Το ρωσικό αέριο μπαίνει στην ΕΕ από την «πίσω πόρτα της Τουρκίας» και μάλιστα με πόρτα εισόδου τη Βουλγαρία.
Η κίνηση αυτή πάει ξεκάθαρα κόντρα και στα έσοδα του ελληνικού συστήματος φυσικού αερίου θα σηματοδοτήσει το νέο δυσμενές για την Ελλάδα, τοπίο που διαμορφώνεται ως προς τις εξαγωγές αερίου προς Βορρά τους πρώτους μήνες του χρόνου.
Μέχρι τώρα η Αθήνα μέσω ΥΠΕΞ και ΥΠΕΝ εκφράζουν έντονο προβληματισμό για το θέμα, αλλά οι αντιδράσεις θα κλιμακωθούν αναγκαστικά. Ως αντίδοτο προκρίνεται ο πλωτός τερματικός σταθμός της Αλεξανδρούπολης που αποτελεί κομβικό κρίκο του Κάθετου Διαδρόμου.
Παρά τις απαγορεύσεις όμως, οι Πρόεδροι Τουρκίας και Ρωσίας Ερντογάν και Πούτιν, συνεννοήθηκαν και επειδή ο δεύτερος φαίνεται να διαθέτει πακτωλό ρουβλίων, βρήκαν τρόπο να σπάσουν το εμπάργκο στο ρωσικό αέριο προς ΕΕ.
Πολύ απλά οι Ρώσοι το εξάγουν στους Τούρκους, οι τελευταίοι το αναμειγνύουν με αζερικό και το μείγμα εξάγεται χωρίς έλεγχο στην ΕΕ ως τουρκικό!
Ήδη το 2019, πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το Κίεβο και η Μόσχα υπέγραψαν συμφωνία διέλευσης του ρωσικού αερίου προς τη Δύση, η οποία εκπνέει στο τέλος του 2024.
Έτσι η Ρωσία συνέχισε να προμηθεύει αέριο σε χώρες της ΕΕ παρά τον πόλεμο.
Οι Ουκρανοί τώρα ανακοίνωσαν πως δεν θα ανανεώσουν τη συμφωνία. Απειλούν μάλιστα ότι από τον Ιανουάριο του 2025 θα υπονομεύσουν τους αγωγούς που περνούν από το έδαφός τους προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές.
Άγκυρα και Μόσχα βρήκαν όμως λύση, παράνομη φυσικά να ξεπεράσουν το εμπόδιο με το δήθεν τουρκικό αέριο που είναι στην πραγματικότητα ρωσικό.
Υπάρχει σήμερα ξεκάθαρη αλλαγή όδευσης του αερίου, με τις μεγάλες αγορές όπως η Ιταλία να προτιμούν την προμήθεια από Τουρκία σε αντίθεση με την Ελλάδα.
Με δεδομένο ότι τα τέλη διέλευσης παίζουν ελάχιστο ρόλο, τη διαφορά κάνει η τιμή προμήθειας του καυσίμου.
Αθέμιτος ανταγωνισμός απο τους Ρώσους
Όπως έλεγαν υψηλόβαθμα στελέχη των Βρυξελλών, το ρωσικό αέριο που εξάγεται με …τούρκικο φέσι προς Ευρώπη τιμολογείται έως και 10 ευρώ λιγότερα (κανονικό dumping δηλαδή, πώληση με ζημία για αθέμιτο ανταγωνισμό) σε σχέση με την τιμή του TTF, που είναι το hub της Ολλανδίας από το οποίο καθορίζονται οι τιμές αερίου στην ΕΕ.
Θυμίζουμε ότι ήδη από πέρυσι η Βουλγαρία έχει συνάψει συμφωνία με την Τουρκία για την προμήθεια έως 1,5 δισ. κυβικών μέτρων ετησίως.
Στο σημείο σύνδεσης Τουρκίας-Βουλγαρίας καταγράφεται πολύ μεγάλη αύξηση της διακίνησης, που σημαίνει πως μεγάλες εταιρείες κυρίως ιταλικές, ακολουθούν τη Bulgartransgaz και αγοράζουν από την Τουρκία, προσποιούμενες πως δεν ξέρουν από πού προέρχεται το αέριο.
Σε ερώτηση ως προς το τί κάνει η «σκληρή» Κομισιόν για αυτό;
«Προς το παρόν τον …κινέζο ή μάλλον τον Τούρκο…» ήταν η απάντηση κοινοτικού αξιωματούχου!
Αλλάζουν οι δρόμοι του αερίου: χωρίς την Ελλάδα η διέλευση Ρωσίας – Τουρκίας – Βουλγαρίας
Αν και οι εξαγωγές καταγράφουν μείωση το 2023 σε σχέση με το 2022 λόγω υποχώρησης της ζήτησης, το νέο στοιχείο αφορά την αλλαγή όδευσης, με τις γειτονικές αγορές να προτιμούν την προμήθεια από Τουρκία σε αντίθεση με την Ελλάδα.
Όπως μας λένε από τις Βρυξέλλες «με δεδομένο ότι τα τέλη διέλευσης παίζουν ελάχιστο ρόλο, τη διαφορά κάνει η τιμή προμήθειας του καυσίμου» και συνεχίζουν: «Αν και οι τιμές προμήθειας που συμφωνεί ο κάθε προμηθευτής δεν γίνονται γνωστές, εμείς σας αποκλύπτουμε ότι το ρωσικό αέριο που εξάγεται από Τουρκία προς Ευρώπη τιμολογείται έως και 10 ευρώ λιγότερα σε σχέση με την εκάστοτε τιμή του TTF, διασφαλίζοντας έτσι σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην αγορά».
Ήδη από πέρυσι η Βουλγαρία έχει συνάψει συμφωνία με την Τουρκία για την προμήθεια έως 1,5 δισ. κυβικών μέτρων ετησίως.
Η «εικόνα» στα σημεία διασύνδεσης των δύο χωρών μαρτυρά αυξημένη διακίνηση, γεγονός που υποδηλώνει ότι κι άλλες εταιρείες, κυρίως ιταλικές έχουν ακολουθήσει το παράδειγμα της Bulgartransgaz, διαλέγοντας «εξ Ανατολάς» να καλύπτουν τις ανάγκες τους.
Αθήνα: έντονος προβληματισμός αλλά…
Μέχρι τώρα ΥΠΕΞ και ΥΠΕΝ εκφράζουν έντονο προβληματισμό για το θέμα, εντούτοις, αν η κατάσταση συνεχιστεί, θα υπάρξει και οικονομικό «αποτύπωμα», καθώς η χαμηλότερη χρήση του συστήματος θα επιφέρει μικρότερες δεσμεύσεις δυναμικότητας και επομένως μικρότερα έσοδα.
Βέβαια, το κύριο πρόβλημα εντοπίζεται στους προμηθευτές που εξάγουν ποσότητες φυσικού αερίου, καθώς σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο στερούνται «κύκλου εργασιών», δίχως αυτό να μπορεί να αναπληρωθεί με κάποιο άλλο τρόπο.
Όλα αυτά έχουν ιδιαίτερη σημασία σε μια περίοδο που βρίσκεται σε εξέλιξη το επενδυτικό πρόγραμμα του ΔΕΣΦΑ για την αναβάθμιση και επαύξηση του ελληνικού συστήματος φυσικού αερίου σε συντονισμό με τους όμορους διαχειριστές των γειτονικών χωρών.
Πρόκειται για τη δεσμευτική φάση της «δοκιμής αγοράς» που προγραμματίζεται να πραγματοποιηθεί τον ερχόμενο Μάιο, τα αποτελέσματα της οποίας θα καθορίσουν σε τελευταία ανάλυση ποια έργα θα προχωρήσουν και ποια όχι.
Σημειώνεται ότι η πρώτη μη δεσμευτική φάση κατέγραψε ιδιαίτερα αυξημένο ενδιαφέρον, με συνολικά 27 εταιρείες -ελληνικές και ξένες- να υποβάλλουν αιτήματα για δέσμευση δυναμικότητας με ορίζοντα από το 2024 έως το 2050.
Βέβαια, από την πραγματοποίηση της μη δεσμευτικής φάσης έως σήμερα η αγορά έχει αλλάξει σημαντικά και μένει να αποδειχθεί αν οι αλλαγές οφείλονται σε παροδικές αιτίες ή συνιστούν κάτι μονιμότερο.
Η μείωση της ζήτησης αερίου τόσο στην Ελλάδα όσο και ευρύτερα στη περιοχή των Βαλκανίων έχει επιδράσει στη συρρίκνωση της σχετικής αγοράς.
Η Αλεξανδρούπολη αντίδοτο στη ρωσοτουρκική συμμαχία
Ο πλωτός τερματικός σταθμός της Αλεξανδρούπολης αποτελεί κομβικό κρίκο του Κάθετου Διαδρόμου.
Είναι χαρακτηριστική, η προ ημερών δήλωση της υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρας Σδούκου, που μιλώντας από το Μπακού, στο 10ο Συμβούλιο του Νότιου Διαδρόμου, είπε ότι μέχρι το 2025, η Ελλάδα θα έχει τη δυνατότητα να εξάγει στους βόρειους γείτονές της τουλάχιστον 8,5 δισ. κυβικά μέτρα το χρόνο.
Δίνοντας έτσι σάρκα και οστά στο όραμα του Κάθετου Διαδρόμου, μετά μάλιστα και τη συμφωνία των Αθηνών για ένταξη σε αυτόν της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Σλοβακίας.
Ήδη δρομολογούνται μία σειρά επενδύσεων κατά μήκος της διαδρομής. Θα μεγαλώσει η χωρητικότητα του IGB από τα 3 στα 5 δισ. κ.μ, επέκταση για την οποία καταγράφονται καθυστερήσεις, με τα αρχικά χρονοδιαγράμματα να μετατίθεται για το 2026.
«Χρειάζεται να ενισχύσουμε τον κύριο αγωγό φυσικού αερίου στο Σιδηρόκαστρο, ώστε από δυναμικότητα 65 GWh να φτάσει τις 100 GWh την ημέρα.
Τα παραπάνω κάνουν ανθρώπους της αγοράς να χαμηλώνουν τον πήχη και να βλέπουν πιο εφικτή την αποστολή προς το Βορρά από τα τέλη του 2025, ποσοτήτων της τάξης των 5,5 δισ. κυβικών» λένε οι άνθρωποι της επένδυσης στην Αλεξανδρούπολη.
Η ουσία είναι ότι ο Κάθετος Διάδρομος από το Νότο προχωρά όπως όμως προχωρούν συνολικά οι εξελίξεις στην Ευρώπη, ειδικά σε ό,τι αφορά το ρωσικό LNG.
Θυμίζουμε ότι το φυσικό αέριο παρέχει έσοδα και ισχύ στη Μόσχα, αλλά από τις αρχές του 2025, κλείνει ο ουκρανικός διάδρομος, με τη λήξη της σύμβασης Κιέβου – Μόσχας, για τη διαμετακόμιση ρωσικού αέριου στην Κεντρική και ΝΑ Ευρώπη, που παραμένει ζωντανή δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου.
Η Μόσχα προτάσσει το ρωσικό LNG
H Ρωσία με 13%, κατείχε πέρυσι το δεύτερο μεγαλύτερο μερίδιο εισαγωγών LNG στην ΕΕ, πίσω από τις ΗΠΑ, όπως μας λένε από τις Βρυξέλλες αλλά το Αμερικανικό Ινστιτούτο Ενεργειακής Οικονομίας και Χρηματοοικονομικής Ανάλυσης (IEEFA), λένε πως το μερίδιο αυτό ανήλθε στο 16%.
Έχει ήδη τεθεί στα ευρωπαϊκά όργανα το θέμα λήψης μέτρων κατά του ρωσικού LNG, γεγονός που βρίσκει αντίθετες πολλές χώρες, αλλά και εταιρείες που έχουν μακροπρόθεσμα συμβόλαια με την Gazprom και που αν τα «σπάσουν», τότε θα πρέπει να πληρώσουν γενναίες αποζημιώσεις.
Οι Βρυξέλλες αναζητούν μια νομική φόρμουλα για να λυθεί το αδιέξοδο και να μπορέσουν οι εταιρείες να διακόψουν τα συμβόλαια, κάτι που αρκετές δεν θέλουν, όπως και πολλές χώρες.
«Πολλά μεγάλα λιμάνια της ΕΕ, αποτελούν κόμβους για τη μεταφορά ρωσικού LNG, με κυριότερα το Zeebrugge στο Βέλγιο, το Montoir και την Dunkerque στη Γαλλία, το Bilbao και το Mugardos στην Ισπανία και το Rotterdam στην Ολλανδία. Είναι τα βασικά ευρωπαϊκά λιμάνια που χρησιμεύουν ως σημεία για τις παραδόσεις LNG από τις εγκαταστάσεις του Yamal, ένα από τα μεγαλύτερα ρωσικά τέρμιναλ LNG στη ΒΔ Σιβηρία» μας λένε κοινοτικοί τεχνοκράτες.
Τα λιμάνια Zeebrugge και Montoir θεωρούνται σημαντικοί κόμβοι και για περαιτέρω εξαγωγές σε χώρες όπως η Τουρκία, η Κίνα ή η Ταϊβάν.
Τα δημοσιεύματα δηλαδή μιλούν για επανεξαγωγή ρωσικού LNG σε άλλους προορισμούς και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις λέγεται ότι οι μεταφορτώσεις δεν περιλαμβάνονται στα επίσημα στοιχεία των εισαγωγών.
Και αρκετά από τα μεταφορτωμένα αυτά φορτία δεν αναφέρονται πουθενά στα επίσημα στοιχεία, άρα δεν προσμετρώνται ως ρωσικές εισαγωγές. Είναι δηλαδή πιθανό, οι εξαγωγές ρωσικού LNG στις χώρες της ΕΕ να είναι τελικά αρκετά μεγαλύτερες απ’ ότι δείχνουν τα επίσημα στοιχεία.
Η δύσκολη απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο
Το πρώτο βήμα στην αλυσίδα απεξάρτησης της περιοχής της ΝΑ Ευρώπης μπήκε το 2022, όταν πήρε μπροστά ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός (IGB) για τη μεταφορά φυσικού αερίου δυτικών συμφερόντων προς το Βορρά.
Το δεύτερο βήμα με την ισχυροποίηση της πρωτοβουλίας του Κάθετου Διαδρόμου (Vertical Corridor), του συστήματος αγωγών και υποδομών Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας, για τη μεταφορά αερίου από το Αιγαίο μέχρι την αυλή της Ρωσίας, με την προσθήκη από τον Ιανουάριο του 2024, όπως υπεγράφη στη συμφωνία των Αθηνών, της Σλοβακίας, της Μολδαβίας και της Ουκρανίας.
Το τρίτο βήμα είναι επίσης τμήμα του Καθετού Διαδρόμου: ξεκινά στις 30 Απριλίου την εμπορική του λειτουργία, δηλαδή να στέλνει ποσότητες αεριοποιημένου LNG προς το Βορρά, μέσω του ελληνοβουλγαρικού αγωγού, ο πρώτος πλωτός τερματικός σταθμός FSRU της χώρας.
Το πλοίο της Gaztrade βρίσκεται αγκυροβολημένο από τις 17 Δεκεμβρίου στα ανοικτά της Αλεξανδρούπολης, έχει ήδη παραλάβει το πρώτο commissioning cargo, είναι συνδεδεμένο με υποθαλάσσιο και χερσαίο αγωγό και σε ενάμισι μήνα αρχίζει σταδιακά να στέλνει ποσότητες σε πελάτες, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε Βουλγαρία, Ρουμανία, Β. Μακεδονία, Σερβία, αλλά και προς Ουγγαρία, Σλοβακία, Μολδαβία και Ουκρανία.
Με αποθηκευτική δυναμικότητα 153.000 κυβικών μέτρων, τρεις μονάδες αεριοποίησης και δυναμικότητα επαναεριοποίησης 5,5 δισ. κυβικών το χρόνο, το FSRU θα ξεκινήσει σύντομα να στέλνει το 70% των ποσοτήτων LNG που θα υποδέχεται, προς τα Βαλκάνια και τη ΝΑ Ευρώπη.
Το πελατολόγιο απαρτίζουν τουλάχιστον 13 χρήστες, μεταξύ των οποίων και ελληνικές εταιρείες, που έχουν δεσμεύσει κοντά στο 80% της δυναμικότητας της μονάδας, η οποία απευθύνεται σε μια τεράστια αγορά συνολικής κατανάλωσης κοντά στα 70 δισ. κυβικών μέτρων αερίου, όση περίπου και αυτή της Γερμανίας.
Η Ουκρανία «τελειώνει» ως διάδρομος ρωσικού αερίου
Η συμφωνία του 2019, που αφορά έναν από τους παλαιότερους ενεργειακούς διαδρόμους στη Γηραιά Ήπειρο, αυτούς της ροής ρωσικού αέριου μέσω των ουκρανικών αγωγών προς Δυσμάς και προς το Νότο, εκπνέει στις 31 Δεκεμβρίου 2024, και το Κίεβο -με τη σύμφωνη γνώμη των συμμάχων του- έχει κάνει σαφές ότι δεν συζητά την επέκταση της.
Η ουκρανική διαδρομή μετέφερε πέρυσι σε χώρες όπως η Αυστρία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία, περίπου 14 δισ. κυβικά μέτρα ρωσικού αερίου.
Ασφαλώς και αυτό δεν σημαίνει πώς όση ποσότητα παύει να περνά από τον ουκρανικό δρόμο, πρέπει και να αντικατασταθεί με άλλη ισόποση.
Ένα τμήμα της θα καλυφθεί από την αυξανόμενη διείσδυση των ΑΠΕ, επιπλέον μέτρα εξοικονόμησης και φυσικά τη συνεχιζόμενη, εθελοντική μείωση της κατανάλωσης αερίου στην ΕΕ, για την οποία συμφώνησαν προ ημερών οι υπουργοί Ενέργειας των 27.
Αρκετή ποσότητα των ρωσικού αερίου, το ύψος της οποίας θα το καθορίσει η αγορά και οι ανάγκες της ευρωπαϊκής οικονομίας, θα χρειαστεί να καλυφθεί με αύξηση των εισαγωγών LNG, μέσω υποδομών, όπως το FSRU της Αλεξανδρούπολης.
Από τον Νότο μέχρι τον ευρωπαϊκό Βορρά επεκτείνονται, κατασκευάζονται ή σχεδιάζονται τουλάχιστον 20 τέτοιες πλωτές υποδομές, των οποίων ο ρόλος αναβαθμίζεται περαιτέρω ενόψει του οριστικού τέλους του ουκρανικού διαδρόμου.
Από τους μεγαλύτερους πελάτες αυτών των νέων υποδομών είναι προφανώς οι Αμερικανοί, που αποτελούν πλέον τους μεγαλύτερους εξαγωγείς LNG στον κόσμο και τους νούμερο ένα στην ΕΕ, με μερίδιο 40% το 2023, και με ποσότητες που αναμένεται να διπλασιαστούν σχεδόν μέχρι το 2030 με καλύτερο πελάτη την ΕΕ.
