Σε δημόσια διαβούλευση τέθηκε το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών υπό τον τίτλο «Διασφάλιση δημοσιονομικής ισορροπίας», το οποίο εισάγει μια ουσιαστική καινοτομία στο πολιτικό σύστημα: τη δυνατότητα του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου (ΕΔΣ) να κοστολογεί τα προγράμματα των κομμάτων κατόπιν αιτήματός τους, ιδίως σε προεκλογική περίοδο. Πρόκειται για μια μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία, η οποία συνδέεται με την ανάγκη ενίσχυσης της διαφάνειας και της αξιοπιστίας του δημόσιου διαλόγου, ειδικά όταν τα κόμματα καταθέτουν οικονομικές εξαγγελίες.
Τομή στη δημοσιονομική λογοδοσία
Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο αποκτά τη δυνατότητα να προχωρά σε προαιρετική κοστολόγηση των προγραμμάτων των κομμάτων, είτε στο σύνολό τους είτε κατά τομέα πολιτικής. Η κοστολόγηση αυτή δεν θα έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, αλλά θα δημοσιοποιείται με πλήρη αιτιολόγηση, ώστε να γνωρίζει ο πολίτης τι σημαίνει σε δημοσιονομικούς όρους κάθε υπόσχεση. Η ρύθμιση αφορά κυρίως την προεκλογική περίοδο, κατά την οποία η ρητορική των εξαγγελιών συχνά δεν συνοδεύεται από αξιόπιστα δεδομένα.
Η κυβέρνηση, με αυτό το βήμα, δεν παρεμβαίνει στον πυρήνα της πολιτικής ελευθερίας των κομμάτων, αλλά προσφέρει ένα αντικειμενικό εργαλείο αξιολόγησης και ενίσχυσης της πολιτικής ευθύνης, ενισχύοντας την ενημέρωση των πολιτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε προηγμένες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, όπως η Ολλανδία, η Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, αντίστοιχα εργαλεία έχουν μακρόχρονη εφαρμογή και αναγνωρίζονται ως θεσμοί εγγύησης της δημοσιονομικής σοβαρότητας.
Το ΕΔΣ, με την εν λόγω ρύθμιση, ορίζεται ρητά ως «ανεξάρτητος φορέας κοστολόγησης», ενώ η διαδικασία συνεργασίας με τα κόμματα προβλέπεται με λεπτομερή τυπικά και ουσιαστικά στάδια, που εξασφαλίζουν αντικειμενικότητα, ίση μεταχείριση και έγκαιρη ανταπόκριση. Δεν θα είναι δυνατή η αυθαίρετη ή επιλεκτική κοστολόγηση χωρίς προηγούμενο αίτημα κόμματος, ώστε να μην διαταραχθεί η αρχή της πολιτικής ουδετερότητας του φορέα.
Απουσία σχολίων για το κρίσιμο άρθρο 4
Παρά τη συνολική θετική αποδοχή της πρωτοβουλίας, εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι το άρθρο 4 του νομοσχεδίου, που αφορά την κοστολόγηση των προεκλογικών δεσμεύσεων, παρέμεινε έως τώρα ασχολίαστο στη δημόσια διαβούλευση. Ούτε τα κόμματα, ούτε επαγγελματικοί ή επιστημονικοί φορείς, ούτε μεμονωμένοι πολίτες κατέθεσαν σχόλια για το επίμαχο άρθρο, γεγονός που προβληματίζει.
Η στάση αυτή δείχνει ενδεχομένως αμηχανία ή και απροθυμία να τεθεί το πολιτικό σύστημα απέναντι σε έναν εξωτερικό ελεγκτικό μηχανισμό, έστω και με συμβουλευτικό χαρακτήρα, που να αποτιμά τη βιωσιμότητα των προγραμμάτων. Παράλληλα, εγείρει ερωτήματα ως προς τη διάθεση των κομμάτων να υποβληθούν σε έναν κοινό κανόνα διαφάνειας, ιδίως όταν προχωρούν σε υποσχέσεις υψηλού κόστους χωρίς αντίκρισμα.
Στελέχη της κυβέρνησης επισημαίνουν ότι ο σκοπός του άρθρου δεν είναι να φιμώσει ή να ελέγξει πολιτικά τα κόμματα, αλλά να θέσει ένα σαφές πλαίσιο τεκμηρίωσης που θα αποτρέπει τον δημοσιονομικό λαϊκισμό και την παραπληροφόρηση των πολιτών. Άλλωστε, η σχετική πρόβλεψη ακολουθεί τις συστάσεις της ΕΕ για ενίσχυση της εθνικής δημοσιονομικής εποπτείας και της διαφάνειας στον πολιτικό ανταγωνισμό.
Έμφαση στον θεσμικό ρόλο του ΕΔΣ
Η κυβέρνηση, με την ενεργοποίηση του Δημοσιονομικού Συμβουλίου σε αυτόν τον νέο ρόλο, υπογραμμίζει την πρόθεσή της να χτίσει ένα περιβάλλον θεσμικής σοβαρότητας και οικονομικής πειθαρχίας, ενόψει και των επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων. Η φιλοσοφία της ρύθμισης συμβαδίζει με τη νέα εποχή για τη δημοσιονομική διακυβέρνηση στην Ευρώπη, μετά την αναθεώρηση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, ως ανεξάρτητος θεσμός, έχει διαχρονικά διατυπώσει τεχνικά τεκμηριωμένες αναλύσεις και εκθέσεις, και χαίρει εμπιστοσύνης στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Η ανάθεση της κοστολόγησης στα χέρια του ΕΔΣ εγγυάται την αποφυγή πολιτικών ή κομματικών παρεμβάσεων, καθιστώντας τη διαδικασία αξιόπιστη και επωφελή για τον πολίτη.
Το αμέσως επόμενο διάστημα, το υπουργείο Οικονομικών αναμένεται να παρουσιάσει την τελική μορφή του νομοσχεδίου, ενσωματώνοντας πιθανές τεχνικές βελτιώσεις. Όπως διαμηνύουν κυβερνητικές πηγές, πρόκειται για μια ρύθμιση που δεν στοχεύει μόνο στο σήμερα, αλλά στο να εδραιώσει έναν πιο ώριμο και υπεύθυνο δημόσιο διάλογο για τις δεσμεύσεις της κάθε πολιτικής δύναμης απέναντι στον πολίτη.
