Γνωρίζετε το πείραμα του βατράχου; Η ιστορία είναι εμπνευσμένη από τη βιολογία. Αν ρίξεις έναν βάτραχο σε βραστό νερό, η φυσική του αντίδραση θα είναι απ’ ευθείας να πηδήξει μακριά από τον κίνδυνο. Ένα γρήγορο αλματάκι, και ο βάτραχος συνεχίζει τον δρόμο του, με ελάχιστες απώλειες.

Τι γίνεται όμως αν παγιδευτεί ύπουλα; Αν ο βάτραχος σε άλλη περίπτωση τοποθετηθεί σε νερό φυσιολογικής θερμοκρασίας, που όμως θερμαίνεται σταδιακά, τότε το σώμα του θα αναπροσαρμόζει συνεχώς τη θερμοκρασία του ώστε αυτή να ανταπεξέλθει στο ολοένα πιο καυτό νερό.

Όταν αυτό φτάσει σε σημείο βρασμού, προτού καν το καταλάβει ο αφελής βάτραχος, θα είναι ήδη νεκρός ή στη χειρότερη ανήμπορος πλέον να κουνήσει επαρκώς τα εξασθενημένα άκρα του, καταδικασμένος να σιγοβράζει ζωντανός στο ζουμί του.

Η κοινωνία μας αυτή τη στιγμή είναι ο βάτραχος.

Μια κοινωνία ανήμπορη πλέον να αντιδράσει, ακόμη κι αν το ήθελε, διότι πλέον είναι αργά.

Το βλέπουμε γύρω μας, στα θλιμμένα πρόσωπα στον δρόμο, στις συζητήσεις μας με φίλους όπου προσπαθούμε με χαζά αστειάκια να καλύψουμε σοβαρές ανησυχίες για έναν υπαρκτό κίνδυνο, που βρισκόταν από χρόνια μπροστά στα μάτια μας, αλλά μόνο τώρα, εκ των υστέρων, αρχίζει να γίνεται αντιληπτός από την κρίσιμη μάζα, η οποία ενδεχομένως έκανε πως δεν τον έβλεπε, διότι… ήταν πιο βολικό αυτό.

Διότι «καλό είναι μωρέ το νεράκι, θα την παλέψουμε». Κι έτσι ασυναίσθητα προσαρμοζόμασταν σταδιακά (ή καλύτερα συμβιβαζόμασταν) με μια σκληρή πραγματικότητα, μέχρι που φτάνουμε αναπόφευκτα στο σημείο χωρίς επιστροφή.

Και τώρα που η ψευδαίσθηση καταρρέει και η επικινδυνότητα της κατάστασής μας χτυπά απότομα σαν ηλεκτρικό ρεύμα –το ένστικτο επιβίωσης που μας φωνάζει «βγες έξω από το νερό που βράζει»– τι κάνουμε; Υποκρινόμαστε, πως όλα είναι φυσιολογικά, διότι στην τελική όλοι γύρω μας αυτό κάνουν.

Κι εκείνοι οι τρελοί που φώναζαν –διάολε πριν καν σκάσει η πανδημία που ξεκάθαρα πλέον προδιέγραφε τις μοίρες μας– για αλλαγή, σε τρόπους ζωής, σε οικονομικές πολιτικές – όχι συλλογικά (διότι δεν τρέφαμε αυταπάτες ότι οι ίδιοι εγκληματίες που μας έριξαν στο βραστό νερό θα μας βγάλουν), αλλά ατομικά. Μιλούσαμε για το πώς μπορεί ο καθένας να προφυλαχθεί όσο καλύτερα μπορεί από την επερχόμενη λαίλαπα (πληθωρισμού κ.λ.π.) Και γιατί;

Γιατί δεν αφήναμε στην ησυχία της την αφελή μάζα να σιγοβράζει; Άλλωστε, στα οικονομικά, η απώλεια του διπλανού είναι συχνά κέρδος για κάποιον άλλον. Διότι αυτό ισχύει σε «φυσιολογικές θερμοκρασίες». Όταν όμως πλησιάζουμε σημείο βρασμού, είναι επιτακτική ανάγκη να «αφυπνισθεί» και να αντι-δράσει η κρίσιμη μάζα, διότι η κρίσιμη μάζα ελέγχει τα άκρα και το σύνολο του βάρους του βατράχου.

Αν η μάζα λοιπόν δεν πάρει χαμπάρι ότι σιγοβράζουμε, ΟΛΟΙ μαζί θα καούμε. Δεν πρόκειται περί ανώτερης ηθικής εδώ, όλα αυτά τα άρθρα τόσα χρόνια, δεν είναι για το «κοινό καλό» αυτό καθ’ αυτό. Είναι επειδή η ευημερία του καθενός μας, και στην προκειμένη περίπτωση η ίδια μας η επιβίωση, περνάει μέσα από το κοινό καλό.

Τότε όμως μας λοιδωρούσαν. Τώρα, που ακόμη κι όλοι εκείνοι οι αναλυτές και πολιτικοί και τραπεζίτες (που ψεύδονταν ασύστολα όχι μόνο από το 2020 αλλά μέχρι και πριν μερικούς μήνες) οι οποίοι ΤΩΡΑ μιλούν για βαθιά ύφεση – τώρα η κρίσιμη μάζα συνειδητοποιεί την επικινδυνότητα της κατάστασης. Και φυσικά τώρα είναι αργά.

Δυστυχώς η δεκαετία που διανύουμε θα είναι μια πολύ σκληρή δοκιμασία, που θα φέρει τη δυτική κοινωνία στα όριά της, και θα ξεβολέψει γενιές που μέχρι πρότινος απολάμβαναν αφθονία αγαθών. Μια δεκαετία Στέρησης, όπως την έχουμε ξαναονομάσει, αλλά πλέον την ονομάζουν έτσι και οι υπόλοιποι…

Ύφεση, ύφεση, ύφεση… Παντού πλέον διαβάζεις αυτή τη λέξη. Τι απέγινε το «παροδικό φαινόμενο»; «Ο πληθωρισμός δε θα κρατήσει, το πολύ μέχρι να ξεφρακάρει το Σουέζ»; Τα «δε διαφαίνεται ύφεση στον ορίζοντα» των Πάουελ και Γέλεν, όπως ακριβώς συνέβη και το 2008; Πώς φτάσαμε ρε μπαγάσηδες από το «δε διαφαίνεται ύφεση στον ορίζοντα» στο «ετοιμαστείτε για βαθιά κρίση»; Έχασα κάτι;

Πολύ απλά, η κοινωνία υπεβλήθη σε αυτό που οι εκπαιδευτές σκυλιών ονομάζουν «conditioning». Αργά, αλλά σταθερά, το κοινωνικό «σώμα» εδώ και χρόνια υποβάλλεται σε κλιμακούμενη αύξηση θερμοκρασίας, σχεδόν ανεπαίσθητη, έτσι ώστε να μην αντιλαμβάνεται την επικίνδυνη αλλαγή, και φυσικά να μην αντιδρά. Διότι θα ήταν «παράλογο» να αντιδράσει ενώ δεν υπάρχει λόγος να πανικοβάλλεται κανείς, έτσι δεν είναι;

Διότι πλέον πανικοβαλλόμαστε μόνο όταν μας το πουν τα μίντια. Φυσικά όταν παίξει εκεί, είναι πλέον αργά. Η ίδια ιστορία (θα) επαναλαμβάνεται στο αιώνα τον άπαντα.

Και δε μιλώ καν για τις κοινωνικές προεκτάσεις του αργού βρασμού στον οποίο έχουμε υποβληθεί. Δηλαδή για το πώς μέσα σε λίγα χρόνια άλλαξαν κυριολεκτικά όσα ξέραμε, π.χ. όσον αφορά στο πώς κρίνουμε συγκεκριμένες συμπεριφορές, η πολιτική ορθότητα κ.λ.π. Δεν είναι η κατάλληλη στήλη να τα κρίνει αυτά, και δε θα είχε και νόημα.

Μιλώ καθαρά για το οικονομικό κομμάτι, αυτό που χρόνια πριν την πανδημία (η οποία απλώς «κλείδωσε» τη μοίρα, ανέβασε τη θερμοκρασία στους 100 βαθμούς) διαφαινόταν, για όσους επέλεγαν να το δουν. Και θα ήταν τόσο απλό τότε, που ήταν νωρίς, να πηδούσαμε έξω από το καζάνι. Με σχεδόν μηδαμινές απώλειες. Απώλειες όμως που κανένας αλήτης πολιτικός δε θα τολμούσε να αναλάβει.

Έτσι, με όργανα τους ανεύθυνους «ηγέτες» της Δύσης και τα μίντια, οι κεντρικοί τραπεζίτες με επικεφαλής την Fed (και την «ουρά» της την ΕΚΤ) μας έριξαν στο καζάνι, και έβαλαν το «μάτι» στους 100, σε αργό ψήσιμο. Το 2020 μάς είπαν «ας τα κλείσουμε όλα, μην ανησυχείτε είναι ένα μικρό τίμημα για την ασφάλειά μας, θα περάσουν όλα σε λίγες εβδομάδες».

Παράλληλα τα διεθνή οικονομικά μίντια έπαιζαν «τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού» (άκουσον άκουσον)! Το νεράκι; Σαν θάλασσα αρχές Μαίου, κρύα ακόμη, αλλά με μια τζούρα ζεστών ρευμάτων εδώ κι εκεί.

Το 2021, κι ενώ τα βασικά εμπορεύματα που θα καθόριζαν τις τιμές των πρώτων υλών και τροφίμων (και κλιμακωτά όλων των αγαθών και υπηρεσιών της οικονομίας) χτυπούσαν το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, εκείνοι μας «καθησύχαζαν» πως δεν υπάρχει κίνδυνος ύφεσης. Στο μεταξύ ο «αποπληθωρισμός» είχε πλέον μετατραπεί σε ήπιο πληθωρισμό, αλλά παροδικό. Το νερό χλιαρό, κάνεις μπάνιο και χωρίς θερμοσίφωνα.

2022, κι ενώ έχουν (έχουμε) πλέον ξεπεράσει το ψέμα περί παροδικού πληθωρισμού, «εκείνοι» έχουν ήδη αρχίσει να επικοινωνούν το επόμενο αφήγημα, ελέω και πολέμου, πως «κοιτάξτε τελικά την ύφεση δεν την γλυτώνουμε, αλλά θα είναι ήπια, μην πανικοβάλλεστε». Ένα βήμα τη φορά, μια αποδοχή τη φορά. Ειδάλλως ο κόσμος θα επαναστατούσε (λέμε τώρα), αν από την αρχή τού έλεγαν «ξέρετε κάτι, θα πεινάσετε».

Οι πρώτες φυσαλίδες έχουν ήδη εμφανιστεί, κάνοντας και τους άλλοτε υπεραισιόδοξους (που μας κατηγορούσαν ως Κασσάνδρες) να ανησυχούν πλέον σοβαρά.

Φτάνουμε στο σήμερα, όπου τα πρωτοσέλιδα και τίτλοι στα κορυφαία διεθνή μέσα γκρεμίζουν πλέον κάθε αυταπάτη (που οι ίδιοι έθρεψαν) περί μη ύφεσης ή παροδικού πληθωρισμού, και το κυρίαρχο συναίσθημα είναι πως έρχεται «βαθιά κρίση, δύσκολες μέρες».

Το νερό πλέον κοχλάζει, το κοινωνικό σώμα βρίσκεται κυριολεκτικά σε αναβρασμό, αλλά και ταυτόχρονα ανήμπορο να αντιδράσει. Δε θα είχε και νόημα άλλωστε, αφού ενδεχομένως οποιαδήποτε σπασμωδική αντίδραση εκ των υστέρων μόνο χειρότερα θα έκανε τα πράγματα.

Έτσι, αφήνεται να βράζει στο ζουμί της, με ανούσιες ψευτοεκρήξεις μέσα από social media ή κομματικά στημένες πορείες, καταδικασμένη να παρακολουθεί την κατάπτωσή της. Κι αυτό της αξίζει, εδώ που τα λέμε. Διότι υπήρξαν πάμπολλες ευκαιρίες να σωθεί, αλλά αυτή επέλεξε να περιγελά αυτόν που φώναζε «λύκος».

Τώρα; Τώρα αποδεχόμαστε την κατάσταση, σφίγγουμε δόντια, μαζεύουμε για να έχουμε. Θα περάσει και αυτό, και αναμφίβολα (στα θετικά της υπόθεσης) θα «σκληρύνει» τις νέες γενιές, ισχυροποιώντες τες και χτίζοντας έτσι τα θεμέλια για μια καλύτερη κοινωνία στο μέλλον.

«Οι δύσκολοι καιροί κάνουν δυνατούς ανθρώπους. Οι δυνατοί άνθρωποι δημιουργούν καλούς καιρούς. Οι καλοί καιροί αδύναμους άνθρωπους. Οι αδύναμοι άνθρωποι δύσκολους καιρούς». Κι επαναλάβατε…

BNP, UBS, Barclays και Berenberg προειδοποιούν για το ευρώ

Η ευρωζώνη αναμένεται να βυθιστεί σε ύφεση τους επόμενους μήνες με τους οικονομολόγους να προειδοποιούν ότι “δεν θα είναι επιφανειακή”. Η ζώνη των 19 μελών που μοιράζεται το νόμισμα του ευρώ δέχεται σημαντικές πιέσεις μετά την απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ο συνδυασμός κυρώσεων κατά του Κρεμλίνου, η απότομη διακοπή των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και η ανάγκη παροχής οικονομικής στήριξης σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις που παλεύουν με την ενεργειακή κρίση έχει επιδεινώσει τις προοπτικές του μπλοκ – το οποίο στις αρχές του έτους προβλεπόταν ότι θα αναπτυσσόταν ταχύτερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

“Η καταναλωτική εμπιστοσύνη έχει πέσει τόσο πολύ που η ύφεση πιθανότατα δεν θα είναι επιφανειακή”, δήλωσε ο Holger Schmieding, επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg.

Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του εκτελεστικού βραχίονα της ΕΕ, έδειξαν ότι η καταναλωτική εμπιστοσύνη έπεσε σε χαμηλό ρεκόρ τον Σεπτέμβριο. Έκτοτε έχει βελτιωθεί ελαφρώς, αλλά τα νοικοκυριά εξακολουθούν να φοβούνται για το μέλλον και την οικονομική τους κατάσταση.

Ο Schmieding δήλωσε ότι το πραγματικό (προσαρμοσμένο για τον πληθωρισμό) ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της ευρωζώνης θα συρρικνωθεί απότομα το τέταρτο τρίμηνο και το πρώτο τρίμηνο του επόμενου έτους – με σωρευτική πτώση 1,7%. Η ύφεση ορίζεται ως δύο συνεχόμενα τρίμηνα συρρίκνωσης.

Οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις για την ανάπτυξη στην περιοχή υποδηλώνουν επιβράδυνση το τρίτο τρίμηνο σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο – από 0,8% ανάπτυξη σε 0,2%.

Το Βέλγιο, η Λετονία και η Αυστρία κατέγραψαν οικονομική συρρίκνωση κατά το τελευταίο τρίμηνο. “Δεν θα την αποκαλούσα ρηχή, θα είναι βαθύτερη από ό,τι σίγουρα αναμένει το συμβούλιο της της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας”, δήλωσε στο CNBC νωρίτερα αυτόν τον μήνα ο Σπύρος Ανδρεόπουλος, ανώτερος Ευρωπαίος οικονομολόγος της BNP Paribas.

Η ΕΚΤ έχει αρχίσει σιγά-σιγά να αναγνωρίζει την πιθανότητα ύφεσης στην περιοχή.

Μιλώντας στις αρχές του μήνα, η πρόεδρος της ΕΚΤ Christin Lagarde τόνισε ότι “ο κίνδυνος ύφεσης έχει αυξηθεί”. Ωστόσο, οι ετήσιες προβλέψεις για την ανάπτυξη που δημοσιεύει η κεντρική τράπεζα δεν προβλέπουν ακόμη οικονομική συρρίκνωση σε όλο το μπλοκ.

Προς το παρόν δείχνουν ότι ο ρυθμός του ΑΕΠ θα είναι 3,1% φέτος και 0,9% το 2023.

Τα επικαιροποιημένα στοιχεία αναμένεται να δημοσιευθούν τον επόμενο μήνα.

“Βλέπω τον κίνδυνο η ύφεση να τραβήξει μέχρι το δεύτερο τρίμηνο του 2023”, δήλωσε ο Ανδρεόπουλος, επικαλούμενος την ενεργειακή κρίση και τη σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής.

Υπάρχει προφανής κίνδυνος οι θερμοκρασίες, που μέχρι τώρα είναι ήπιες για την εποχή αυτή, να πέσουν σημαντικά στις αρχές του 2023 στα μέσα του χειμώνα. Επιπλέον, η ΕΚΤ έχει αυξήσει τα επιτόκια τρεις φορές φέτος και αναμένεται να συνεχίσει να το κάνει.

Οι επιθετικές αυξήσεις των επιτοκίων μπορούν να καταπνίξουν την οικονομική ανάπτυξη, καθώς αυξάνεται η τιμή του δανεισμού. Η Morgan Stanley προβλέπει ετήσια συρρίκνωση της τάξης του 0,2% στην ευρωζώνη για το επόμενο έτος, με τη Γερμανία –παραδοσιακά η οικονομική ατμομηχανή της ευρωζώνης– να αντιμετωπίζει μία από τις πιο απότομες μειώσεις, στο -0,7%.

“Η αγορά φυσικού αερίου παραμένει σφιχτή και οι τιμές αναμένεται να παραμείνουν αυξημένες.

Η δημοσιονομική στήριξη είναι σημαντική, αλλά ο πληθωρισμός επιβαρύνει τα εταιρικά κέρδη και τα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών, μειώνοντας τις επενδύσεις και την κατανάλωση. Η νομισματική πολιτική συσφίγγει τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες, επιτείνοντας την ύφεση στις κεφαλαιουχικές δαπάνες”, ανέφεραν οι αναλυτές της επενδυτικής τράπεζας.

Ακόμη και αν η ευρωζώνη βγει από την ύφεση το πρώτο τρίμηνο του επόμενου έτους, οι οικονομολόγοι λένε ότι οι επόμενοι μήνες θα είναι δύσκολοι.

“Αναμένω ότι η ανάκαμψη θα είναι αργή”, δήλωσε την Τρίτη στο CNBC ο Marco Valli, επικεφαλής Ευρωπαίος οικονομολόγος της UniCredit, αναφέροντας τα υψηλότερα επιτόκια ως έναν από τους κύριους παράγοντες που εμποδίζουν μια πιο απότομη ανάκαμψη. Όταν ρωτήθηκε αν πρόκειται να είναι μια εύκολη χρονιά για την ευρωζώνη, ο Valli είπε “Όχι, σε καμία περίπτωση”.

Ο Felix Hufner, ανώτερος Ευρωπαίος οικονομολόγος της UBS, ενίσχυσε αυτό το σημείο, λέγοντας ότι αν η ύφεση τελειώσει το δεύτερο τρίμηνο, η ανάκαμψη το 2023 θα είναι “αδύναμη… επειδή το παιχνίδι της αποθήκευσης θα ξεκινήσει ένα νέο”.

Δεν είναι “μια συναρπαστική πρόβλεψη”, δήλωσε ο Hufner σχετικά με τις οικονομικές προοπτικές της ευρωζώνης το επόμενο έτος.

Τις εκτιμήσεις τους για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης το 2023 υποβάθμισαν οι οικονομολόγοι της Barclays, καθώς θεωρείται απίθανο να μειωθεί με ταχείς ρυθμούς ο πληθωρισμός, γεγονός που αναγκάζει τη νομισματική πολιτική να είναι “περιοριστική”.

Η Barclays προειδοποίησε ότι το 2023 φαίνεται ότι θα είναι ένα από τα πιο αδύναμα των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, με τις προηγμένες οικονομίες να οδεύουν πιθανότατα προς την ύφεση. Προβλέπουν τώρα παγκόσμια ανάπτυξη 1,7% σε ετήσια βάση, σε σύγκριση με την πρόβλεψη του Σεπτεμβρίου για 2,2%. Για το τρέχον έτος, η Barclays βλέπει ανάπτυξη 3,2%.

“Με εξαίρεση την αγορά κατοικίας, όπου η δραστηριότητα έχει δεχθεί μεγάλο πλήγμα, ιδίως στις ΗΠΑ, η σύσφιγξη της πολιτικής δεν επηρέασε μεγάλα τμήματα της οικονομίας”. “Αυτό θα αλλάξει το επόμενο έτος”, σημειώνουν οι αναλυτές.

Οι φόβοι για ύφεση έχουν κυριεύσει τους επενδυτές, καθώς οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο σφίγγουν με ταχείς ρυθμούς τη νομισματική πολιτική για να συγκρατήσουν την αλματώδη αύξηση του πληθωρισμού, που επιδεινώθηκε από τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, υπό έλεγχο.

Η κλιμάκωση της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη και τα συνεχιζόμενα λουκέτα στην Κίνα έχουν επίσης προσθέσει στα παγκόσμια οικονομικά προβλήματα.

Η Barclays αναμένει ότι οι ανεπτυγμένες οικονομίες θα συρρικνωθούν καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023, με την ύφεση στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη ζώνη του ευρώ να ξεκινά το τρίτο και το τέταρτο τρίμηνο του 2022 αντίστοιχα. Για τις ΗΠΑ, η Barclays βλέπει μεγαλύτερης διάρκειας ύφεση που θα οδηγήσει σε μείωση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος κατά 0,1% το 2023.

Για την Κίνα προβλέπει ανάπτυξη 3,8% χαμηλότερη από το consecus, δεδομένης της αργής απομάκρυνσης από τις πολιτικές μηδενικού COVID, της αύξησης των κρουσμάτων και του υποτονικού τομέα των ακινήτων.

Η Ινδία θα πρέπει να είναι ένας από τους μεγαλύτερους συντελεστές της παγκόσμιας ανάπτυξης το επόμενο έτος, αλλά δεν είναι μια αρκετά μεγάλη οικονομία για να αλλάξει τις παγκόσμιες προοπτικές. Η Ινδία θα αναπτυχθεί πάνω από 5% σε ετήσια βάση το 2023.

Διαβάστε ακόμη: