Σαν σήμερα το 1571 γεννήθηκε ο Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζο, ο Ιταλός ζωγράφος που εγκαθίδρυσε τη τεχνική του κιαροσκούρου, έθεσε τις βάσεις του μπαρόκ, και στην συνέχεια ενέπνευσε γενιές και γενιές καλλιτεχνών.
Ήταν από τους σπουδαιότερους ζωγράφους θρησκευτικών σκηνών, ενώ τον ενέπνευσαν έντονα οι βιβλικές ιστορίες και τα γεγονότα της Γραφής. Εκεί ο Καραβάτζο πρωτοπόρησε, σχεδιάζοντας τους βιβλικούς χαρακτήρες σαν απλούς καθημερινούς ανθρώπους.
Γεννήθηκε στο Μιλάνο και γρήγορα ασχολήθηκε με την ζωγραφική. Από μικρή ηλικία ήταν μαθητευόμενος ζωγράφων, και δίπλα τους έμαθε τη ζωγραφική τέχνη, την πορεία της οποίας έμελλε στη συνέχεια να επηρεάσει όσο κανείς άλλος.
Με την τεχνική του κιαροσκούρου -μία ξεχωριστή, δική του εφεύρεση φωτοσκιάσεων που προσδίδουν στο έργο του μοναδικά βάθη, μυστήριο και δραματικότητα- σε συνδυασμό με τον τενεμπρισμό -τεχνική όπου το σκοτάδι χρησιμοποιείται ως το ουσιαστικό στοιχείο του έργου-, κατάφερε να σφραγίσει τη μπαρόκ σχολή της ζωγραφικής.
Οι πίνακές του αποτελούν αντικείμενα θαυμασμού, όχι μόνο από τους κριτικούς και τους ανθρώπους της τέχνης, αλλά και από όποιον τύχει να βρεθεί μπροστά στις άρτιες εικόνες, που με τόσο ρεαλισμό και επαναστατικότητα μετέφερε στον καμβά.
Ζωγράφιζε με μεγάλη ταχύτητα, χωρίς προπαρασκευαστικά σχέδια. Λεπτομερείς έρευνες πάνω σε πίνακές του, φανερώνουν πως απουσίαζαν ίχνη σχεδίου, ενώ χρησιμοποιούνταν μόνο κάποιες αδρές χαράξεις, κυρίως για τον καθορισμό της θέσης των μοντέλων. Θεωρείται πως η χρήση ζωντανών μοντέλων αποτελούσε βασικό συστατικό στοιχείο για το ρεαλισμό που αναζητούσε να αποδώσει.
Το έργο του συχνά γινόταν αντικείμενο κατηγοριών και σκληρής κριτικής, λόγω του έντονου και επαναστατικού ρεαλισμού του και αυτό οδήγησε τον Καραβάτζο σε μία προσωρινή αφάνεια, μετά τον θάνατό του.
Ξανά ήρθε στο προσκήνιο της τέχνης τον 20ο αιώνα και η αναγνώριση του δεν άργησε να έρθει, γρήγορη και έντονη, κατατάσσοντας τον στους κορυφαίους ζωγράφους της Ευρώπης.
Η επίδραση του στην ζωγραφική τέχνη της Ευρώπης είναι αδιαμφισβήτητη, ενώ από πολλούς χαρακτηρίζεται ένας από τους πρώτους σύγχρονους ζωγράφους. Σήμερα, τα έργα του βρίσκονται μοιρασμένα σχεδόν σε όλες τις γωνιές της Ευρώπης, δίνοντας την ευκαιρία σε όσους θέλουν, να γνωρίσουν το θαυμάσιο έργο του αμφιλεγόμενου και ταλαντούχου ζωγράφου της ιταλικής μπαρόκ.
Οι δημιουργίες του είναι πολλές και όλες ξεχωριστές και άξιες θαυμασμού. Δέκα είναι όμως αυτές που καταφέρνουν να ξεχωρίζουν πάντα στο πλήθος και να τραβούν την προσοχή.
Βάκχος (1596)
Ο Βάκχος απεικονίζεται σαν Ιταλός έφηβος, με όλα τα χαρακτηριστικά του 17ου αιώνα. Ο θεός του κρασιού, του γλεντιού και της τρέλας μοιάζει σαν ένας απλός νεαρός με γαλήνιο πρόσωπο. Πολλοί έσπευσαν να πουν πως ο Καραβάτζο σχεδίασε τον νεαρό Διόνυσο με γνώμονα τον εαυτό του, ενώ μία εξαιρετική λεπτομέρεια του πίνακα δείχνει την μορφή του ζωγράφου στην αντανάκλαση του κρασιού. Ο πίνακας βρίσκεται στην πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας.
Καραβάτζο, Βάκχος, 1656. Φωτογραφία: Lafit86/WikiCommons/Public Domain
Η Μάντισσα (1596-1597)
Σε ένα διάλειμμα του καλλιτέχνη από την απεικόνιση βιβλικών σκηνών και γνωστών προσώπων, δημιουργήθηκε αυτός ο πίνακας που παρουσιάζει μία απλή καθημερινή σκηνή. Μία τέτοια σκηνή ήταν συνηθισμένη στην υπόλοιπη Ευρώπη, όχι όμως στην Ιταλία και σίγουρα όχι στην δημιουργία του μπαρόκ ζωγράφου. Δείχνει όμως την κλίση του Καραβάτζο να ζωγραφίζει ότι τον ενέπνεε την συγκεκριμένη στιγμή. Βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι.
Η Μάντισσα. Φωτογραφία: Caravaggio/WikiCommons
Μέδουσα (1597)
Το ξεχωριστό στοιχείο του έργου αυτού βρίσκεται στο αντικείμενο πάνω στο οποίο δημιουργήθηκε. Είναι ζωγραφισμένο σε μία τελετουργική ασπίδα, η επιφάνεια της οποίας είχε μία κλίση, την οποία ο Καραβάτζο εξέλαβε ως πρόκληση. Μία πρόκληση που κέρδισε και χάρισε έτσι μία μοναδική προοπτική στο αποτέλεσμα. Βρίσκεται στην Πινακοθήκη Ουφίτσι, στην Φλωρεντία.
Καραβάτζο, Μέδουσα, 1597. Φωτογραφία: Google Art Project/WikiCommons/Public Domain
Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη (1598)
Είναι η πρώτη φορά στην μέχρι τότε δημιουργία του, που ο Καραβάτζο επιλέγει να απεικονίσει μία τόσο τραγική εικόνα. Επέλεξε την στιγμή που το κεφάλι σχεδόν αφήνει το σώμα του Ολοφέρνη και το παιχνίδι του με τις σκιές και το φως δίνουν όλο το βάθος που χρειάζεται για να γεννηθεί ο καθαρός ρεαλισμός του μπαρόκ έργου του. Οι εκφράσεις των προσώπων είναι χαρακτηριστικές, έντονες και ζωντανές, ενώ ο ρεαλισμός αδιαμφισβήτητος. Βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη Αρχαίας Τέχνης στη Ρώμη.
Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη, 1599. Φωτογραφία: allartpainting.com/WikiCommons/Public Domain
Η Κλήση του Αγίου Ματθαίου (1599)
Ένα από τα αριστουργήματα του Καραβάτζο που αποδεικνύει την καινοτομία του, να ζωγραφίζει βιβλικά πρόσωπα σαν καθημερινούς ανθρώπους. Απεικονίζει την στιγμή που ο Ιησούς ενέπνευσε τον Ματθαίο να τον ακολουθήσει, και παρότι η σκηνή είναι σε μεγάλο βαθμό ίδια με τη βιβλική περιγραφή της, τα πρόσωπα μοιάζουν τόσο καθημερινά και οικεία, όσο αγαπούσε ο ζωγράφος να τα παρουσιάζει. Ακόμα, δεν μπορεί να μείνει απαρατήρητη η ομοιότητα του χεριού του Χριστού σε αυτόν τον πίνακα, με αυτό του Θεού που δείχνει τον Αδάμ. Η απεικόνιση αυτή που βρίσκεται στην Καπέλα Σιξτίνα και φιλοτεχνήθηκε από τον Μιχαήλ Άγγελο, φαίνεται να ενέπνευσε τον Καραβάτζο. Σήμερα βρίσκεται στον ναό Σαν Λουίτζι ντέι Φραντσέζι, στη Ρώμη.
Καραβάτζο, Η Κλήση του Αγίου Ματθαίου. Φωτογραφία: SUNY College at Oneonta, NY/WikiCommons/Public Domain
Ο Άπιστος Θωμάς (1601-1602)
Ακόμα ένας πίνακας με βιβλικό θέμα, που τόσο φαίνεται να αγαπούσε ο Καραβάτζο. Σύμφωνα με τις γραφές, ο Θωμάς δεν πίστεψε την ανάσταση του Χριστού, λέγοντας πως θα το πίστευε μόνο όταν έβαζε το δάχτυλό του στην πληγή από την λόγχη. Αυτή την σκηνή απεικονίζει και ο ζωγράφος, με τρομερή λεπτομέρεια στην απέχθεια που γεννά αυτή η σκηνή, δίνοντας βάθος στα βρώμικα δάχτυλά του Μαθητή που εισχωρούν στην πληγή του Δασκάλου του. Ο πίνακας βρίσκεται στο παλάτι Σανσουσί, στο Πότσνταμ του Βερολίνου.
Καραβάτζο, Ο Άπιστος Θωμάς, 1601-1602. Φωτογραφία: WikiCommons/Public Domain
Δείπνο στους Εμμαούς (1602)
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της τεχνικής που εισήγαγε ως καινοτομία ο Ιταλός ζωγράφος είναι οι δραματικές φωτοσκιάσεις του τενεμπρισμού. Το παιχνίδι που κάνει με τις σκιές και το φως εντείνει την ήδη υπάρχουσα δραματικότητα του θρησκευτικού του έργου. Ο Χριστός έχει αναστηθεί και κάθεται μαζί με τους δύο ξαφνιασμένους μαθητές του στο τραπέζι. Ακόμα μία βιβλική απεικόνιση, τοποθετημένη στα πλαίσια του ρεαλισμού του Καραβάτζο. Το έργο φυλάσσεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.
Καραβάτζο, Δείπνο στους Εμμαούς, 1602. Φωτογραφία: Caravaggio/WikiCommons
Η σύλληψη του Χριστού (1602)
Το χαμένο έργο του Καραβάτζο, που πρόσφατα ανακαλύφθηκε, είναι ένα από τα μοναδικά δείγματα των ξεχωριστών τεχνικών που χρησιμοποιούσε για να δημιουργεί τόσο ξεχωριστά, ρεαλιστικά και σχεδόν βγαλμένα από την καθημερινότητα έργα. Τα 12 άγνωστα αντίγραφα του έργου δεν βοήθησαν στην εύρεση του αυθεντικού, το οποίο πλέον βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ιρλανδίας, στο Δουβλίνο.
Η σύλληψη του Χριστού, 1602. Φωτογραφία: Caravaggio/WikiCommons
Ο Δαβίδ με το κεφάλι του Γολιάθ (1607)
Ο πιο συγκλονιστικός του πίνακας, που αναπαράγει ένα από τα πιο γνωστά επεισόδια της Παλαιάς Διαθήκης. Εξαιρετικά δραματικό, ρεαλιστικό και θεατρικό έργο, με όλες τις τεχνικές του Ιταλού ζωγράφου. Αυτό που ξεχωρίζει στον πίνακα δεν είναι οι εκφράσεις των προσώπων, αλλά τα ίδια τα πρόσωπα. Ο Καραβάτζο ζωγράφισε τον εαυτό του στην θέση του Γολιάθ. Ένα έργο γεμάτο συμβολισμούς, σκοτάδι και προβληματισμό, όπως αυτος απεικονίζεται στα μάτια του Δαβίδ. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, στη Βιέννη.
Ο Δαβίδ με το κεφάλι του Γολιάθ, 1607. Φωτογραφία: Lafit86/WikiCommons/Public Domian
Ο αποκεφαλισμός του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (1608)
Αποτελεί τον πίνακα μεγαλύτερων διαστάσεων του καλλιτέχνη και έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα πιο σημαντικά έργα στην Δυτική ζωγραφική. Ο καμβάς έχει τόσο μεγάλες διαστάσεις, που τα εικονιζόμενα πρόσωπα έχουν σχεδόν φυσικό μέγεθος.Το έργο αυτό στολίζει το Συν-Καθεδρικό ναό του Αγίου Ιωάννη στη Βαλέτα της Μάλτας. Είναι το μοναδικό έργο που ο Καραβάτζο υπέγραψε. Η υπογραφή του βρίσκεται στο αίμα που ξεπηδά από το λαιμό του Ιωάννη, χαμηλά στη μέση του πίνακα.
