Ελληνικός ή φρέντο; Δεν έχει σημασία, διότι σε κάθε περίπτωση «ζεματάει». Η τιμή του καφέ σκαρφάλωσε σε υψηλό άνω των 7 ετών, ενώ όπως όλα δείχνουν όχι μόνο δε θα σταματήσει σύντομα να αυξάνεται, αλλά το πραγματικό ράλι δεν έχει ακόμη ξεκινήσει.

Γράφει ο Γιάννης Τσιρογιάννης

Την ώρα που Fed και λοιποί αξιωματούχοι, οικονομολόγοι και δημοσιογράφοι προσπαθούν με προκλητικό και αξιολύπητο τρόπο να μας πείσουν πως ο πληθωρισμός θα είναι «βιώσιμος και παροδικός», η σκληρή πραγματικότητα και τα νούμερα (που δε λένε ψέματα) καθημερινά τους διαψεύδουν, δίνοντάς μας μια γεύση του τι έχουμε να περιμένουμε στο βαρύ χειμώνα που έρχεται. Και δε μιλώ για τις πλημμύρες και χιονοθύελλες…

Τους τελευταίους μήνες, όπως με μαθηματική ακρίβεια είχαμε προειδοποιήσει τόσο στο radar.gr όσο και στην Αξία, εκτοξεύονται οι τιμές σε βασικά εμπορεύματα, βιομηχανικά υλικά, γεωργικά προϊόντα, ακίνητα κι ενοίκια, κοντέινερ και ουσιαστικά σχεδόν στα πάντα στον κόσμο.

Δεν είναι μόνο ο καφές… τα πάντα ακριβαίνουν

Δεν είναι τυχαίο που, αρχής γενομένης της Unilever, ένας ένας οι κολοσσοί καταναλωτικών αγαθών ανακοινώνουν αυξήσεις λόγω πληθωριστικών πιέσεων. Πίεσεων που «ζυμώθηκαν» πολύ πριν την πανδημία (στην οποία τόσο βολικά έχουμε ρίξει το φταίξιμο για όλα τα οικονομικά δεινά που έρχονται), και που «ψήθηκαν» τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, προτού σκάσουν στα μούτρα των καταναλωτών με τη μορφή του άσχημου στασιμοπληθωρισμού. Μιας κατάστασης που, όπως η ιστορία έχει αποδείξει, μόνο παροδική και ελεγχόμενη δεν είναι. Το πόσο θα διαρκέσει και ποιο θα είναι το πραγματικό της κόστος ουδείς γνωρίζει, όμως σίγουρα δε θα είναι «οι επόμενες δύο εβδομάδες»…

Πρώτα μίλησαν για αποπληθωρισμό (δηλαδή μείωση των τιμών!), στη συνέχεια αρνήθηκαν κατηγορηματικά την πιθανότητα υψηλού πληθωρισμού, λίγο πριν το τέλος πέταξαν το περίφημο «μην ανησυχείτε, θα είναι παροδικός υπερπληθωρισμός», και τελικά παραδέχθηκαν πως ο αυτοκράτορας είναι γυμνός και πως έρχεται λαίλαπα αυξήσεων, λέγοντας «ξέρετε, τελικά θα έχουμε πληθωρισμό, αλλά το έχουμε υπό έλεγχο».

Κι ενώ λοιπόν οι ρυθμιστές της (οικονομικής) τύχης του πλανήτη ψεύδονται ασύστολα στα μούτρα μας, έρχεται ένα άλλο βασικό (ειδικά για τον Έλληνα) αγαθό να τους διαψεύσει θεαματικά.

Πληθωρισμός και καιρικές συνθήκες εκτοξεύουν τις τιμές σε υψηλά ετών

Η τιμή της ποικιλίας Arabica έχει αυξηθεί κατά 50% τους τελευταίους 12 μήνες, σκαρφαλώνοντας πάνω κι από το υψηλότερο επίπεδο του 2014. Η αιτία της εκτίναξης εδράζεται στον κορυφαίο παραγωγό παγκοσμίως, δηλαδή την Βραζιλία, της οποίας η παραγωγή έχει μειωθεί σε χαμηλό δύο ετών, εξαιτίας της ξηρασίας και του παγετού.

Την ίδια ώρα, ο καφές γίνεται ακριβότερος και εξαιτίας του αυξημένου μεταφορικού κόστους, καθώς η έλλειψη ελεύθερων κοντέινερ ανεβάζει σημαντικά την τιμή του ναύλου, προκαλώντας σημαντικές αναταράξεις στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες, όπως είχαμε εξηγήσει αναλυτικά στο σχετικό αφιέρωμα.

Τα νούμερα ζαλίζουν. Ένα κοντείνερ από την Κίνα έφτανε Ευρώπη με $1.500 προ πανδημίας. Πλέον το κόστος έχει εκτοξευθεί πάνω από τα $15.000, δηλαδή δεκαπλασιάστηκε μέσα σε ενάμιση χρόνο!

Όποιος ακόμη πιστεύει πως όλο αυτό θα αναστραφεί μαγικά και θα επιστρέψουμε στην παλιά «κανονικότητα» όταν «τελειώσει η πανδημία», δε λέγεται αισιόδοξος, αλλά αφελής. Διότι απλούστατα η ζωή προχωρά, δε βρισκόμαστε σε διάλειμμα αυτή τη στιγμή. Η παγκόσμια οικονομία ήδη έχει αυτορυθμιστεί, και ήδη βρίσκεται ξανά σε λειτουργία. Όσο το χρήμα τυπώνεται ανεξέλεγκτα κι ο πληθωρισμός καλπάζει, οι τιμές δεν επιστρέφουν ποτέ στα παλιά.

Η ζήτηση παραμένει ακόρεστη

Το μόνο που μπορεί να συμβεί για να αντισταθμίσει την κατάσταση είναι ισοδύναμη αύξηση μισθών. Όμως δε θα πόνταρα σε αυτό…

Άλλωστε μπορεί η τιμή του καφέ να βρίσκεται στα ύψη, ωστόσο η ζήτηση παραμένει σε υψηλά επίπεδα, κάτι το οποίο οφείλεται και στη σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας.

«Η κατανάλωση καφέ είναι βασικό κομμάτι της καθημερινότητας των ανθρώπων.
Θα χρειαστούν πολλά πράγματα για να αλλάξει αυτή η συνήθεια» εκτιμά η ερευνητική εταιρεία NPD Group.

Μόνο φέτος, ενδεικτικά, η παγκόσμια κατανάλωση καφέ αναμένεται να αυξηθεί σε 168,8 εκατ. σακούλες των 60 κιλών, αριθμός αυξημένος κατά 4 εκατ. σακούλες σε σχέση με το 2020. Μάλιστα, οι αναλυτές θεωρούν ότι η αγορά θα συνεχίσει να μεγεθύνεται τα επόμενα τρία χρόνια με σταθερό ρυθμό της τάξης του 9% ετησίως.

Θα αυξήσουν τις τιμές οι καφετέριες;

Με άλλα λόγια, η ζήτηση για καφέ μόνο να αυξάνεται πρόκειται (τουλάχιστον μεχρί να βρεθεί το εναλλακτικό καθημερινό μας «ναρκωτικό»). Κι όσο η ζήτηση αυξάνεται και η προσφορά ζορίζεται, μαντέψτε τι συμβαίνει στην τιμή…

Πάντως μην ανησυχείτε. Πέραν των καταναλωτών, η αύξηση της τιμής του καφέ φαίνεται ότι αφήνει ανεπηρέαστες και τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου. Κι αυτό, διότι το κόστος προμήθειας των κόκκων αποτελεί ένα πολύ μικρό τμήμα της συνολικής δαπάνης λειτουργίας των αλυσίδων καφέ.

Με άλλα λόγια, δεν αναμένεται να αυξήσει τις τιμές η αγαπημένη σας καφετέρια. Τουλάχιστον όχι ακόμη…

Το πρόβλημα είναι ότι όταν ένας παραγωγός σαν τη Βραζιλία παρουσιάζει εκτεταμένες ζημιές στη σοδειά του, η μειωμένη συγκομιδή έχει αντανάκλαση τουλάχιστον 2 ετών στις παγκόσμιες προμήθειες.

Εκ των πραγμάτων, πολλές επιχειρήσεις λιανικής ανά τον κόσμο αντιμετωπίζουν το κλασικό δίλημμα: Να μειώσουν τα περιθώρια τους, ν’ αυξήσουν την τιμή του καφέ μετακυλίοντας το κόστος στον καταναλωτή ή να προτιμήσουν φθηνότερες ποικιλίες κάνοντας εκπτώσεις στην ποιότητα;

Οι μικρές επιχειρήσεις είναι που καίγονται…

Το πιθανότερο σενάριο είναι το δεύτερο, καθώς ο καφές είναι μια από τις πιο αγαπημένες συνήθειες των καταναλωτών και έτσι η κατανάλωση δεν προβλέπεται να μειωθεί αισθητά, ακόμα και με μια δραματική αύξηση της τιμής. Για τις μεγάλες εταιρείες οι κόκκοι του καφέ αντιπροσωπεύουν ένα μικρό μέρος του σταθερού κόστους, σε σύγκριση με τα ενοίκια, το προσωπικό κλπ. Γι’αυτόν ακριβώς το λόγο τόσο η Starbucks όσο και η Nestle (η Nespresso είναι ένας από τους παραγωγούς της) δεν έχουν πρόβλημα με την αύξηση των τιμών.

Ωστόσο σε πιο μικρές εταιρείες και ανάλογα την περιοχή βέβαια μπορεί να παρατηρηθεί μια στροφή προς φθηνότερους κόκκους ποικιλίας Robusta, ενώ πολλές επιχειρήσεις δίνουν ήδη στους καταναλωτές ένα μίγμα επιλογών. Οπότε ίσως το στέκι σας να μην αυξήσει τις τιμές, αλλά να ρίξει την ποιότητα…

Άλλοι πάλι πιστεύουν πως για τις μικρότερες επιχειρήσεις, η αύξηση των τιμών του καφέ πιθανόν να είναι ευκολότερη, από το να αλλάξουν την ποιότητα της γεύσης που απολαμβάνουν πιστοί, καθημερινοί πελάτες.

«Κάποιοι από τους πελάτες μας πίνουν τα χαρμάνια μας εδώ και πολλά χρόνια. Εάν τα αλλάξουμε, θα το καταλάβουν», αναφέρει η Marissa Crocetta, μάνατζερ των Algerian Coffee Stores στο Λονδίνο, τα οποίο πουλάνε καφέ από το 1887.

Ένα καυτό εμπόρευμα για τολμηρούς παίχτες

Οι τιμές θα πρέπει να ξεπεράσουν τα 4 δολάρια/κιλό για να αρχίσουν να επηρεάζουν την κατανάλωση, σύμφωνα με τον Sterling Smith, διευθυντή γεωργική έρευνας στο AgriSompo της Βόρειας Αμερικής. Μέχρι τότε, οι ευαίσθητοι- -στις-τιμές καταναλωτές μπορεί να αναζητήσουν φθηνότερο καφέ ή να φτιάχνουν περισσότερο καφέ στο σπίτι, είπε.

Ο αντίκτυπος θα διαφέρει ανάλογα με την περιοχή, δήλωσε η Vanusia Nogueira, διευθύντρια του Brazilian Specialty Coffee Association. Οι καταναλωτές που μένουν σε χώρες παραγωγής καφέ, τείνουν να είναι πιο ευαίσθητοι στην αλλαγή των τιμών, αναφέρει, ενώ όσοι πίνουν καφέ σε πλουσιότερα μέρη – όπως η Ευρώπη και οι ΗΠΑ – επηρεάζονται λιγότερο. Υπάρχει ήδη μια στροφή προς φθηνότερους κόκκους ποικιλίας Robusta στη Βραζιλία, σύμφωνα με τη Rabobank.

Σύμφωνα με τη Rabobank International η παγκόσμια κατανάλωση καφέ αναμένεται να αυξηθεί σε 168,8 εκατομμύρια σακούλες των 60 κιλών, από 164,8 εκατ. σακούλες την προηγούμενη περίοδο, παρά τις αυξήσεις. Η αγορά του καφέ θα συνεχίσει να επεκτείνεται με ετήσιο ρυθμό 9% τα επόμενα τρια χρόνια και θα ξεπεράσει τα 400 δισ. δολάρια, ακόμα και αν η εστίαση σε πολλές χώρες γνωρίσει νέες περιπέτειες εξαιτίας της πανδημίας από το φθινόπωρο και μετά. Βλέπετε, η κατανάλωση στο σπίτι αλλά και η αυξημένη ζήτηση από την Ασία αναμένεται να αντισταθμίσουν τις απώλειες.

Οι επενδυτές παρακολουθούν τη βιομηχανία καφέ μέσα από πολλά κανάλια καθώς πρόκειται για μια βιομηχανία πολυεπίπεδη, που περιλαμβάνει τα πάντα, από παραγωγούς, διανομείς και μεταποιητές, έως χονδρεμπόρους και λιανοπωλητές.

Πως μια ερωτική απιστία έκανε τη Βραζιλία παγκόσμιο ηγέτη

Ο καφές έκανε τα πρώτα του βήματα στην Αιθιοπία, αλλά έγινε ρόφημα για πρώτη φορά από τους Άραβες, οι οποίοι βρήκαν σε αυτό ένα πρώτης τάξεως υποκατάστατο του κρασιού. Eξαπλώθηκε σε όλη τη Μέση Ανατολή και πέρασε στην Ευρώπη μετά από την αποτυχημένη πολιορκία της Βιέννης από τους Τούρκους.

Το 1727 μέσω μιας ….ερωτικής απιστίας, μπαίνει στο παιχνίδι η Βραζιλία.

Η βραζιλιάνικη κυβέρνηση επιχείρησε να αγοράσει σπόρους από την Γαλλική Γουιάνα όμως απέσπασε αρνητική απάντηση, μιας και ο κυβερνήτης της χώρας θέλησε να διατηρήσει το μονοπώλιο. Τότε ο Francisco de Melo Palheta εστάλη σε διπλωματική αποστολή στην μικρή αυτή γειτονική χώρα και αφού… αποπλάνησε την σύζυγο του κυβερνήτη της, εκείνη του χάρισε ένα μπουκέτο με λουλούδια, μέσα στο οποίο βρίσκονταν κρυμμένοι και σπόροι καφέ.

Έως το 1840 η Βραζιλία έγινε πρωταγωνιστής στην παγκόσμια παραγωγή καφέ, πρωτιά που διατηρεί ως τις μέρες μας, μιας και η χώρα αντιπροσωπεύει το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής, αποτελώντας όπως θα δούμε πιο κάτω μια από τις κύριες συνισταμένες που επηρεάζουν την τιμή του.

Η είσοδος των εμπορευμάτων σε ένα χαρτοφυλάκιο συνεισφέρει στη διαφοροποίηση του, λόγω της χαμηλής συσχέτισης που έχουν με τις παραδοσιακές επενδύσεις.

Ο καφές ως χετζ έναντι πληθωρισμού

Οι τιμές των εμπορευμάτων αντικατοπτρίζουν ως επί το πλείστον την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς επηρεάζονται άμεσα όσο κανένα άλλο στοιχείο ενεργητικού τόσο από την παγκόσμια ζήτηση και προσφορά, όσο και από τον πληθωρισμό.

Οι επενδύσεις σε εμπορεύματα αποτελούν μάλιστα ένα βασικό εργαλείο αντιστάθμισης του κινδύνου του πληθωρισμού. Έτσι σε αντίθεση με τις μετοχές ή τα ομόλογα, τα εμπορεύματα σε περιόδους πληθωρισμού έχουν υψηλές τιμές. Περιόδους όπως ο στασιμοπληθωρισμός που βιώνουμε τώρα…

Γι’αυτό και είναι η βασική επένδυση όσων θέλουν να επενδύσουν στην παγκόσμια οικονομία χωρίς να εκτεθούν σε μεμονωμένα αξιόγραφα. Αυτό και μόνο προσδίδει στους επενδυτές των εμπορευμάτων ένα ιδιοσυγκρασιακό επενδυτικό προφίλ.

Ειδικότερα, όσον αφορά τους επενδυτές των soft commodities, χαρακτηρίζονται και από διαφορετική ανοχή απέναντι στον κίνδυνο, καθώς οι τιμές των εμπορευμάτων έχουν εξαιρετικά μεγάλες διακυμάνσεις και μπορούν να επηρεαστούν από πλήθος παραγόντων πέραν των οικονομικών συνθηκών, όπως παγκόσμια γεγονότα, περιορισμούς εισαγωγών, κρατικούς ελέγχους, ασθένειες καλλιεργειών, καιρικά φαινόμενα, κ.α.

Καθώς κάποια εμπορεύματα σχετίζονται περισσότερο με συγκεκριμένες περιοχές και οικονομίες, οι επενδυτές τους είναι επιπλέον εκτεθειμμένοι στον πολιτικό κίνδυνο, αλλά και στις διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Πώς μπορεί να επενδύσει κανείς στον καφέ

Για τους επαγγελματίες επενδυτές, το άμεσο προϊόν είναι τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης που ακολουθούν την πορεία των διαφόρων δεικτών εμπορευμάτων.

Ο καφές Arabica είναι ο παγκόσμιος δείκτης αναφοράς για συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης καφέ που διαπραγματεύονται στο Inter Continental Exchange (ICE). Tα options/δικαιώματα είναι μια ακόμα επιλογή, αλλά πολλές φορές το time value τα μετατρέπει σε ένα ασύμμετρο στοίχημα.

Η ενασχόληση με συμβόλαια/options μπορεί να είναι η πιο «καθαρή» λύση αν θέλει κανείς να επενδύσει στον καφέ, αλλά απαιτεί «στομάχι», γερό «πορτοφόλι» και συστηματική ενάσχόληση και ενημέρωση, καθώς ακόμα και λεπτομέρειες όπως η εγγύτητα της συγκομιδής, επηρεάζουν την αγορά και πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν για άνοιγμα ή κλείσιμο θέσεων.

Τα διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια,- ETFs-, είναι μια πιο ακριβή λύση λόγω των υψηλών προμηθειών που χρεώνουν μέσω των fees οι εκδότες, αλλά πολύ πιο απλοϊκή στην προσέγγιση της.

Το πλεονέκτημα τους είναι ότι η διαχείριση των συμβολαίων γίνεται από την διαχειριστική ομάδα του εκδότη, που κατά κανόνα έχει πολύ μεγαλύτερη πείρα, περισσότερα εργαλεία και πιο έγκαιρη ενημέρωση από έναν ιδιώτη επενδυτή.

Επίσης είναι ένα προϊόν με τη λογική της μετοχής, με την οποία είναι πολύ περισσότερο εξοικειωμένοι οι επενδυτές απ’ότι με τη λογική των συμβολαίων και της καθημερινής εκκαθάρισης.

Το μειονέκτημα είναι ότι η απόδοση των ETFs μπορεί να επηρεαστεί από παράγοντες πέραν του υποκείμενου προϊόντος, όπως για παράδειγμα απρόσμενες εκροές από το αμοιβαίο, ή ακόμα και κακή εκτίμηση της αγοράς από τους διαχειριστές.

Εκπρόσωποι από πλευράς ETFs είναι το Consumer Staples Select Sector SPDR ETF (XLP) με συνολική απόδοση από την αρχή του έτους 8,5% και το SPDR ETF (XLY) με συνολική απόδοση πέριξ του 13,5%.

Ο καφές ως μετοχή

Όσον αφορά τώρα επιλογές υψηλής αδρεναλίνης που προσφέρουν έκθεση σε συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης καφέ, το iPath Series B Bloomberg Coffee Subindex Total Return ETN (JO) της Barclays Capital αντικατροπτρίζει τον δείκτη Dow Jones Coffee Index, διατηρώντας προθεσμιακά συμβόλαια στον πιο κοντινό μήνα. H απόδοση από την αρχή του έτους είναι πέριξ του 38%.

Επίσης δημοφιλές είναι και το etf COFF, το οποίο διαπραγματεύεται στο Λονδίνο και στο Μιλάνο.

Για όσους δεν θέλουν να επικεντρωθούν αποκλειστικά και μόνο στην διακύμανση της τιμής του καφέ σαν εμπόρευμα και μόνο, υπάρχει πάντα και η επιλογή των μετοχών των εταιρειών που επικεντρώνονται στο ψήσιμο, το μείγμα, τη συσκευασία και τη διανομή καφέ όπως τα πασίγνωστα Starbucks που είναι ο leader για τις Ηνωμένες Πολιτείες, είτε λιγότερο γνωστές αλλά αξιόλογες εταιρείες όπως η Coffee Holding Co που έχει κύκλο εργασιών στην εγχώρια αγορά των ΗΠΑ, αλλά και στον Καναδά, την Αυστραλία και ορισμένες ασιατικές χώρες.

Αξιοσημείωτα ονόματα είναι τα Starbucks Corp, Nestle, τα J.M. Smucker, Keurig Dr. Pepper, Restaurant Brands International κ.α. Οι κολοσσοί όπως η Nestle είναι άλλος ένας τρόπος έμμεσα να επενδύσει κανείς στον καφέ, αν και αγοράζει στην ουσία ένα πολύ μεγαλύτερο πακέτο προϊόντων.

Όλες οι επιλογές, στις διορθώσεις της αγοράς συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον όσων βλέπουν τον καφέ σαν κάτι παραπάνω από ένα φλυτζάνι απόλαυσης.