Για την Ελλάδα μια μεγάλη επιτυχία μπορεί να σημαίνει στη συνέχεια και αποτυχία ή τουλάχιστον δυσκολία διαχείρισης της επιτυχίας!
Το παράδοξο στη χώρα μας συμβαίνει αφού με τη μεγάλη και επιτυχημένη διείσδυση των ΑΠΕ τα τελευταία 15 χρόνια, λείπουν οι υποδομές, οι κανόνες και τα κατάλληλα εργαλεία που θα επιτρέψουν θεσμικά στον ΑΔΜΗΕ, σε συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ, να διαχειριστούν την ασφαλή λειτουργία στο Ηλεκτρικό Σύστημα και Μεταφοράς και Διανομής.
«Πολλές φορές πλέον συμβαίνει να υπάρχει πλεόνασμα παραγωγής από ΑΠΕ, που μπαίνουν κατά προτεραιότητα στο Σύστημα, και από την άλλη, μειωμένη ζήτηση, με συνέπεια να περιορίζεται ο ηλεκτρικός χώρος για θερμικές μονάδες, ακόμη και για τις πολύτιμες εφεδρείες, που λειτουργούν ως back up» μας λέει κορυφαίο στέλεχος του ΑΔΜΗΕ.
Ο Διαχειριστής υπολογίζει τις περιόδους όπου η χαμηλή εγχώρια ζήτηση συνδυάζεται με υψηλή παραγωγή ΑΠΕ, με πιο πρόσφατο παράδειγμα το διήμερο 25-26 Μαρτίου και επόμενο το 5ήμερο του Πάσχα, για να αποφασίσει ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος ασφάλειας και ευστάθειας του ηλεκτρικού συστήματος.
Με τη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ παρατηρείται η εμφάνιση εντονότερων διακυμάνσεων στη συχνότητα και υψηλές τάσεις, φαινόμενα που δεν είναι μόνον ελληνικά, αλλά και διεθνή, από τη στιγμή που αποσύρονται οι συμβατικές μονάδες και αντικαθίστανται από ΑΠΕ.
Αν το σύστημα είναι αμιγώς εξαγωγικό την ίδια περίοδο, όσο περισσότερες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας οδεύουν εκτός συνόρων, τόσο περισσότερο περιορίζεται και η ανάγκη για τη λήψη έκτακτων μέτρων.
Στον αντίποδα, η κατάσταση γίνεται προφανώς πιο επείγουσα αν το σύστημα είναι αμιγώς εισαγωγικό.
Η κατάσταση γίνεται δυσκολότερη αν η υψηλή «πράσινη» ηλεκτροπαραγωγή οφείλεται κατά κύριο λόγο στη μεγάλη ηλιοφάνεια.
Κι αυτό γιατί τότε σημαντικό μέρος της παραγωγής προέρχεται από τα «μικρά» φωτοβολταϊκά του δικτύου διανομής, τα οποία λόγω έλλειψης τηλεμετρίας δεν μπορεί να εντοπίσει ο ΔΕΔΔΗΕ, παρεμβαίνοντας αναλόγως.
Στις Βρυξέλλες μάλιστα ομιλούν για «Ελληνικό θαύμα που κατέληξε σε Ελληνικό παράδοξο, να υπάρχουν άφθονες ΑΠΕ αλλά όχι και η υποδομή να μπαίνουν 24 ώρες στο σύστημα».
Τι θα γίνει το Πάσχα -Πόσο πιθανό είναι ένα μπλακ άουτ
Το βασικό πενθήμερο του Πάσχα αποτελεί την επόμενη περίπτωση όπου πιθανότατα θα πρέπει να λυθεί η «εξίσωση» εισόδου ΑΠΕ και λειτουργίας ΑΠΕ στο σύστημα χωρίς κίνδυνο μπλακ άουτ.
Οι συνθήκες χαμηλής ζήτησης και υψηλής παραγωγής ΑΠΕ αποτελούν νέα πραγματικότητα η οποία θα κρατήσει αρκετά χρόνια, ώσπου να ωριμάσουν οι τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας και να διεισδύσουν σε μεγάλο βαθμό στο σύστημα.
Μέχρι τότε, οι λύσεις που μπορούν να επιστρατευτούν από τον ΑΔΜΗΕ είναι ο περιορισμός των εισαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας και οι περικοπές ΑΠΕ στο σύστημα μεταφοράς.
Μέχρι τώρα οι περικοπές γίνονται οριζόντια και αναλογικά, με βάση την ισχύ παραγωγής εκείνη τη στιγμή κάθε σταθμού ΑΠΕ στο ΕΣΜΗΕ.
Αυτό σημαίνει πως κριτήριο για το ύψος περικοπής είναι η εκάστοτε ισχύς παραγωγής, και όχι η εγκατεστημένη ισχύς κάθε μονάδας.
Επομένως, αν για παράδειγμα η συνολική ισχύς ηλεκτροπαραγωγής στο ΕΣΜΗΕ είναι 5.000 MW, και κριθεί πως πρέπει να περιορισθεί κατά 500 MW, τότε θα εφαρμοσθεί οριζόντιο «ψαλίδι» 10% στην παραγωγή κάθε σταθμού που βρίσκεται εν λειτουργία.
Και η διανομή συμμετέχει στις περικοπές
Πρόσφατα έγινε υπό τη ΡΑΕ με τη συμμετοχή ΑΔΜΗΕ-ΔΕΔΔΗΕ και αποφασίστηκε να μπαίνουν στις περικοπές πλέον και τα μικρά φωτοβολταϊκά του δικτύου διανομής.
Σε πρώτη φάση ο ΔΕΔΔΗΕ θα αναλάβει να συνδράμει σε επείγουσες περιπτώσεις, με περικοπές σε ένα χαρτοφυλάκιο έργων περί τα 700-900 MW (με όρους ωστόσο εγκατεστημένης ισχύος και όχι ισχύος παραγωγής).
Από αυτό το πακέτο, οι περικοπές θα μπορούν να γίνουν εντός 5λεπτου. Για τις υπόλοιπες μονάδες, η περικοπή θα εφαρμόζεται σε διάστημα 2-3 ωρών, καθώς θα χρειάζεται να γίνουν τοπικοί χειρισμοί από συνεργεία του ΔΕΔΔΗΕ.
Επίσης, θα αυξηθούν προοδευτικά οι δυνατότητες περικοπών στο δίκτυο διανομής.
Ο ΔΕΔΔΗΕ ετοιμάζει σχέδιο για την ενίσχυση ανά 6μηνο των σταθμών που θα μπορεί να περικόπτει. Στο δίκτυο διανομής βρίσκονται εγκατεστημένα μικρά φωτοβολταϊκά συνολικής ισχύος 6 GW.
«Αν ο Διαχειριστής έχει δυνατότητα να παρέμβει στα 3 GW, τότε το δίκτυο διανομής θα μπορεί να συμβάλει ουσιωδώς στην αποσόβηση κινδύνων για την ευστάθεια του συστήματος, σε ανάλογες επείγουσες περιπτώσεις» λένε στη ΡΑΕ.
Τι θα γίνει με τις εισαγωγές
Περικοπές ΑΠΕ ή περιορισμός εισαγωγών; Αυτό είναι το βασικό ερώτημα σε ΡΑΕ και ΑΔΜΗΕ.
Ο περιορισμός στις εισαγωγές θα πρέπει να προγραμματίζεται 2 ημέρες νωρίτερα, ώστε να προκαλείται η μικρότερη δυνατή διαταραχή στις αγορές από τις οποίες θα προέρχονταν οι εισαγωγές.
«Περίοδος δραστικών περικοπών των εισαγωγών ήταν το διήμερο στις 25-26 Μαρτίου, όταν καταγράφηκε ιστορικό χαμηλό ζήτησης, σε συνδυασμό με υψηλή ηλιοφάνεια. Μάλιστα, την Κυριακή το φορτίο έφτασε να περιορισθεί έως 500 MW. Η λύση που εφαρμόσθηκε ήταν να περικοπούν 1.000 MW εισαγωγών, καθώς και πράσινης ηλεκτροπαραγωγής» μας λένε από τον ΑΔΜΗΕ.
«Το Πάσχα, αναμένεται το φορτίο να περιορισθεί κατακόρυφα, ενδεχομένως και πάλι στα επίπεδα των 500 MW. Καταλυτικό ρόλο για το αν θα υπάρξουν θα παίξει το ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών, που με τη σειρά του θα εξαρτηθεί από τις χονδρεμπορικές τιμές. Αν πάντως το σύστημα είναι αμιγώς εισαγωγικό και επικρατεί ηλιοφάνεια, τότε είναι πιθανό να χρειαστεί περικοπή στις εισαγόμενες ποσότητες όσο και περικοπές ΑΠΕ» είναι η πρόβλεψη της ΡΑΕ.
Τι λένε καθηγητές πολυτεχνείου για την ισορροπία του συστήματος
Δύο καθηγητές, από το ΕΜΠ και το ΑΠΘ μας αναλύουν:
Αυτή είναι πλέον η νέα κατάσταση που θα κρατήσει αρκετά χρόνια, ώσπου να ωριμάσουν οι τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας και να διεισδύσουν σε μεγάλο βαθμό στο Σύστημα. Η Ελλάδα πέτυχε να επιταχύνει την διείσδυση των ΑΠΕ, αυτή είναι μια μεγάλη επιτυχία της χώρας αλλά όλοι οι σχετικοί με την ενέργεια ήξεραν από την αρχή ότι μεγάλο ποσοστό ΑΠΕ σημαίνει και προκλήσεις για το Ηλεκτρικό Σύστημα και Μεταφοράς και Διανομής. Μόλις νυχτώνει μετά από μια ηλιόλουστη μπορεί ξαφνικά να βγαίνει από το Σύστημα η μισή παραγωγή και παραπάνω, ακριβώς την ώρα μάλιστα που πλησιάζουμε στο μέγιστο της ζήτησης. Επίσης σε μια ηλιόλουστη μέρα με αέρα μπορεί να μην χωράνε ούτε οι εφεδρείες, αν εκείνη τη μέρα η χώρα εισάγει ενέργεια, τα πράγματα στενεύουν ακόμη περισσότερο. Σε αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν προτεραιότητα σε σχέση με την αγορά έχει η Ασφάλεια του Συστήματος και συνεχίζουν σχολιάζοντας της συζήτηση που άνοιξε: ο προβληματισμός είναι γόνιμος και τα πράγματα λέγονται με το όνομα τους. Τα θέματα πρέπει να τα αναδεικνύουμε και να τα αντιμετωπίζουμε έγκαιρα όλοι. Είναι καλύτερα από το να τα κρύβουμε και ξαφνικά να μένουμε όλοι άφωνοι.
Σωστά όλα αυτά, αλλά καθήκον της ΡΑΕ και του ΑΔΜΗΕ είναι να μην αφήσουν τη χώρα χωρίς ρεύμα. Σύντομα αναμένεται η εισήγηση του ΑΔΜΗΕ προς τη ΡΑΕ, ώστε να δρομολογηθεί η θέσπιση των μέτρων.
Οι περικοπές στις ΑΠΕ θα περιληφθούν στο ρυθμιστικό πλαίσιο, διαδικασία με την οποία θα ανοίξει ο δρόμος για να υιοθετηθούν σε δεύτερο χρόνο και οι προβλέψεις της νομοθεσίας για τις έκτακτες περικοπές «πράσινης» παραγωγής.
Η νομοθεσία δίνει προτεραιότητα κατανομής στα φωτοβολταϊκά δυναμικότητας έως 400 kW, ο Κανονισμός 2019/943 της ΕΕ προβλέπει την κατανομή κατά προτεραιότητα των σταθμών που έχουν τεθεί σε λειτουργία πριν από την 4η Ιουλίου 2019. Επομένως, αντίστροφα, τα έργα αυτών των κατηγοριών θα πρέπει να έπονται στις έκτακτες περικοπές παραγωγής.
Γιατί είμαστε ανέτοιμοι για το «μεγάλο κύμα» των ΑΠΕ
«Λείπουν οι υποδομές, οι κανόνες και τα κατάλληλα εργαλεία που θα επιτρέψουν θεσμικά στον ΑΔΜΗΕ, σε συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ, να διαχειριστούν τη μεγάλη αύξηση της πράσινης παραγωγής στο εγχώριο ενεργειακό μείγμα, χωρίς την απειλή να καταρρεύσει το Σύστημα» μας λέει καθηγητής του ΕΜΠ και προσθέτει πως : «είμαστε δυστυχώς απροετοίμαστοι απέναντι στη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ, με κρίσιμο διακύβευμα την ευστάθεια του Συστήματος ηλεκτρισμού της χώρας»
Τα προβλήματα χειροτερεύουν εξαιτίας της μειωμένης κατανάλωσης ηλεκτρισμού, ως συνέπεια της ενεργειακής κρίσης, αλλά και της επιδίωξης να πετύχουμε τους ευρωπαϊκούς στόχους.
«Έχουμε πλεόνασμα παραγωγής από ΑΠΕ, που μπαίνουν κατά προτεραιότητα στο Σύστημα, και από την άλλη, μειωμένη ζήτηση, με συνέπεια να περιορίζεται ο ηλεκτρικός χώρος για θερμικές μονάδες, ακόμη και για τις πολύτιμες εφεδρείες, που λειτουργούν ως back up» προσθέτει ο καθηγητής.
Ανώτερο και παλαιό στέλεχος της ΔΕΗ μας εξηγεί: Για να μπορέσει μία θερμική μονάδα να καλύψει οποιοδήποτε κενό παραγωγής θα πρέπει να είναι ήδη στο Σύστημα, λειτουργώντας σε επίπεδα φόρτισης μεγαλύτερα ενός ελάχιστου ορίου για να αποδώσει άμεσα εφεδρεία, αυξάνοντας την παραγωγή της. Αν δεν λειτουργεί θα χρειαστεί τουλάχιστον μία ώρα για να ξεκινήσει οπότε το παιχνίδι έχει χαθεί» και συνεχίζει: «η ευστάθεια των Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας απαιτεί τη συνεχή διατήρηση του ισοζυγίου παραγωγής και κατανάλωσης, άρα η παραγωγή πρέπει να είναι ίση κάθε στιγμή με τη ζήτηση, συνυπολογιζόμενου και του διασυνοριακού εμπορίου. Εάν η ενέργεια από ΑΠΕ σταματήσει λόγω απότομης μεταβολής του καιρού και δεν υπάρχει ικανός αριθμός μονάδων βάσης όπως φυσικού αερίου και λιγνιτικές για εφεδρεία, τότε ο κίνδυνος να διαταραχθεί η ευστάθεια του Συστήματος γίνεται ορατός, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.
Η εικόνα της προσφοράς και της ζήτησης ενέργειας
Το 2022 η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας ανήλθε κατά μέσο σε 5.800 MW (ή 5,8 GW). Η εγκατεστημένη ισχύς μονάδων ΑΠΕ, εκτός των υδροηλεκτρικών, ξεπέρασε τα 10 GW (4,5 GW από αιολικά, 5,5 GW από φωτοβολταϊκά και περίπου 0,6 GW από άλλες τεχνολογίες ΑΠΕ). Η συνεισφορά των μονάδων ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα ανήλθε σε 40%, που φθάνει το 45% αν προστεθούν και τα νερά.
Στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ (χαμηλή και μέση τάση) είναι συνδεδεμένα περί τα 6 GW διεσπαρμένα μικρά φωτοβολταϊκά και λίγα αιολικά, τα οποία δεν έχει δυνατότητα να παρακολουθεί ο Διαχειριστής, δεν υπάρχουν τα κατάλληλα συστήματα ακόμη, ούτε να ελέγχει ο ΑΔΜΗΕ. Συνιστούν τη μεγαλύτερη είσοδο ΑΠΕ που μπαίνουν ανεξέλεγκτα στο Σύστημα, χωρίς να μπορεί ο ΔΕΔΔΗΕ να τα περικόπτει.
«Ο ΑΔΜΗΕ, ως αρμόδιος Διαχειριστής του Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας, από πέρσι υποχρεώνεται σε ασκήσεις ισορροπίας τρόμου, προκειμένου να κρατήσει αλώβητη την ευστάθεια του Συστήματος. Το μεγάλο κύμα των ΑΠΕ στο Σύστημα είναι όλο και πιο συχνό τους τελευταίους μήνες και αναμένεται να παγιωθεί στα επόμενα χρόνια, όσο θα προστίθεται πράσινη ενέργεια. Βλέπουμε, ουσιαστικά, εικόνες του μέλλοντος μας, που δεν έχουμε σχεδιάσει, αλλά θα αντιμετωπίσουμε» λένε οι δύο καθηγητές από ΕΜΠ και ΑΠΘ.
Ο αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής του ΑΔΜΗΕ, Γιάννης Μάργαρης, είπε πρόσφατα πως «η περαιτέρω επέκταση της εγκατάστασης και σύνδεσης των ΑΠΕ, τόσο στο δίκτυο Διανομής όσο και στο Σύστημα, πρέπει να γίνει με προϋπόθεση τη δυνατότητα ελέγχου της παραγωγής τους, ώστε η λειτουργία τους να συμμορφώνεται με τα κριτήρια ασφαλείας του Συστήματος και τους κανόνες συμμετοχής τους στην Αγορά. Συνεπώς η διείσδυση των ΑΠΕ στο Σύστημα πρέπει να γίνεται με μέτρο, και όχι άναρχα, μέχρις ότου να συμβαδίζει με τις αναγκαίες υποδομές, την απόκτηση των κατάλληλων εργαλείων και τη συμπλήρωση των κανόνων».
Τις πταίει για τις ελλείψεις υποδομών;
Ο ΑΔΜΗΕ έχει τη δυνατότητα να περικόπτει φορτία, αν παραστεί ανάγκη, βάσει του ισχύοντος Κώδικα Διαχείρισης του Συστήματος. Και το έχει πράξει ως τώρα αρκετές φορές, για να κρατήσει το Σύστημα. Η αγορά των ΑΠΕ, βέβαια, εκφράζει παράπονα «για ανισότιμες περικοπές», γιατί χάνει έσοδα και γιατί αυτές οι περικοπές γίνονται σε επιβαρυμένες περιοχές, όπως η Εύβοια.
Βέβαιη θεωρείται από την αγορά η θεσμοθέτηση των περικοπών, με τη συναίνεση των παραγωγών, που θα δεσμεύονται έτσι για την υλοποίηση τους.
Το 2022 ψηφίστηκε νομοθετική ρύθμιση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σύμφωνα με την οποία δίνεται το δικαίωμα στον ΑΔΜΗΕ και τον ΔΕΔΔΗΕ να περικόπτουν από κάθε σταθμό ΑΠΕ παραγωγή που δεν θα υπερβαίνει σε ετήσια βάση το 5%, όταν το κρίνουν απαραίτητο για την ευστάθεια του Συστήματος.
Ωστόσο, εκκρεμεί έκτοτε η έκδοση της συνοδευτικής υπουργικής απόφασης, όπως και η συνακόλουθη ρυθμιστική απόφαση της ΡΑΕ, για την εξειδίκευση του μέτρου. Το μόνο που έγινε ήταν η δημόσια διαβούλευση των σχετικών εισηγήσεων του ΑΔΜΗΕ αλλά το μέτρο δεν εφαρμόζεται. Επιπλέον, η αγορά το κρίνει ως ελλιπές, γιατί δεν προβλέπει την αποζημίωση των παραγωγών ΑΠΕ, για τον περιορισμό της έγχυσης πράσινης ενέργειας στο Σύστημα.
Τι λέει επίσημα ο ΑΔΜΗΕ
«Η αξιοποίηση των περιορισμών των ΑΠΕ όταν αυτό απαιτείται», λέει ο αντιπρόεδρος του ΑΔΜΗΕ κ.Ι. Μάργαρης, «είναι σίγουρα ένα εργαλείο που θα φανεί χρήσιμο, όσο προχωράμε σε υψηλότερα επίπεδα διείσδυσης ΑΠΕ. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και από την διεθνή εμπειρία αγορών που είχαν φτάσει νωρίτερα σε υψηλές διεισδύσεις ΑΠΕ στο μείγμα τους».
Μιλάει επίσης για τον σημαντικό ρόλο της αποθήκευσης για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις από τη μεγάλη συμμετοχή των ΑΠΕ. «Πρέπει να υλοποιηθεί μαζικά και έγκαιρα, προκειμένου να συμβάλει και αυτή στην καλύτερη διαχείριση της λειτουργίας των ΑΠΕ, αλλά και στην καλύτερη διαχείριση της πλεονάζουσας παραγωγής τις ώρες που υπερκαλύπτεται η ζήτηση».
Σε αυτό το πλαίσιο, προσθέτει ο κ. Μάργαρης, «καθίσταται επίκαιρη η πρόταση του ΑΔΜΗΕ για ανάπτυξη μονάδας αποθήκευσης από τον Διαχειριστή (Storage as Transmission), όπως αυτή τη στιγμή συμβαίνει σε χώρες όπως η Γερμανία (Grid Booster Project), που σκοπό θα έχει την βέλτιστη δυνατή λειτουργία του Συστήματος και την ασφάλεια τροφοδοσίας σε συνθήκες αυξημένης παραγωγής ΑΠΕ και περιορισμένης κατανάλωσης».
Σημαντικό ρόλο, επίσης, εκτιμά ότι έχουν και οι διεθνείς διασυνδέσεις, στον βαθμό που μπορούν να αξιοποιηθούν για εξαγωγές, όταν αυτό το επιτρέπουν οι τιμές και τα προγράμματα της αγοράς.
Ακόμη, ο ΔΕΔΔΗΕ θα πρέπει, λέει ο κ. Μάργαρης, να επιταχύνει την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών, για τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους των ΑΠΕ που συνδέονται στο δίκτυο διανομής και τονίζει: «Ο Διαχειριστής έχει ξεκινήσει την υλοποίηση του Προγράμματος Έργων Ενεργειακής Μετάβασης, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της αυξημένης διείσδυσης ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της Ελλάδας. Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει θέματα που αφορούν σε αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας σε περιόδους χαμηλών φορτίων, τροποποιήσεις στη διαχείριση παραγωγής από μονάδες ΑΠΕ μέσω Αγοράς, ενίσχυση της αντιστάθμισης αέργου ισχύος για την βελτίωση των τάσεων, ανάπτυξη νέων υποδομών των Κέντρων Ελέγχου Ενέργειας για ΑΠΕ, κλπ. Τα θέματα αυτά και οι προκλήσεις είναι κοινές σε όλα τα ευρωπαϊκά και διεθνή Συστήματα που έχουν σημαντικές διεισδύσεις ΑΠΕ (50% και άνω) και δεν αποτελούν ιδιαιτερότητα του ελληνικού Συστήματος. Η ενεργειακή μετάβαση είναι πλέον πραγματικότητα και στην Ελλάδα».
Διαβάστε περισσότερα
-
Πως η Macquarie «χτύπησε» την Enel Hellas, αφού «κατασκόπευσε» το deal της Τέρνα Ενεργειακής
-
Eπιστολή 6 ερωτημάτων όπου ζητεί διευκρινίσεις απέστειλε η Επ. Κεφαλαιαγοράς στην ΑΒΑΞ
-
ΑΣΟΕΕ: Η στιγμή που ο αστυνομικός με το όπλο στο χέρι προσπαθεί να ξεφύγει από τους κουκουλοφόρους
