Στην τελική ευθεία προς τις εθνικές εκλογές, στο επίκεντρο της σφοδρής πολιτικής αντιπαράθεσης που χαρακτηρίζει το προεκλογικό τοπίο, έρχονται πλέον τα θέματα της οικονομίας. Ειδικά τις τελευταίες ημέρες, κυβέρνηση και κόμματα της αντιπολίτευσης “διασταύρωσαν τα ξίφη τους” για τις ρυθμίσεις των οφειλών του ιδιωτικού τομέα, τα “κόκκινα” δάνεια και τους πλειστηριασμούς.
Καταρχήν, είχαμε την ανακοίνωση από το υπουργείο Οικονομικών, για τη διεύρυνση, κατά 30%, των κριτηρίων ένταξης στο πρόγραμμα επιδότησης της δόσης των στεγαστικών δανείων, μετά από συμφωνία των τραπεζών, ενώ παρατείνεται κατά τρεις μήνες η προθεσμία υποβολής των αιτήσεων για ένταξη στο πρόγραμμα.
Συγκεκριμένα, αυξάνονται έως τα 27.300 ευρώ ανάλογα με τη σύνθεση του νοικοκυριού, από 21.000 ευρώ που ισχύει σήμερα, ενώ τα περιουσιακά κριτήρια αυξάνονται έως τα 234.000 ευρώ ανάλογα με τη σύνθεση του νοικοκυριού, από 180.000 ευρώ που ισχύει σήμερα. Παράλληλα, η προθεσμία υποβολής των αιτήσεων στο πρόγραμμα παρατείνεται κατά τρεις μήνες, έως τις 31.07.2023, έτσι ώστε να αιτηθούν και να επωφεληθούν από αυτό περισσότεροι δανειολήπτες.
Υπενθυμίζεται ότι η επιδότηση, ποσοστού 50% της αύξησης του επιτοκίου, καλύπτεται αποκλειστικά από το τραπεζικό σύστημα χωρίς καμία επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, με ημερομηνία αναφοράς για τον υπολογισμό της αύξησης την 30ή.06.2022, για διάστημα 12 μηνών και αφορά σε στεγαστικά δάνεια ή και δάνεια μικρών επιχειρήσεων, με εμπράγματη ασφάλεια στην πρώτη κατοικία.
Οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τις ρυθμίσεις δανείων
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης έσπευσαν φυσικά να ασκήσουν σκληρή κριτική στην κυβέρνηση για τις πολιτικές της σε ό,τι αφορά το χρηματοπιστωτικό σύστημα, προβάλλοντας ταυτόχρονα τις δικές τους προτάσεις.
Ειδικότερα, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, παρουσίασε τις προτάσεις του κόμματος, για ένα μόνιμο και ολοκληρωμένο πλαίσιο διαχείρισης του ιδιωτικού χρέους, με προστασία της κύριας κατοικίας και άλλων κρίσιμων περιουσιακών στοιχείων, σε αντικατάσταση του Πτωχευτικού της Κυβέρνησης, πρόταση που αφορά έκτακτα μέτρα για τη ρύθμιση του πανδημικού χρέους και μόνιμο πλαίσιο, διαρθρωμένο σε τρεις βασικούς πυλώνες: επιχειρήσεις – νοικοκυριά – οφειλές προς το δημόσιο.
Πιο αναλυτικά, πρόταση βασίζεται στα εξής χαρακτηριστικά: Τη συλλογική ρύθμιση ληξιπρόθεσμων οφειλών. Την προστασία από ρευστοποίηση πρώτης κατοικίας, επαγγελματικής στέγης και αγροτικής γης. Τη συμμετοχή του Δημοσίου, με την επιδότηση μέρους της ρυθμισμένης οφειλής μέσω του Ταμείου Αναδιαρθρώσεων. Την εποπτεία και το συντονισμό της όλης διαδικασίας από την Δημόσια Εποπτική Αρχή. Αναφορικά με το στάδιο της εξωδικαστικής ρύθμισης, κρίσιμο στοιχείο είναι η υποχρεωτικότητα της συμμετοχής του πιστωτή. Τα βήματα είναι τα εξής:
- Ο οφειλέτης υποβάλλει αίτημα στην ηλεκτρονική πλατφόρμα της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους.
- Η συμμετοχή των πιστωτών είναι υποχρεωτική όπως και το αποτέλεσμα της παραγόμενης ρύθμισης.
- Αν ο πιστωτής δεν συμμετάσχει, τότε ακυρώνεται κάθε πράξη αναγκαστικής εκτέλεσης.
- Η όλη διαδικασία διενεργείται μέσα από ηλεκτρονική πλατφόρμα. Με αντικειμενικότητα, γρήγορη, εύκολη και αξιόπιστη συλλογή δεδομένων και πραγματοποίηση διασταυρώσεων, με ταχύτητα στην έκδοση ρύθμισης, χωρίς κόστος για τον δανειολήπτη.
Από το πρώτο εξωδικαστικό στάδιο, προκύπτουν δύο εναλλακτικές διαδρομές από τη στιγμή που μπαίνουμε στο πλαίσιο της ρύθμισης.
Πρώτη εναλλακτική: Η ρύθμιση της οφειλής με μεγάλη διαγραφή μέρους της, αλλά σύντομη διάρκεια αποπληρωμής. Αυτή η κατηγορία, αφορά ήδη μεταβιβασθέντα στεγαστικά δάνεια που τα διαχειρίζονται εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων. Περιλαμβάνει: - Διαγραφή οφειλής, της τρέχουσας ονομαστικής αξίας του δανείου, μεταξύ 40-60%.
- Πρόβλεψη για κρατική επιδότηση ως και 50% για την εξυπηρέτηση της εναπομείνασας οφειλής, με βάση εισοδηματικά και κοινωνικά κριτήρια.
- Σύντομη διάρκεια αποπληρωμής από 5 έως 10 έτη, με βάση την ικανότητα αποπληρωμής του οφειλέτη.
Δεύτερη εναλλακτική: Σε περίπτωση που ο οφειλέτης δε δύναται να ακολουθήσει αυτή τη βραχυχρόνια ρύθμιση, παρέχεται η δυνατότητα ρύθμιση της οφειλής με μακρόχρονη διάρκεια αποπληρωμής και χαμηλές δόσεις. Σε αυτή την περίπτωση: - Καταβάλλεται το εκατό τοις εκατό (100%) της αντικειμενικής αξίας του προστατευόμενου ακινήτου, σε μηνιαίες ισόποσες δόσεις. Η αξία προσδιορίζεται από την εκκαθαριστική δήλωση ΕΝΦΙΑ και όπου αυτή δεν υπάρχει, από την εκτίμηση συμβολαιογράφου.
Σε περίπτωση που η αντικειμενική αξία είναι μεγαλύτερη από το οφειλόμενο ποσό, καταβάλλεται το οφειλόμενο ποσό σε ισόποσες μηνιαίες δόσεις. - Η διάρκεια της ρύθμισης κυμαίνεται από 10 έως 35 έτη, κάτι που εξαρτάται από την ικανότητα αποπληρωμής του οφειλέτη.
- Εξασφαλίζεται σταθερό χαμηλό επιτόκιο (ίσο με 2%).
- Και όσον αφορά στις δόσεις, υπάρχει η δικλίδα ώστε η μηνιαία δόση υπολογισμένη με βάση το διαθέσιμο εισόδημα του νοικοκυριού, να μην ξεπερνά τα 3/10 του εισοδήματος. Για τις πιο ευάλωτες κατηγορίες οφειλετών, η χορήγηση ρύθμισης συνοδεύεται από πρόγραμμα επιδότησης της αποπληρωμής των δόσεων, για να μη χαθεί η ρύθμιση.
Η αποδόμηση των προτάσεων του ΣΥΡΙΖΑ από το ΥΠΟΙΚ
Όπως ήταν φυσικό, το πρόγραμμα που παρουσίασε η Αξιωματική Αντιπολίτευση για τις ρυθμίσεις χρεών προκάλεσε νέο γύρο αντιπαράθεσης, με το ΥΠΟΙΚ μάλιστα, να βγάζει μια μακροσκελή ανακοίνωση, σε μια προσπάθεια αποδόμησης τους.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων:
1. Μια διφορούμενη υποχρεωτικότητα συμμετοχής των πιστωτών στη διαδικασία ρύθμισης οφειλών μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού. Από τη μία, το σχέδιο επιβάλλει υποχρεωτικότητα συμμετοχής των πιστωτών στην πρόταση ρύθμισης οφειλών και από την άλλη προσφυγή στο δικαστήριο, αν δεν ισχύσει η (υποτίθεται θεσπισμένη) υποχρεωτικότητα.Η πρόταση αυτή, πέραν του ότι αντιφάσκει, είναι πέρα για πέρα έωλη και αβάσιμη καθώς αγνοεί παντελώς τους ευρωπαϊκούς κανόνες, που θέτουν και το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούν να κινηθούν τα κράτη-μέλη για την προληπτική αναδιάρθρωση.
2. Την επαναφορά πρακτικών του «Νόμου Κατσέλη» (Νόμος 3869/2010), με την πρόβλεψη για προσφυγή στο δικαστήριο σε περίπτωση μη λήψης πρότασης ρύθμισης από τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών, με υποτίθεται σύντομη διαδικασία. Ένας νόμος ο οποίος, για πολλά έτη, καταστρατήγησε την κουλτούρα πληρωμών στη χώρα μας. Ένας νόμος που αποτέλεσε το καταφύγιο στρατηγικών κακοπληρωτών.
3. Την παροχή δύο εναλλακτικών προτάσεων μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού, εκ των οποίων η μία θα προβλέπει συντομότερη διάρκεια αποπληρωμής (άρα, μεγαλύτερη δόση) και σημαντικό «κούρεμα». Με δεδομένο ότι το «πορτοφόλι» του ιδιώτη είναι ένα και πρέπει να μοιραστεί μεταξύ των υποχρεώσεών του, αυτή η πρόταση για μεγαλύτερη δόση ευνοεί μόνον στρατηγικούς κακοπληρωτές, που ενώ έχουν οικονομική δυνατότητα, δεν αποπληρώνουν τις οφειλές τους.
4. Την αποπληρωμή της αξίας της κατοικίας σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (από 10 έως 35 χρόνια) και με μηνιαία δόση που να μην υπερβαίνει τα 3/10 του εισοδήματος. Δεν είναι γνωστός ο μαθηματικός τύπος υπολογισμού αυτής της δόσης. Επίσης, η πρόταση για επιδότηση της μηνιαίας δόσης της ρύθμισης οφειλών από το κράτος σε ποσοστό 50%, έχει σημαντικό δημοσιονομικό κόστος.
5. Την καθολική αναστολή πλειστηριασμών με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου έως την εφαρμογή του νέου προγράμματος. Πέρα από την προφανή αντίφαση – καθώς η Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν εκείνη η οποία κατήργησε την προστασία της πρώτης κατοικίας και έλαβε σειρά νομοθετικών πρωτοβουλιών για τη διεξαγωγή πλειστηριασμών – η πρόταση αυτή οδηγεί, αναπόφευκτα, στο να μην παραμείνει ούτε ένας συνεπής δανειολήπτης στη χώρα, στη μόνιμη και απόλυτη καταστροφή της κουλτούρας πληρωμών που χτίστηκε με δυσκολίες και στον απόλυτο εμπαιγμό των συνεπών δανειοληπτών. Επιπλέον, οδηγεί στο να μη δοθεί ούτε ένα νέο δάνειο, καθότι απαξιώνει εντελώς την έννοια της εξασφάλισης, η οποία είναι προϋπόθεση για τη χορήγηση νέου δανείου.
Ο εξωδικαστικός μηχανισμός και η πολιτική κόντρα
Παράλληλα, προκειμένου να τονίσει τα δικά της “επιτεύγματα” στο “μέτωπο” των τραπεζικών δανείων, η κυβέρνηση μέσω του ΥΠΟΙΚ, παρουσίασε την πορεία υλοποίησης του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους:
1ον. Ο αριθμός των νέων αιτήσεων που εισήχθησαν στην πλατφόρμα, μόνο για τον Μάρτιο του 2023, εκτοξεύτηκε σε 5.109, αριθμός υπερδιπλάσιος σε σχέση με τον μέσο όρο των προηγούμενων 5 μηνών.
2ον. Ο αριθμός των αιτήσεων που υποβλήθηκαν οριστικά στην πλατφόρμα τον Μάρτιο του 2023, ανέρχεται σε 1.708, αυξημένος κατά 600 σε σύγκριση με τον μέσο όρο των προηγούμενων μηνών.
3ον. Οι συνολικές ρυθμίσεις οφειλών που έχουν πραγματοποιηθεί, μέχρι και το τέλος Μαρτίου του 2023, ανέρχονται σε 4.356, οι οποίες αντιστοιχούν σε 1,42 δισ. ευρώ. Ενδεικτικό είναι και το γεγονός ότι μόλις τις τελευταίες 10 ημέρες πραγματοποιήθηκαν 246 νέες επιτυχείς ρυθμίσεις οφειλών.
4ον. Οι ρυθμίσεις οφειλών που επιτεύχθηκαν περιλαμβάνουν και διαγραφή οφειλών. Συγκεκριμένα, η μέση διαγραφή χρέους στις πολυμερείς ρυθμίσεις, μέχρι και τέλος Μαρτίου του 2023, ανέρχεται σε μέσο ποσοστό 31,6% για τους χρηματοδοτικούς φορείς και 22,1% για το Δημόσιο.
Σημαντική είναι, επίσης, και η αύξηση της εγκρισιμότητας των ρυθμίσεων από τους χρηματοδοτικούς φορείς, σε σχέση με τους προηγούμενους μήνες. Συγκεκριμένα, τον Μάρτιο του 2023, η εγκρισιμότητα των χρηματοδοτικών φορέων κυμάνθηκε στο 80%, από 55% που ήταν ο μέσος όρος των προηγούμενων μηνών.
Φυσικά, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν άφησε αναπάντητη την πρόκληση, και προχώρησε στην αντεπίθεση, κατηγορώντας την κυβέρνηση μεταξύ άλλων ότι:
κατήργησε κάθε προστασία της πρώτης κατοικίας,
θέσπισε τον πτωχευτικό που ρευστοποιεί τις περιουσίες των πολιτών και οδηγεί στον πλειστηριασμό των πρώτων κατοικιών,
νομοθέτησε έναν εξωδικαστικό για να μην ρυθμίζουν τα χρέη τους οι πολίτες, χωρίς καμία δεσμευτικότητα για τα funds και τις Τράπεζες,
στήριξε διά νόμου την ανεξέλεγκτη, αφορολόγητη και κερδοσκοπική δράση των funds στα οποία μεταβιβάστηκαν τα κόκκινα δάνεια από τις Τράπεζες,
αύξησε κατά 40 δισ. το ιδιωτικό χρέος,
αδιαφόρησε για τις καταχρηστικές και αθέμιτες πρακτικές των funds που διαλύουν την καθημερινότητα των πολιτών.
“Σφήνα” στην “διμέτωπη” αυτή πολιτική κόντρα μπήκε και το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ, υπενθυμίζοντας τις δικές του προτάσεις για το ζήτημα, όπως:
- Την επαναφορά του Ν.3869/2010, με νέα επικαιροποιημένα κριτήρια (εισοδηματικά και αξίας περιουσίας), για τους πραγματικά ευάλωτους, οι οποίοι έχουν αυξηθεί δραματικά λόγω της ακρίβειας και του πληθωρισμού, αλλά και της αύξησης των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων. Για όσους ενταχθούν στο πλαίσιο προστασίας, προβλέπεται επιδότηση της δόσης δανείου/ενοικίου.
- Πλαίσιο προσωρινής προστασίας για όσους αποδεδειγμένα είναι ευάλωτοι ή έχει μεταβληθεί ραγδαία η οικονομική τους κατάσταση λόγω των συνεχιζόμενων κρίσεων.
- Βιώσιμες ρυθμίσεις, με εξάντληση του μέγιστου αριθμού των 240 δόσεων και αξιολόγηση της προτεινόμενης από την πλατφόρμα ρύθμισης από τραπεζικό διαμεσολαβητή ή επιτροπή της ειδικής διαχείρισης ιδιωτικού χρέους.
Η πρόταση των τραπεζών
Και μέσα σε αυτή την πολιτική “αναμπουμπούλα” έγινε γνωστό ότι σε στάδιο επεξεργασίας προκειμένου να δημοσιοποιηθούν το συντομότερο δυνατόν οι τελικές αποφάσεις βρίσκεται σχέδιο των τραπεζών που θα προβλέπει το «πάγωμα» του επιτοκίου Euribor, με βάση το οποίο διαμορφώνονται τα κυμαινόμενα επιτόκια στη στεγαστική πίστη και έχει οδηγήσει σε σημαντικές αυξήσεις το κόστος δανεισμού τους τελευταίους μήνες.
Σύμφωνα με επιβεβαιωμένες τραπεζικές πηγές, το σχέδιο των τραπεζών, που αποτέλεσε και ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν στην συνάντηση με το υπουργό Οικονομικών Χρήστο Σταϊκούρα, ο οποίος σε σταθερή βάση προτρέπει τις τράπεζες να προβούν σε δράσεις προς την κατεύθυνση αυτή, θα έχει ως στόχο να περιλαμβάνει όλα τα στεγαστικά δάνεια, τόσο εκείνα που αφορούν στην πρώτη κατοικία όσο και τα δάνεια για δευτερεύουσα κατοικία, με την προϋπόθεση ότι πρόκειται για δάνεια που έχουν κυμαινόμενο επιτόκιο και εξυπηρετούνται κανονικά.
Σύμφωνα με στοιχεία από πλευράς τραπεζών, η πλειονότητα των στεγαστικών δανείων, άνω του 90%, που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους είναι με κυμαινόμενο επιτόκιο, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η στροφή προς τα σταθερά επιτόκια έγινε στη διάρκεια της τελευταίας διετίας.
Ο σχεδιασμός της εξειδίκευσης γίνεται χωριστά από κάθε τράπεζα, με κεντρικό όμως στόχευση το πάγωμα των αυξήσεων στα επιτόκια των στεγαστικών δανείων από τις αυξήσεις στο Euribor, ώστε να δοθεί ανάσα στους δανειολήπτες και να αποφευχθεί το οποιοδήποτε ενδεχόμενο δημιουργίας νέας γενιάς κόκκινων δανείων, σε μια στιγμή μάλιστα που οι τράπεζες έχουν καταφέρει να μειώσουν τα ποσοστά μη εξυπηρετούμενων δανείων σε μονοψήφια νούμερα, προσεγγίζοντας σταδιακά το μέσο ευρωπαϊκό όρο.
Όπως επισημαίνεται από όλες τις πλευρές το σχέδιο θα λαμβάνει υπόψη και θα ακολουθεί αυστηρά τους εποπτικούς κανόνες από έχουν τεθεί από πλευράς SSM και Επιτροπής Ανταγωνισμού, όπως άλλωστε γίνεται κάθε φορά που αναλαμβάνονται τέτοιου είδους δράσεις και πρωτοβουλίες.
Ο ξεχωριστός σχεδιασμός ανά τράπεζα θα μπορεί επίσης να περιλαμβάνει για κάποιες τράπεζες και επισκευαστικά δάνεια που χορηγήθηκαν συμπληρωματικά στεγαστικών δανείων, μια πρακτική που ήταν διαδεδομένη στο παρελθόν όταν η χρηματοδότηση για αγορά ακινήτων ήταν ακόμη και με μηδενική ίδια συμμετοχή του δανειολήπτη. Κάτι που σήμερα έχει αλλάξει καθώς οι τράπεζες χορηγούν δάνεια για αγορά ακινήτου σε ποσοστό μεταξύ 70%-80% με το υπόλοιπο να καλύπτεται από ιδία κεφάλαια του δανειολήπτη.
Ο αριθμός των δανείων που θα αφορά στις νέες αυτές ανακοινώσεις, οι οποίες αναμένονται πιθανότατα πριν το Πάσχα, σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις τραπεζών είναι μεταξύ 400.000-500.000 δανείων.
