στην Β ομάδα, δεν επαρκεί για να καλύψει τη ζήτηση και για μη ενδο-ομιλικά PPAs, από μεγάλους βιομηχανικούς καταναλωτές. Όπως προσθέτουν, ανασταλτικός παράγοντας είναι επίσης το μεγάλο ύψος της απαιτούμενης εγγυητικής» λέει καθηγητής του ΕΜΠ.
«Η Υπουργική δεν διορθώνει όμως την ανισορροπία ανάμεσα στις δύο βασικές ‘πράσινες’ τεχνολογίες. Έτσι, με δεδομένο ότι από τα περίπου 11 Γιγαβάτ έργων με οριστικούς όρους σύνδεσης, μόλις το 25% αφορά αιολικά πάρκα, και το των αιτήσεων που έχουν υποβληθεί για φωτοβολταϊκά, οι προτεραιότητες θα μειώσουν έτι περαιτέρω αυτό το ποσοστό. Αλλά και στην περίπτωση των αιολικών είναι πιο δύσκολο το κούρεμα 20% στην ισχύ καθώς ακόμη και στο ίδιο πάρκο σε όλες τις θέσεις δεν επικρατεί το ίδιο αιολικό δυναμικό.
Επομένως, θα χρειαστεί επανασχεδιασμός των πάρκων» λέει σοβαρός παράγοντας του κλάδου των ΑΠΕ.
Τέλος, στα κοινά αιτήματα δίνεται πλέον προβάδισμα σε εκείνα στο οποία συμμετέχουν ΟΤΑ. Το ίδιο ισχύει και με τα έργα Κοινοτήτων στις οποίες συμμετέχουν τουλάχιστον 70 διαφορετικά νομικά ή φυσικά πρόσωπα.
Οι διαδικασίες που επιβάλλει ο ΑΔΜΗΕ
Παράλληλα, τις διαδικασίες που περιλαμβάνονται για τη χορήγηση οριστικών προσφορών σύνδεσης, στον νόμο για το δεύτερο κύμα αδειοδοτικής απλοποίησης έργων ΑΠΕ, σε συνδυασμό με όσα προβλέπονται στην πρόσφατη Υπουργική Απόφαση για τις προτεραιότητες εξέτασης των εκκρεμών αιτήσεων, θέτει άμεσα σε εφαρμογή ο ΑΔΜΗΕ.
Έτσι, ο Διαχειριστής προχωρά ήδη σε μία αρχική κατάταξη των εκκρεμών αιτήσεων στις ομάδες και υποομάδες που προβλέπονται για τη διάθεση του ηλεκτρικού «χώρου» στο σύστημα μεταφοράς, από την Υπουργική Απόφαση για τον Καθορισμό πλαισίου προτεραιότητας στη χορήγηση οριστικών Προσφορών Σύνδεσης για σταθμούς ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ. Υπενθυμίζεται ότι το πλαίσιο καταλαμβάνει όλες τις αιτήσεις που υποβλήθηκαν από τις αρχές του 2021, δηλαδή ακόμη και τα πλήρη αιτήματα που κατατέθηκαν στο πρώτο 10ήμερο του Αυγούστου.
Μετά αυτή την αρχική κατάταξη, που θα ολοκληρωθεί το αμέσως επόμενο διάστημα, σε όσα αιτήματα βρίσκονται ψηλά στον κατάλογο κάθε υποομάδας, ο Διαχειριστής θα προχωρήσει στην αποστολή ατομικών ενημερώσεων στους παραγωγούς, σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη χορήγηση οριστικών όρων σύνδεσης.
Οι παραγωγοί θα κληθούν να απαντήσουν για την αποδοχή των όρων της Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης, όπως επίσης και αν συναινεί στο «κούρεμα» κατά 20% της ισχύος του έργου – το οποίο προβλέπεται για τη συντριπτική πλειονότητα των υποομάδων, βάσει της Υπουργικής Απόφασης.
Όπως είναι φυσικό, τυχόν μην αποδοχή της Οριστικής Προσφοράς σημαίνει απόρριψη της αίτησης. Από την άλλη πλευρά, κάθε επενδυτής έχει δικαίωμα να μην αποδεχθεί την περικοπή 20% της ισχύος της μονάδας του για τη χορήγηση όρων σύνδεσης, σε σχέση με την ισχύ της Βεβαίωσης Παραγωγού. Στον αντίποδα, θα απωλέσει την υποψήφια θέση στην επετηρίδα της αντίστοιχης υποομάδας.
Κι αυτό γιατί τότε το αίτημά του θα επανακαταταχθεί σε Ομάδα Προτεραιότητας σύμφωνα με τα ειδικότερα κριτήρια και προϋποθέσεις που τίθενται για κάθε ομάδα/υποομάδα, και θα αξιολογηθεί εκ νέου με βάση την νέα του υπαγωγή στην ως άνω νέα Ομάδα.
Αργότερα η λίστα προτεραιότητας
Συνεπώς δεν έχει πρακτική αξία να δημοσιοποιηθεί εξαρχής η Λίστα Προτεραιοτήτων, με βάση την πρώτη κατάταξη που θα γίνει από την Διαχειριστή.
Ο λόγος είναι πως η Λίστα θα είναι δυναμική σε πρώτη φάση και θα αναδιαμορφώνεται συνεχώς, ακόμη και σε ημερήσια βάση, με βάση τις επιλογές που θα κάνει κάθε επενδυτής για την αίτησή του.
Έτσι, ο ΑΔΜΗΕ προσανατολίζεται στην έκδοση της Λίστας, όταν θα έχει αποκρυσταλλωθεί σχετικά η εικόνα για τα έργα που θα έχουν πραγματικά προτεραιότητα, έχοντας πρώτα συγκεντρώσει τις απαντήσεις των παραγωγών στις Οριστικές Προσφορές Σύνδεσης.
Εκτιμάται ότι θα χρειαστεί περίπου ένα δίμηνο για να ξεκαθαρίσει το «τοπίο» και ο Διαχειριστής να προχωρήσει στην δημοσίευση του πίνακα.
Τέλος για τη δημοσιοποίηση της λίστας τόσο στο σύστημα μεταφοράς όσο και το δίκτυο διανομής, η ΡΑΕ πρόκειται να αποστείλει σύντομα επιστολή στους δύο Διαχειριστής.
Στην ίδια επιστολή, η Αρχή θα ζητά επίσης από ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ την υλοποίηση όλων όσα προβλέπονται στο νομοσχέδιο αδειοδοτικής απλοποίησης, αναφορικά με την πληροφόρηση των επενδυτών σχετικά με την πορεία εξέτασης των αιτημάτων τους.
