Μετά από μια μακρά περίοδο ύφεσης των δραστηριοτήτων του κατασκευαστικού κλάδου, την τελευταία διετία, οι κατασκευές στην Ελλάδα εισήλθαν σε μια φάση ανάκαμψης, συμβάλλοντας εκ νέου στην αναπτυξιακή δυναμική της χώρας.
Συγκεκριμένα, και με βάση σχετική ανάλυση της τράπεζας Alpha Bank, το 2022, η συμβολή των κατασκευών στην άνοδο της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (σε σταθερές τιμές) ήταν θετική, για δεύτερο συνεχόμενο έτος, ενώ ο κύκλος εργασιών του κλάδου αυξήθηκε κατά 22,6% σε ονομαστικές τιμές και κατά 14,5% σε αποπληθωρισμένες τιμές . Σημαντική ήταν η συμμετοχή του κλάδου στην κάμψη της ανεργίας που επιτεύχθηκε πέρυσι.
Η απασχόληση στις κατασκευές αυξήθηκε κατά 4,8% το 2022, ενώ έντονα ανοδικά κινήθηκαν οι μισθοί και τα ημερομίσθια1 (5,8%). Η δυναμική του τομέα των κατασκευών αντανακλάται επιπρόσθετα: (i) στους δείκτες παραγωγής, οι οποίοι αυξήθηκαν την τελευταία διετία και (ii) στις βελτιούμενες επιχειρηματικές προσδοκίες, πρωτίστως στις ιδιωτικές κατασκευές. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι αυτή η ανάκαμψη των δραστηριοτήτων του κλάδου επετεύχθη σε αντίξοες διεθνείς συνθήκες που προσδιορίζονται από την ενεργειακή κρίση, τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ισχυρή αναζωπύρωση των πληθωριστικών πιέσεων επί των τιμών των εισροών. Ειδικότερα, ο ρυθμός ανόδου του κόστους των πρώτων υλών για την κατασκευή νέων κτηρίων -που είχε αυξηθεί σημαντικά την τελευταία διετία- σταδιακά φθίνει.
Τέλος, οι επενδύσεις στις κατασκευές αυξάνονται με επιταχυνόμενο ρυθμό από το 2020 και μετά, ενώ πέρυσι είχαν την υψηλότερη συμβολή (8,6 μονάδες) στην αύξηση των συνολικών επενδύσεων (11,7%). Οι προοπτικές του κλάδου για τα επόμενα έτη ενισχύονται σημαντικά, από τις επενδύσεις που αναμένεται να πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο της υλοποίησης προγραμμάτων όπως το “Next Generation EU” και της απορρόφησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (2021-2026), το Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2021-2027 και σχετίζονται με την ενεργειακή αναβάθμιση του κτηριακού δυναμικού της χώρας, στρατηγικές αστικής ανάπλασης κ.λπ.
Παραγωγή στις Κατασκευές
Ο Δείκτης Παραγωγής στις Κατασκευές στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 23% το 2022 έναντι ανόδου κατά 6% το 2021. Από το 2017 έως και το 2020, ο εν λόγω δείκτης ακολούθησε καθοδική τροχιά, ενώ οι διαδοχικές αυξήσεις της τελευταίας διετίας κάλυψαν το 77% των απωλειών. Ο ρυθμός αύξησης του δείκτη παραγωγής στις κατασκευές στη χώρα μας ήταν ο υψηλότερος μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ-27) το 2022.
Η Ελλάδα, μάλιστα, είναι μία από τις 6 χώρες της ΕΕ-27 στις οποίες έχει καταγραφεί η μεγαλύτερη σωρευτική άνοδος του δείκτη μεταξύ 2019 και 2022. Οι υπόλοιπες είναι η Ρουμανία, η Ιταλία, η Κροατία, η Μάλτα και η Σλοβενία. Από τους επιμέρους δείκτες που συνθέτουν τον δείκτη παραγωγής στις κατασκευές, ο δείκτης παραγωγής οικοδομικών έργων (κτηρίων), που αντιστοιχεί κατά κύριο λόγο στις ιδιωτικές κατασκευές, κατέγραψε άνοδο ύψους 17%, ενώ ο δείκτης έργων πολιτικού μηχανικού, που αφορά στις δημόσιες κατασκευές, αυξήθηκε κατά 28% το 2022. Το 2021, οι δύο δείκτες είχαν σημειώσει άνοδο κατά 13% και 2%, αντίστοιχα.
Κόστος υλικών
Το κόστος των πρώτων υλών για τις νέες κατασκευές αντανακλάται στον Δείκτη Τιμών Υλικών Νέων Κτηρίων, ο οποίος αυξήθηκε κατά 11% το 2022 έναντι ανόδου κατά 3,8% το 2021 και οριακής πτώσης (0,2%) το 2020. Η άνοδος των τιμών αποδίδεται αφενός στις διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες που προκάλεσε η πανδημική κρίση και αφετέρου στις πληθωριστικές πιέσεις που καταγράφηκαν από το φθινόπωρο του 2021 και εντάθηκαν από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022.
Οι δύο βασικές κατηγορίες υλικών, οι οποίες επηρεάζουν σημαντικά την πορεία του δείκτη -αφού η από κοινού στάθμισή τους υπερβαίνει το 40%- είναι οι κονίες και το έτοιμο σκυρόδεμα, καθώς και τα μεταλλικά υλικά βασικής επεξεργασίας, οι τιμές των οποίων κατέγραψαν άνοδο κατά 8,7% και 13,9%, αντίστοιχα, το 2022. Τα προϊόντα ενέργειας, τα οποία έχουν χαμηλή στάθμιση στο συνολικό δείκτη τιμών υλικών νέων κτηρίων (1,94%), αυξήθηκαν κατά 34% το 2022.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, τους δύο πρώτους μήνες του 2023, ο ρυθμός ανόδου του Δείκτη Τιμών Υλικών Νέων Κτηρίων αλλά και των δύο βασικών κατηγοριών (κονίες και σκυρόδεμα, μεταλλικά υλικά) έχει επιβραδυνθεί, ενώ οι τιμές των καυσίμων μηχανημάτων (diesel) και της ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκαν κατά 7,3% σε ετήσια βάση.
Επιχειρηματικές Προσδοκίες
Ο Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στις Κατασκευές, ο οποίος παρουσιάζει σημαντική διακύμανση, ανήλθε τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους σε 18,6 μονάδες, στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί από τον Οκτώβριο του 2003 (19 μονάδες). Αν και ο κινητός μέσος όρος των τελευταίων έξι μηνών παραμένει αρνητικός , καθώς ο δείκτης βρισκόταν σε αρνητικό έδαφος, από τον Νοέμβριο του 2021 έως και τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, ακολουθεί έντονα ανοδική πορεία, τους πρώτους μήνες του 2023.
Από τις επιμέρους κατηγορίες που συνθέτουν τον δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών στις κατασκευές, οι προβλέψεις για το επίπεδο εργασιών, αν και αρνητικές, βελτιώθηκαν αισθητά σε μηνιαία βάση, ενώ οι θετικές προβλέψεις για την απασχόληση ενισχύθηκαν περαιτέρω. Σε ό,τι αφορά στα οικοδομικά έργα (ιδιωτικές κατασκευές), ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών βελτιώθηκε κατά 16,6 μονάδες τον Μάρτιο σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα, ανερχόμενος στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί από την έναρξη της χρονοσειράς το 2000.
Σημαντικά βελτιωμένες ήταν οι εκτιμήσεις των επιχειρηματιών του τομέα για την τρέχουσα πορεία των εργασιών αλλά και για το πρόγραμμα των εργασιών τους το επόμενο χρονικό διάστημα. Ο αντίστοιχος δείκτης προσδοκιών για τα έργα πολιτικού μηχανικού (δημόσιες κατασκευές) διαμορφώθηκε τον Μάρτιο σε -6,3 μονάδες, στο ίδιο περίπου επίπεδο με τον Φεβρουάριο, σημαντικά βελτιωμένος ωστόσο σε σύγκριση με το δεύτερο εξάμηνο του 2022 (-38 μονάδες κατά μέσο όρο).
