Τρέχουν τα προγράμματα για την ενίσχυση των ΑΠΕ στην καθημερινότητα με το «φωτοβολταϊκά στη στέγη» και για τους ηλιακούς θερμοσίφωνες.
Παράλληλα προχωρεί και το πρόγραμμα για τα συστήματα αποθήκευσης με μπαταρία, που θα τρέξουν από το δεύτερο εξάμηνο του 2023, για έργα 1 γιγαβάτ.
Στο μείζον θέμα της αποθήκευσης, η Ελλάδα διαθέτει κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως νικέλιο και κοβάλτιο. Τέτοιο ρόλο πρόκειται να παίξει και η ΛΑΡΚΟ, υπό το καθεστώς του νέου επενδυτή, ώστε η παραγωγή νικελίου να αξιοποιηθεί για μπαταρίες λιθίου. Η κατεύθυνση αυτή ενίσχυσης της εγχώριας παραγωγής, θα πρέπει, να υιοθετηθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπως λένε τόσο στην Αθήνα όσο και στις Βρυξέλλες.
Όπως λένε οι αρμόδιοι, μετεκλογικά η πολιτική απέναντι στην ενεργειακή κρίση, θα πρέπει να εστιαστεί σε 3 άξονες:
1. Στη διαφοροποίηση των πηγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία, σημειώνοντας την αύξηση της δυναμικότητας της Ρεβυθούσας, με την νέα πλωτή δεξαμενή, αλλά και την αποθήκευση σε Βουλγαρία και Ιταλία.
2.Στη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου
3.Στη στήριξη των καταναλωτών, με τις κρατικές επιδοτήσεις
Την περίοδο 2022-23 δόθηκαν σχεδόν 9 δισ. ευρώ για την επιδότηση των λογαριασμών, από τα οποία μόνο το 25% προήλθε από τον προϋπολογισμό, ενώ το 75% προήλθε από τον μηχανισμό υπερεσόδων και από τους πλειστηριασμούς ρύπων.
Όσον αφορά την μακροπρόθεσμη στρατηγική της χώρας, υπάρχει ο στόχος μείωσης της εξάρτησης από ορυκτά και η μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ. Έχει αυξηθεί σημαντικά η συμμετοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο αφού, το 2022 η εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ έφτασε περίπου τα 20 γιγαβάτ, που αντιστοιχεί σχεδόν στο 45% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Ζητούμενο είναι η μείωση των εκπομπών αλλά και η σταθεροποίηση των τιμών, καθώς οι ΑΠΕ προσφέρουν φθηνότερες τιμές από λιγνίτη.
Για την Ελλάδα το ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας «δεν είναι εθνικό, αλλά ευρωπαϊκό ζήτημα», γι’ αυτό και ο ρόλος των διασυνδέσεων που σχεδιάζει η χώρα, τόσο στην ασφάλεια εφοδιασμού, όσο και στην σταθεροποίηση των τιμών είναι πολύ σημαντικός.
Χαρακτηριστικός είναι ο αγωγός IGB, αφού σχεδόν το 75% των αναγκών της Βουλγαρίας σε αέριο προήλθε πέρσι από της Ελλάδα. Επίσης, οι σχεδιαζόμενες ηλεκτρικές διασυνδέσεις με Αίγυπτο και Ισραήλ, θα δώσουν τη δυνατότητα εξαγωγής ενέργειας στη Νότια Ευρώπη.
ΙΕΑ: Κάντε διαγωνισμούς για ΑΠΕ με ταχύτερη περιβαλλοντική δανειοδότηση
Με μεγάλη μεθοδικότητα θα πρέπει να διεξαχθούν οι επόμενοι διαγωνισμοί για ΑΠΕ ώστε να διασφαλιστεί η εγκατάσταση 4,2 γιγαβάτ ως το 2025 που είναι και ο ‘ελληνικός’ στόχος, εκτιμά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ).
Όπως ανέφερε ο οργανισμός στην ειδική του έκθεση για την Ελλάδα, για όσο διαρκούν οι περιορισμοί του δικτύου η κυβέρνηση θα πρέπει να στραφεί σε διαγωνισμούς ΑΠΕ για συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές όπου υπάρχει διαθέσιμος ηλεκτρικός χώρος.
Στο κρίσιμο θέμα του ΕΛΑΠΕ, ο ΙΕΑ σημειώνει τις αλλαγές που έγιναν το 2022 με τη δημιουργία ξεχωριστών υπο-λογαριασμών. Παράλληλα, πρέπει να εξασφαλιστεί η ρευστότητά του με διαφανή και βιώσιμο τρόπο για να διατηρηθεί η επενδυτική εμπιστοσύνη.
Σε ότι αφορά το αδειοδοτικό και το ρυθμιστικό πλαίσιο, ο οργανισμός εκτιμά ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά εμπόδια. Με αφορμή τη νομοθεσία που πέρασε η κυβέρνηση τα προηγούμενα χρόνια για επιτάχυνση του αδειοδοτικού χρόνου, τονίζεται ότι είναι απαραίτητη μια προσεκτική παρακολούθηση των επιδράσεών τους.
“Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις δεν αντιμετωπίζουν την περιβαλλοντική αδειοδότηση, που μπορεί να οδηγήσει σε πολυετείς καθυστερήσεις. Απαιτεί πολλαπλούς γύρους αξιολόγησης από πολλαπλές αρχές και όταν ολοκληρώνεται, τότε το έργο είναι ήδη πεπαλαιωμένο και χρειάζεται να ξεκινήσει από την αρχή με ανανεωμένη τεχνολογία”, αναφέρει ο ΙΕΑ.
Στο ζήτημα του ηλεκτρικού χώρου, η σύσταση του ΙΕΑ είναι να συντονιστεί στενά η κυβέρνηση με τον ΑΔΜΗΕ και το ΔΕΔΔΗΕ ώστε να στοχευτούν οι στενωποί στο δίκτυο και να εξασφαλιστεί ότι τα έργα των διαγωνισμών θα υλοποιούνται σύντομα.
Σε ότι έχει να κάνει με τις περικοπές, ο ΙΕΑ σημειώνει πως τα ήδη αδειοδοτημένα έργα μπορούν να οδηγήσουν σε τεράστια αύξηση του μεριδίου ΑΠΕ βραχυπρόθεσμα με αποτέλεσμα την ανάγκη περικοπών, ιδίως αν καθυστερήσουν τα έργα αναβάθμισης του δικτύου. “Η ΡΑΕ πρέπει να τροποποιήσει τον κώδικα δικτύου και τους κανόνες των διαγωνισμών ώστε να απαιτείται από τα νέα έργα ΑΠΕ να περιλαμβάνουν παρακολούθηση εξ αποστάσεως και συστήματα ελέγχου”.
Μέγα πρόβλημα η χωροθέτηση των ΑΠΕ – Τι προβλέπει το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο
Το μεγάλο πρόβλημα πάντως με τις ΑΠΕ στην Ελλάδα είναι οι χωροθετήσεις, που να συνδυάζουν αναπτυξιακό πνεύμα και περιβαλλοντική προστασία.
Θυμίζουμε ότι το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο (ΕΧΠ) για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), στην χώρα μας εγκρίθηκε αρχικά το 2008 και σήμερα βρίσκεται στο τελικό στάδιο επαναξιολόγησης και αναθεώρησης από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Εκκρεμούν οι απαιτούμενες Περιβαλλοντικές Μελέτες και τα Προεδρικά Διατάγματα που θα διαμορφώσουν ένα συμπαγές θεσμικό πλαίσιο.
Η παραλαβή της τελικής μελέτης από το ΥΠΕΝ προβλέπεται να γίνει, βάσει χρονοδιαγράμματος, αυτό το μήνα.
Η κίνηση αυτή, αποτελεί ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα ζητήματα που απασχολεί διαχρονικά και έντονα νομικούς, περιβαλλοντικές οργανώσεις, τοπικές κοινωνίες, αλλά και την ίδια την αγορά. Σύμφωνα με την πρόταση του νέου Εθνικού Σχεδιασμού για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), στόχος για τη χώρα μας είναι το 45% της ενέργειας να προέρχεται από ΑΠΕ έως το 2030, μέχρι την πλήρη απανθρακοποίηση το 2050.
Ζητούμενο λοιπόν αποτελεί ο συνδυασμός της προστασίας του περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας και του τουριστικού προϊόντος της χώρας με την προώθηση των απαιτούμενων έργων, με όρους βιωσιμότητας. Πρόσφατα ο γεν. γραμματέας Χωροταξιού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, καθηγητής ΕΜΠ Ευθύμης Μπακογιάννης, είπε ότι “σκοπός του ΕΧΠ-ΑΠΕ, όπως διατυπώνεται στην πρόταση αναθεώρησής του, είναι η διαμόρφωση ενός πλαισίου κατευθύνσεων και ρυθμίσεων για τη χωρική διάρθρωση των εγκαταστάσεων ΑΠΕ και των επιμέρους κατηγοριών τους, λαμβάνοντας υπόψη:
1ον) τον Ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας και την ανάγκη επίτευξης των εκάστοτε συμβατικών στόχων της Ελλάδας για την προώθηση των ΑΠΕ και την αύξηση της διείσδυσής τους στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας,
2ον) τη φυσιογνωμία και τα χωρικά χαρακτηριστικά του ηπειρωτικού, θαλάσσιου και νησιωτικού χώρου, και
3ον) τις ανάγκες προστασίας και διαχείρισης των περιοχών με ειδικό περιβαλλοντικό – οικολογικό – πολιτιστικό και τοπολογικό ενδιαφέρον, καθώς και των περιοχών με μεγάλο κίνδυνο στην κλιματική μεταβολή”.
Τα στάδια για τη χωροταξική μελέτη των ΑΠΕ
Η μελέτη, για το Ειδικό Χωροταξικό των ΑΠΕ , εκπονείται σε πέντε στάδια. Το πρώτο στάδιο που αφορά στην ανάλυση και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης έχει ολοκληρωθεί και είναι σε εξέλιξη δεύτερο, το οποίο μαζί με τα υπόλοιπα τρία περιλαμβάνει τη διατύπωση και τη βελτίωση της πρότασης αναθεώρησης του ΕΧΠ για τις ΑΠΕ.
Από την αξιολόγηση που έγινε, προέκυψαν τα ακόλουθα κυριότερα δεδομένα και στοιχεία :
1. Η μέγιστη επιτρεπόμενη πυκνότητα αιολικών εγκαταστάσεων ανά ΟΤΑ και κατηγορία χώρου, όπως καθορίζεται από το ισχύον ΕΧΠ-ΑΠΕ, παρέχει τη δυνατότητα εγκατάστασης μονάδων εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας, συνολικής ισχύος 26πλάσιας του εθνικού στόχου για το 2030, μόνο από χερσαίες εγκαταστάσεις. Ταυτόχρονα διατυπώθηκε η ανάγκη αναδιάρθρωσης των Περιοχών Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ) και των Περιοχών Αιολικής Καταλληλότητας (ΠΑΚ) λαμβάνοντας υπ’ όψη τις υφιστάμενες συγκεντρώσεις αλλά και τις περιοχές με αυξημένη ζήτηση (π.χ. Ευρυτανία, Θίσβη).
2. Η αύξηση του μεγέθους των ανεμογεννητριών (Α/Γ) τροποποιεί τα δεδομένα – υποθέσεις στα οποία είχε βασιστεί το ισχύον ΕΧΠ-ΑΠΕ και καθιστά αναγκαία την επανεξέταση θεμάτων όπως οι κανόνες ένταξης στο τοπίο, οι ελάχιστες αποστάσεις, η επίδραση των εγκαταστάσεων σε ευαίσθητα τοπία, κλπ.
3. Η αύξηση των απαιτήσεων των συνοδών έργων και υποδομών, κυρίως των αιολικών εγκαταστάσεων.
4. Η χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων εντός των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας (ΖΕΠ) αλλά και των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά (ΣΠΠ) και οι συγκρούσεις που συνεπάγεται.
5. Η εναρμόνιση με τις υπό εκπόνηση Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, προκειμένου να επαναπροσδιοριστούν οι περιοχές αποκλεισμού.
6. Η αποσαφήνιση των κριτηρίων χωροθέτησης όλων των μορφών ΑΠΕ και κυρίως των αιολικών εγκαταστάσεων και ηλιακών εγκαταστάσεων.
7. Η εξέταση τυχόν περιορισμού στο μέγεθος των Α/Γ που δύνανται να εγκατασταθούν σε κάποιες περιοχές, δεδομένου του ανάγλυφου του ελληνικού εδάφους και των ιδιαιτεροτήτων των περιοχών (π.χ. μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς). Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσαν να επανεξεταστούν οι αποστάσεις από οικισμούς ή περιοχές οργανωμένης τουριστικής ανάπτυξης
Οι ρυθμίσεις – μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται για να προχωρήσουν περιβαλλοντικές επενδύσεις στις ΑΠΕ
Αναφορικά με το γενικότερο αναπτυξιακό – θεσμικό πλαίσιο, που σχετίζεται με τις ΑΠΕ, προκύπτει ότι θα πρέπει να ενσωματωθούν ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση στόχων, όπως:
- Συμβατότητα των στόχων του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) με τις τάσεις ανάπτυξης των εγκαταστάσεων ΑΠΕ. (Λήφθηκε υπόψη η Μακροχρόνια Στρατηγική για το 2050).
- Ενίσχυση και επέκταση των δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, σε αντιστοιχία με τις τάσεις ανάπτυξης εγκαταστάσεων ΑΠΕ χωρικά.
- Ανάπτυξη θαλάσσιων εγκαταστάσεων ΑΠΕ για την εκμετάλλευση της αιολικής ενέργειας.
- Ανάπτυξη μονάδων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας με μπαταρίες, έτσι ώστε να εξισορροπηθεί η μεταβλητότητα ηλεκτροπαραγωγής των ήδη διαδεδομένων μορφών εγκαταστάσεων ΑΠΕ (Α/Γ και Φ/Β).
- Θεσμοθέτηση ρυθμίσεων για έργα μικρότερης ισχύος που δεν υπάγονται στο ΕΧΠ ΑΠΕ, με αποτέλεσμα η χωροθέτησή τους να μην υπακούει σε συγκεκριμένους κανόνες και να είναι άναρχη.
- Ενεργοποίηση του προβλεπόμενου από το ισχύον ΕΧΠ-ΑΠΕ Συστήματος Παρακολούθησης, με στόχο τη μελέτη και εκτίμηση των συνεργιστικών και σωρευτικών επιπτώσεων των εγκαταστάσεων ΑΠΕ, ιδίως σε περιοχές προστασίας.
- Προσδιορισμός με συστηματικό τρόπο της σχέσης των ΕΧΠ μεταξύ τους και παροχή κατευθύνσεων για χρήσεις που είναι εν δυνάμει ασύμβατες ή ανταγωνιστικές με το αντικείμενο του καθενός.
- Εναρμόνιση των ΠΧΠ με το ΕΧΠ-ΑΠΕ και παροχή κατευθύνσεων: Διατάξεις των ΠΧΠ οι οποίες κινούνται σε πλαίσιο συμβατότητας με το ΕΧΠ-ΑΠΕ και αξιολογούνται θετικά μπορούν να αποτελέσουν εισροή στο νέο ΕΧΠ / Διατάξεις των ΠΧΠ που προκάλεσαν προβληματισμό χρήζουν περαιτέρω θεώρησης στο επόμενο στάδιο, προκειμένου είτε να ληφθούν υπόψη στο νέο ΕΧΠ είτε να προταθεί η κατάργησή τους από τα ΠΧΠ ώστε να μην προκύπτουν ζητήματα εναρμόνισης.
Οι προτάσεις της ΕΛΕΤΑΕΝ και των περιβαλλοντικών οργανώσεων
“Αξιοποίηση κατά προτεραιότητα των θέσεων με καλό αιολικό δυναμικό, σημαίνει πιο πολλή, καθαρή ενέργεια με λιγότερες συνολικά ανεμογεννήτριες, με ακόμα χαμηλότερο κόστος για τον καταναλωτή και με μικρότερη κατάληψη εδάφους”, υπογράμμισε η Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ), σε πρόσφατη ημερίδα που διοργάνωσε.
Η βασική θέση που διατύπωσε η Ένωση είναι ότι “μια πρόταση για νέο αιολικό πάρκο πρέπει να αξιολογείται κατά περίπτωση και εάν αποδεικνύεται με βάση συγκεκριμένα και επιστημονικά δεδομένα ότι θα υπάρχουν σημαντικές αρνητικές, μη αναστρέψιμες, επιπτώσεις – που δεν μπορεί να μετριασθούν ή να αντισταθμιστούν – σε κάποιο προστατευόμενο αντικείμενο υψηλής αξίας, τότε η συγκεκριμένη αίτηση θα πρέπει να απορρίπτεται”.
Μάλιστα, σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ, “πάρα πολλές επιστημονικές μελέτες σχετικά με την αιολική ενέργεια επικεντρώνονται στη σχέση μεταξύ αιολικών πάρκων και βιοποικιλότητας και ειδικά ορνιθοπανίδας. Έτσι υπάρχουν πραγματικά δεδομένα που αποδεικνύουν ότι ανεμογεννήτριες και πουλιά μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά όταν λαμβάνονται οι κατάλληλες πρόνοιες. Οι αντίθετοι ισχυρισμοί, δηλαδή ότι η διατήρηση σπάνιων ειδών ορνιθοπανίδας απειλείται πάντα από τις ανεμογεννήτριες, πολύ συχνά στηρίζονται σε διαστρέβλωση μελετών”, όπως υπογραμμίζει.
Από την πλευρά τους οι περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως ΑΝΙΜΑ, ΑΡΧΕΛΩΝ Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, Καλλιστώ, Μεσόγειος SOS, Greenpeace και WWF, υποστηρίζουν την απολιγνιτοποίηση του μίγματος παραγωγής ενέργειας στη χώρα μας, στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης πολιτικής δίκαιης μετάβασης σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών άνθρακα έως τα μέσα του αιώνα, σύμφωνα με την ενιαία Ευρωπαϊκή πολιτική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Ωστόσο, όπως επισημαίνουν με ανακοίνωσή τους, “η μετάβαση αυτή δεν θα πρέπει να γίνει σε πλαίσιο που θα δημιουργεί ασφυκτικές και εκβιαστικές καταστάσεις για την κοινωνία και τη βιοποικιλότητα”.
Οι οργανώσεις, χαρακτηρίζουν ως επείγουσες ανάγκες αφενός τη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος της χώρας με ριζοσπαστικές και πλήρως μελετημένες πρωτοβουλίες για τον περιορισμό της ενεργειακής σπατάλης, την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος, την υιοθέτηση βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και την διεύρυνση της χρήσης μέσων μαζικής μεταφοράς και αφετέρου τη συντεταγμένη, περιβαλλοντικά ασφαλή και κοινωνικά δίκαιη ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας από ΑΠΕ.
Όπως τόνισε σε πρόσφατη ημερίδα του ΕΛΕΤΑΕΝ ο Γιάννης Γιαρέντης πρόεδρος του Διαχειριστή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Εγγυήσεων Προέλευσης (ΔΑΠΕΕΠ), πέρα από τα προφανή κλιματικά και ενεργειακά οφέλη, η συμβολή των ΑΠΕ και κυρίως της αιολικής ενέργειας ήταν η μέγιστη στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ), που αποτελεί τον μοχλό επιδοτήσεων των λογαριασμών ρεύματος και ενίσχυσης της κοινωνίας για την ανάσχεση των συνεπειών της ενεργειακής κρίσης, φθάνοντας τα 4,2 δισ.
Σύμφωνα με τον κ. Γιαρέντη για την κοινωνική αποδοχή των είναι ανάγκη η προώθηση της απαιτούμενης εκπαίδευσης και κουλτούρας. “Να εισαχθούν στα σχολεία ζητήματα που στοχεύουν στην ενημέρωση, εκμάθηση και προώθηση των αρχών της βιωσιμότητας και των ΑΠΕ ήδη από τις σχολικές ηλικίες”.
