Το κουμπί έχει πατηθεί, η μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση του αιώνα μας έχει άτυπα ήδη ξεκινήσει.
Και λέω «του αιώνα μας», διότι πρακτικά αποτελεί συνέχεια της κρίσης του 2008, η οποία ουσιαστικά δεν τελείωσε ποτέ. Δεν εξυγιάνθηκε το σύστημα, δεν επανήλθε «η κανονικότητα», παρά μόνο «κουκουλώθηκε» το καρκίνωμα.
Κρύφτηκαν κάτω από τα χαλί (με περίτεχνα νομισματικά εργαλεία) τα βαθιά προβλήματα της οικονομίας της Δύσης, και πλέον απλώς εκδηλώνεται η κρίση του 2008 στην πραγματική μορφή της.
Μέσω του πληθωρισμού, των στερήσεων, της ριζικής επανεκκίνησης της οικονομίας αλλά και κοινωνίας – η οποία θα πιεστεί μέχρι τα όρια της σε αυτή τη μεγάλη δοκιμασία, αυτό το μεγάλο σκοτάδι που πρέπει να περάσει. Αν επιβιώσει, οι επόμενες γενιές θα βγουν δυνατότερες και σοφότερες.
Αν όμως η ζημιά είναι μεγάλη και εκτεταμένη –και δεν αναφέρομαι μόνο στην υλική και στις περιουσίες, αλλά κυρίως στην ψυχοσύνθεση μας, την κουλτούρα μας – ενδεχομένως να υπάρξουν ανεπανόρθωτες βλάβες και «κουσούρια» που θα ταλαιπωρήσουν ιδίως την Ευρώπη της επόμενης μέρας.
Μια Ευρώπη που χαροπαλεύει όχι απλώς με ιστορικά ελλείμματα και διατροφική/ενεργειακή ανεπάρκεια, αλλά αντιμετωπίζει τον ίδιο της τον αφανισμό, αφού ο πληθυσμός της διαρκώς μειώνεται…
Όπως εύστοχα μας υπενθύμισε ο 86χρονος πλέον θρύλος των επενδύσεων Carl Icahn: «Ο πληθωρισμός έριξε μέχρι και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία».
Και δεν το ’χει σε τίποτα να το κάνει ξανά, με τη συνέχειά της ας πούμε, που είναι η λεγόμενη Δύση.
Η μεγάλη έξοδος από τις μεγάλες χρηματιστηριακές αγορές των risk assets (μετοχές κλπ.) έχει ήδη ξεκινήσει. Και μπορεί κάλλιστα να δούμε τουλάχιστον ένα ακόμη ψευτο-ράλι προτού αυτό το πλοίο βουλιάξει, ωστόσο η στρατηγική εκκένωση βρίσκεται ξεκάθαρα σε εξέλιξη, εδώ και πολύ καιρό.
Υπήρξαμε το μοναδικό εγχώριο μέσο που μίλησε πριν από σχεδόν 3 χρόνια ανοιχτά, ξεκάθαρα και κυρίως ΕΓΚΑΙΡΩΣ για το τι θα ερχόταν με γνώμονα έναν πρωτοφανή πληθωρισμό που έθρεψε ένα σάπιο και θλιβερό οικονομικό σύστημα που τώρα καταρρέει. Και αυτό δεν είναι λυπηρό, αλλά χαρμόσυνο – ας ανοικοδομηθεί από τις στάχτες του σε υγιή βάση επιτέλους, με έμφαση την παραγωγή και την πραγματική ΑΞΙΑ (όπως άλλοτε), και όχι το ψεύτικο τυπωμένο χρήμα και… τα likes.
Και έχοντας επιτυχημένα εκτιμήσει την επική διόρθωση των κεφαλαιαγορών που βιώνουμε σήμερα, εμμένουμε και στην πιο πρόσφατη εκτίμησή μας, ότι δηλαδή θα δούμε μάλλον τουλάχιστον ένα ακόμη μεγάλο ράλι. Μια τελευταία ευκαιρία προκειμένου το έξυπνο χρήμα να δημιουργήσει πατήματα ώστε να ξεφορτωθεί τις βαριά εκτεθειμένες θέσεις του.
Διότι είναι ΠΟΛΥ το χρήμα που ψάχνει να βγει αυτή τη στιγμή, και λίγες οι θέσεις στις λέμβους… Και έχουν πληρώσει γι’ αυτές τις λέμβους όλοι αυτοί οι «ελίτ» της Wall Street, τα φιλαράκια του Πάουελ της Fed. Και ο Πάουελ, ο υπάλληλός τους, ο καπετάνιος, θα πρέπει να τους προσφέρει τη διέξοδο.
Ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι ο ίδιος θα βουλιάξει με το πλοίο, κάτι που πρακτικά ήδη συμβαίνει, αφού οι τωρινοί επικεφαλής της Fed θα μείνουν στην ιστορία ως αυτοί που οδηγούσαν τον Τιτανικό, όταν προσέκρουσε το παγόβουνο.
Βέβαια ο «Τιτανικός» μας κατά κάποιο τρόπο ήταν μοιραίο να προσκρούσει, από όταν ξεκίνησε το ταξίδι του, αφού ήταν «σάπιος» από το μέσα του… Στην πραγματικότητα δηλαδή, δεν υπήρχαν ούτε υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει ο Τζει Πάουελ. Είναι το ίδιο παγιδευμένος με εμάς, σε ένα πλοίο που έπλεε με σπασμένο πηδάλιο και ανθρώπους σε κρίσιμες θέσεις, οι οποίοι θα έπρεπε υποτίθεται να παρατηρούν (και να δουν το παγόβουνο νωρίς), αλλά απέτυχαν είτε λόγω ανικανότητας, είτε επειδή αυτό ήταν το σχέδιο εξ αρχής.
Να βουλιάξει ένα σάπιο πλοίο δίχως μέλλον που μόνο χρέη θα έφερνε στην εταιρία, ώστε να φανεί σαν ατύχημα μέσα στο όλο χάος (πανδημία, πόλεμος) και να συλλέξουν κάποιοι τα χρήματα της αποζημίωσης, ενώ ο πολύς ο κόσμος θα πλήρωνε το βαρύ τίμημα, με την ίδια του τη ζωή ή απώλεια περιουσίας…
Δε μιλώ για κάποια θεωρία συνωμοσίας του Τιτανικού, αλλά την πραγματικότητα που βιώνουμε. Οι αγορές ήταν «καλωδιωμένες» να καταρρεύσουν – να «διορθώσουν», αν θέλετε να το πω πιο δόκιμα – πολύ πριν συμβούν όλα αυτά τα τελευταία δυόμιση χρόνια.
Ο πληθωρισμός ήταν ένα τέρας που είχε τραφεί και βγει από το κλουβί, πολύ πριν τυπωθούν τα πρώτα κορωνοπακέτα stimulus και αναστολές εργασίας.
Απόδειξη, το ότι το είχαμε αναλύσει κάποιοι, όταν άλλοι σφύραγαν ανέμελα.
Επομένως μην πέφτουμε από τα σύννεφα τώρα. Όποιος αγόραζε Bitcoin στα 65 χιλιάρικα νομίζοντας πως θα φτάσει στο θεό και θα γίνουν όλοι πλούσιοι (ας ήταν τόσο απλό) είναι άξιος της μοίρας του. Όποιος εν μέσω lockdown και εμφράγματος της παγκόσμιας οικονομίας αγόραζε Tesla ή πούλαγε τη γη του για να πάρει μετοχές, νομίζοντας πως «δυο εβδομάδες είναι και μετά επιστρέφουν όλα στην κανονικότητα», λες και η οικονομία ανάβει-σβήνει με ένα κουμπάκι – είναι επίσης άξιος της μοίρας του.
Οι ανατιμήσεις, η ακρίβεια, οι στερήσεις, οι διακοπές ρεύματος και οι Κυριακές χωρίς αυτοκίνητο – όλα αυτά που θα ζήσουμε και ήδη ζούμε δεν ήρθαν ουρανοκατέβατα, ούτε προκλήθηκαν από μια πανδημία ή έναν πόλεμο. Αυτά απλώς τις «πυροδότησαν». Όλα «γραμμένα» ήταν, στα γραφήματα, στον S&P, στη φούσκα του Ίνσταγκραμ, στα ηλεκτροκίνητα που φόρτιζαν με γεννήτριες πετρελαίου. Σε όλα αυτά κι άλλα πολλά.
Η μεγάλη κρίση της γενιάς μας φαινόταν εδώ και αρκετά χρόνια, με αμέτρητα προειδοποιητικά σημάδια, που όποιος επέλεγε, πρόσεχε, ή αγνοούσε…
Φυσικά μέσα σε όλη αυτή την αναδιανομή πλούτου θα υπάρξουν τεράστιες ευκαιρίες. Και φυσικά αν πράγματι δούμε ένα τελευταίο μεγάλo ράλι, το λογικό θα ήταν να μπούμε από τώρα (ώστε να βγούμε μετά). Αλλά αυτό είναι ένα μεγάλο ρίσκο με μικρό παραθυράκι, που μικραίνει όλο και περισσότερο.
Το σοφότερο για όσους δεν έπραξαν ως τώρα σωστά, είναι να φερθούν συντηρητικά, αλλιώς θα χάσουν και τα λίγα. Οι προφανείς ασφαλείς επιλογές παραμένουν όπως πάντα η γη, τα ακίνητα, τα μέταλλα, τα εμπορεύματα. Όλα τα άλλα θα γίνουν τρενάκι του τρόμου, με άγρια μεταβλητότητα, λίγο πριν το τέλος.
Οι αναλυτές βλέπουν ρεαλιστικά τον S&P κάτω από τις 3.000 μονάδες (κάποιοι ακόμη και κάτω από τις 2.000), προτού τελειώσει αυτός ο πόλεμος.
Είπα πόλεμος; Κι όμως, φαινομενικά τουλάχιστον, αυτή τη στιγμή οι αγορές δείχνουν να μη δίνουν δεκάρα για τις πυρηνικές απειλές Πούτιν! Κανείς δεν τσιμπάει πλέον, ή πολύ απλά παραμένουν πιστές στο σχέδιό τους περί στρατηγικής εκκένωσης που λέγαμε, το οποίο σαφώς προϋποθέτει τουλάχιστον ένα ακόμη ράλι, προκειμένου κάποιες βαριές τσέπες να ξεφορτωθούν τα liabilities τους, μη ξεχνιόμαστε…
Οπότε δεν υπάρχει χρόνος για πυρηνικές απειλές, το σχέδιο προχωρά, ειδάλλως «καήκαμε», σου λένε εδώ που φτάσαμε… Στην τελική, ένα παλιό ρητό της Wall Street λέει πως οι αγορές είναι ικανές να προεξοφλούν σχεδόν τα πάντα στον πλανήτη, προτού αυτά συμβούν. Κατά κάποιο τρόπο οι ίδιες «κινούν» τα γεγονότα (η αγορά κινεί την είδηση, όχι η είδηση την αγορά).
Τα πάντα, εκτός από έναν πυρηνικό πόλεμο… Διότι αν είναι να συμβεί πυρηνικός πόλεμος, δε θα μείνει κανείς για να συλλέξει το κέρδος! Άρα δε θα μπορούσαν να προεξοφλήσουν αυτό το σενάριο, ακόμη κι αν το θεωρούν πιθανό πλέον…
Ίσως όταν ο Έλον Μασκ μας αποικήσει στον Άρη και υπάρχει η δυνατότητα… διαφυγής από μια Γη που απειλείται με πυρηνικά, τότε ναι τα χρηματιστήρια να προεξοφλούν και τέτοια σενάρια… Αλλά προς το παρόν, μη δίνετε βάση στα τερτίπια τους όσον αφορά το συγκεκριμένο θέμα. Οι αγορές θα κάνουν αυτό που είναι να κάνουν.
Bank of America: Βγείτε άμεσα από μετοχές
Η τελευταία δέσμευση της Federal Reserve να συνεχίσει την επιθετική σύσφιξη της πολιτικής της θα οδηγήσει τον δείκτη – βαρόμετρο του S&P 500 σε πτώση 20% ή και 25%. Αυτό σημαίνει ότι ο δείκτης S&P 500 θα φτάσει στις 2.900 – 3.000 μονάδες, από τα επίπεδα των 3.800 μονάδων που βρίσκεται σήμερα.
Η αμερικανική επενδυτική τράπεζα αναμένει πλέον αύξηση επιτοκίων κατά 75 μονάδες βάσης τον Νοέμβριο, κατά 50 μονάδες βάσης τον Δεκέμβριο και 25 μονάδες βάσης τον Φεβρουάριο ώστε τα επιτόκια να διαμορφωθούν στο εύρος του 4,5%-4,75% από 4%-4,25% πριν.
Υπενθυμίζεται ότι η Fed αύξησε χθες τα επιτόκια κατά 75 μονάδες βάσης για τρίτη συνεχόμενη φορά, ενώ προέβλεψε περαιτέρω σύσφιξη κατά 1,25 ποσοστιαίες μονάδες πριν το τέλος του 2022.
Λιγότερο από ένα χρόνο πριν, η Goldman Sachs ήταν μια από τις πιο ανοδικές τράπεζες στη Wall Street, με τον επικεφαλής στρατηγικής μετοχών των ΗΠΑ να θέτει στόχο τιμής στις 5.100 μονάδες για το τέλος του 2023.
Αυτό, τελικά, αποδείχθηκε μια αποτυχημένη πρόβλεψη, με τους αναλυτές της να περικόπτουν συνέχεια τον στόχο, αρχικά στις 4.300, μετά στις 3.150 μονάδες και τώρα στις 2.900 μονάδες.
Φυσικά, είναι απλώς θέμα χρόνου η Goldman Sachs να θεωρήσει την ύφεση ως το βασικό σενάριο, καθώς μείωσε τις προβλέψεις της για το ΑΕΠ των ΗΠΑ, βλέποντας τώρα μηδενική ανάπτυξη.
Το αντιπληθωριστικό πρόγραμμα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, με επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων ενόψει και περικοπές στον ισολογισμό (QT), θα «λήξει με δάκρυα» για πάρα πολλούς επενδυτές… προειδοποίησε ο επικεφαλής επενδύσεων της Guggenheim, Scott Minerd, που προέβλεψε πτώση -20% στον δείκτη S&P 500 στη Wall Street ή στις 3.000 μονάδες από τα τρέχοντα επίπεδα, μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου.
Πιο αναλυτικά, όπως ανέφερε στο CNBC, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η Federal Reserves να υπερβάλει σε ό,τι αφορά την επιχειρούμενη νομισματική σύσφιγξη, προκειμένου να αποδειχθεί «αξιόπιστη» – και αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει πτώση στις μετοχές. «Οι αξιωματούχοι της Fed θα πιέζουν και θα πιέζουν μέχρι να σπάσει κάτι» είπε ο CIO του Guggenheim στο «The Exchange».
«Η κατάρρευση πιθανότατα θα επέλθει, ξέρετε, από τις τιμές των μετοχών, αλλά θα μπορούσε να έρθει σε άλλα μέρη – θα μπορούσε να έρθει στις αναδυόμενες αγορές. Και, τελικά, αυτό θα τελειώσει με δάκρυα».
Να καλύψουν άμεσα την έκθεσή τους σε μετοχές του S&P 500 συστήνει στους επενδυτές η επικεφαλής της αμερικανικής μετοχικής και ποσοτικής στρατηγικής της Bank of America, Savita Subramanian, καθώς στην παρούσα είναι η χειρότερη επιλογή που θα μπορούσε να κάνει κανείς.
Αν και η παρακολούθηση του δείκτη αναφοράς λειτούργησε καλά την τελευταία δεκαετία, η Subramanian επισημαίνει ότι το τρέχον περιβάλλον είναι διαφορετικό.
«Ο S&P 500 αυτή τη στιγμή είναι ακριβός και έχει πολύ… κόσμο. Είναι το πιο πολυσύχναστο ticker στον κόσμο, αν το σκεφτείς από τη σκοπιά του δείκτη».
«Αν έχετε όμως χρονικό ορίζοντα 10 ετών, κρατήστε τον S&P 500 και περιμένετε», συνιστά.
«Αλλά αν σκέφτεστε τι θα συμβεί από τώρα και ας πούμε τους επόμενους 12 μήνες, δεν νομίζω ότι είναι η καλύτερη επιλογή».
Βέβαια η Subramanian της BofA θεωρεί ότι υπάρχουν κάποιες ευκαιρίες που μπορεί να κοιτάξουν οι επενδυτές.
Ευκαιρίες, για παράδειγμα μπορεί να βρει κανείς στα small caps της αμερικανικής αγοράς.
«Αν σκεφτείτε το σημείο αναφοράς της μικρής κεφαλαιοποίησης, είναι η τιμολόγηση σε μια σκληρή προσγείωση, ή βαθιά ύφεση», εξηγεί. «Πιστεύουμε ότι θα πάνε καλά. Πιστεύουμε ότι θα έχουμε μια ύφεση, αλλά θα είναι πιο ήπια από ότι αναμένεται». Επίσης, η Subramanian συστήνει τον κλάδο ενέργειας.
Στην πραγματικότητα, η ενέργεια ήταν ο κλάδος με τις καλύτερες επιδόσεις του S&P 500 το 2021, αποδίδοντας συνολικά 53% έναντι της απόδοσης 27% του δείκτη.
Και αυτή η δυναμική μεταφέρθηκε μέχρι το 2022.
Carl Icahn: Τα χειρότερα έρχονται
Το σύμβολο της Wall Street, ο Carl Icahn, έχει μια προειδοποίηση για τους επενδυτές: «Τα χειρότερα έρχονται».
Ο 86χρονος Icahn παρουσίασε αυτή τη ζοφερή αξιολόγηση της οικονομίας, αλλά μίλησε επίσης για τομείς ευκαιριών για τους επενδυτές.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής διατύπωσε μια τόσο απαισιόδοξη άποψη: Το χρηματιστήριο είδε το χειρότερο πρώτο εξάμηνο του έτους από το 1970.
Αλλά ο Icahn, του οποίου η καριέρα στα χρηματοοικονομικά χρονολογείται από το 1961 και έχει αφήσει το στίγμα του ως ακτιβιστής μέτοχος, είχε ένα ισχυρό 2022: η καθαρή αξία ενεργητικού της Icahn Enterprises αυξήθηκε κατά 30% τους πρώτους έξι μήνες του 2022.
Ο Icahn είπε ότι οι στρατηγικές αντιστάθμισης κινδύνου ήταν το κλειδί για την επιτυχία του. Και τόνισε ότι οι επενδυτές μπορούν ακόμα να βρουν μετοχές να αγοράσουν.
«Νομίζω ότι πολλά πράγματα είναι φθηνά και θα γίνουν φθηνότερα», είπε, δείχνοντας τις εταιρείες στον τομέα της διύλισης πετρελαίου και των λιπασμάτων.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Icahn είπε ότι ο πληθωρισμός έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ύφεση της αγοράς.
«Ο πληθωρισμός είναι τρομερό πράγμα», είπε, παρατηρώντας ότι οδήγησε στην πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. «Δεν μπορείς να τον αντιμετωπίσεις».
Ο Icahn κατηγόρησε τις ομοσπονδιακές δαπάνες για τα τρέχοντα δημοσιονομικά δεινά της χώρας. «Τυπώσαμε πάρα πολλά χρήματα και πιστεύαμε ότι το πάρτι δεν θα τελείωνε ποτέ.Και το πάρτι τελείωσε», είπε.
Ο Icahn είπε ότι υποστήριξε την κίνηση της Federal Reserve να αυξήσει τα επιτόκια κατά 75 μονάδες βάσης στη συνεχιζόμενη προσπάθειά της να περιορίσει τον πληθωρισμό.
Αλλά σκέφτηκε επίσης ότι η Fed θα μπορούσε να ήταν πιο επιθετική, λέγοντας ότι θα υποστήριζε μια αύξηση 100 μονάδων.
Όσον αφορά τον πρόσφατα εγκεκριμένο νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού και τον στόχο του να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα, ο Icahn είπε ότι κατανοούσε την ανάγκη περιορισμού του άνθρακα, αλλά σκέφτηκε ότι η νομοθεσία πήγε πολύ μακριά.
Το παρομοίασε με έναν άρρωστο ασθενή που του συνταγογραφούν πάρα πολλά φάρμακα.
Αν «πάρεις 100 χάπια ταυτόχρονα, θα πεθάνεις», είπε.
