Η Ευρώπη μοίρασε κυρώσεις και πήρε… ύφεση. Τώρα μοιάζει με σφηκοφωλιά που «χάνεται» μαζί με το καλοκαίρι…
Ο εφιάλτης όσων έχουν την τύχη να παραθερίζουν σε κάποιο χωριό, απολαμβάνοντας το μεσημεριανό τους στη φύση, είναι οι σφήκες. Οι σφήκες ξετρυπώνουν από τις φωλιές τους μετά το χειμώνα, μόλις αρχίσει να ζεσταίνει ο καιρός, «αλωνίζοντας» όλο το καλοκαίρι με συνεχείς επιδρομές κυριολεκτικά σε ό,τι τους «κεντρίσει» το ενδιαφέρον, ταΐζοντας τη φωλιά.
Προς το τέλος του καλοκαιριού η φωλιά εισέρχεται σε «ύφεση» – οι βασίλισσες πεθαίνουν και η παραγωγή σταματά, με τις εργάτριες και τους κηφήνες να σκορπάνε άναρχα αρπάζοντας πλέον ό,τι βρουν (ο σώζων εαυτόν σωθήτω).
Μέχρι το τέλος του φθινοπώρου και πριν μπει ο χειμώνας οι φωλιές έχουν μαραζώσει εντελώς, προτού ξεκινήσει και πάλι την επόμενη σεζόν ο δυστοπικός αυτός κύκλος ζωής.
Αλληλεπιδρώντας χρόνια με τις ενοχλητικές (αλλά πολύτιμες για το οικοσύστημα) σφήκες, παρατήρησα μόλις το εξής:
Η Ευρώπη μοιάζει με σφηκοφωλιά τέλη του Αυγούστου – τα πράγματα μόλις που αρχίζουν να ζορίζουν…
Μετά από ένα ομολογουμένως ζεστό (για τους βόρειους) καλοκαίρι, όπου το πλήγμα του φυσικού αερίου δεν έχει γίνει ακόμη αισθητό, έρχεται βαρύς, πολύ βαρύς χειμώνας. Και δεν το λέμε εμείς πλέον, αλλά όλο εκείνο το συστημικό συνονθήλευμα που μέχρι χθες καθησύχαζε πως δεν υπάρχει φόβος ύφεσης, πως ο πληθωρισμός θα ήταν παροδικός και όλα αυτά…
Η Ευρώπη δεν έχει νιώσει ακόμη πραγματικά το ενεργειακό κόστος. Κι ακόμη υπό αυτές τις ευνοϊκές μέχρι τώρα καιρικές συνθήκες, είδαμε ήδη πρωτοφανείς αυξήσεις σε όλα τα αγαθά κι υπηρεσίες, με τη δικαιολογία της ενεργειακής κρίσης και του πολέμου. Δηλαδή το χειμώνα τι θα γίνει;!
Η ενεργειακή κρίση τώρα ξεκινά. Τα κόστη τώρα θα αρχίζουν να «τσιμπάνε» πραγματικά, η οικονομική ζημιά είναι αναπόφευκτη. Η αναπόφευκτη αποσύνθεση της φωλιάς τώρα ξεκινά… Το ερώτημα είναι αν οι εργάτες θα επιβιώσουν με επαρκή μάλιστα αποθέματα το χειμώνα ώστε να ζήσουν να χαρούν τους καρπούς της επόμενης σεζόν…;
Το “κεντρί”
Η BMW είπε ότι οι παραγγελίες νέων οχημάτων υποχωρούν καθώς ο πληθωρισμός και τα υψηλότερα επιτόκια πλήττουν τους καταναλωτές. Η BASF προειδοποίησε για «σταδιακή ψύξη» της παγκόσμιας οικονομίας.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει τη χειρότερη κρίση ενεργειακού εφοδιασμού εδώ και δεκαετίες. Ο πληθωρισμός ενέργειας εκτινάχθηκε στα ύψη, αυξήθηκε κατά 40% σε ετήσια βάση και την περασμένη εβδομάδα τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης ενέργειας στη Γερμανία και τη Γαλλία έκλεισαν σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ.
Εκτός από τις περιορισμένες προμήθειες φυσικού αερίου από τη Ρωσία, η πτώση των επιπέδων του Ρήνου έχει επιδεινώσει την κρίση.
Η κρίση έχει ωθήσει υψηλότερα το κόστος για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, εμποδίζοντας τις προσπάθειες να τιθασευτεί ο πληθωρισμός. Ήδη, ορισμένες χώρες προετοιμάζονται για έναν σκληρό χειμώνα – και πολλοί οικονομολόγοι λένε ότι μια ύφεση στην ευρωζώνη είναι όλο και πιο πιθανή.
Το κόστος των εισροών αυξάνεται ταχύτερα από τις τιμές καταναλωτή και ο γερμανικός ΔΤΚ αυξάνεται ξανά. Οι ευρωπαϊκές προσδοκίες για το περιθώριο κέρδους πέφτουν. Οι κυκλικές γερμανικές μετοχές κινδυνεύουν ιδιαίτερα από αυτό το κοκτέιλ εκτίναξης των τιμών της ενέργειας, του πληθωρισμού και του κινδύνου ύφεσης, με τους κλάδους των χημικών, των αυτοκινήτων και των βιομηχανιών να αποτελούν περίπου το 45% του DAX.
Τι θα γίνει εάν η Ρωσία κόψει το φυσικό αέριο;
Εάν η Ρωσία κόψει όλες τις παραδόσεις φυσικού αερίου, ο Euro Stoxx 50 θα μπορούσε να μειωθεί κατά 16%, εάν οι εταιρείες έντασης ενέργειας αναστείλουν τμήματα των ευρωπαϊκών δραστηριοτήτων τους, εκτιμά το Bloomberg Intelligence.
Μια ευρωπαϊκή ύφεση είναι πιθανό να οδηγήσει σε περικοπές κοντά στο 20-22%.
Αν και αυτό το σενάριο φαίνεται ακραίο, υποδηλώνει ότι οι εκτιμήσεις πρέπει να μειωθούν.
Το ευρώ, με πτώση σχεδόν 10% έναντι του δολαρίου φέτος, θα μπορούσε επίσης να υποχωρήσει περαιτέρω.
Εάν η ενεργειακή κρίση παρασύρει την οικονομία της ευρωζώνης σε ύφεση, αυτό θα περιορίσει το πόσο επιθετικά μπορεί να αυξήσει τα επιτόκια η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Εάν αποφασίσει να μην προχωρήσει στην σύσφιξη, αυτό θα μειώσει την πραγματική απόδοση του ευρώ. Εάν τα πραγματικά επιτόκια στη ζώνη του ευρώ μειωθούν κατά 60 μονάδες βάσης σε σχέση με τις ΗΠΑ, το ευρώ θα επανεξετάσει την ισοτιμία έναντι του δολαρίου, εκτιμούν οι αναλυτές.
Η Ευρώπη μοίρασε κυρώσεις και πήρε… ύφεση
Μπορεί η Ευρώπη να σήκωνε το δάχτυλο και να καταδίκαζε τη Μόσχα για την εισβολή της στην Ουκρανία, απειλώντας μάλιστα με «δρακόντειες κυρώσεις» που θα γονάτιζαν οτιδήποτε ρωσικό, αλλά η πραγματικότητα δείχνει τελείως διαφορετική.
Η οικονομία της Ευρώπης οδεύει σε ύφεση, οι ΗΠΑ είναι σε «τεχνική ύφεση» και η Ρωσία αντέχει με ύφεση πέριξ του 4%.
Η αλήθεια είναι ότι τα μέτρα τα οποία ελήφθησαν για να πνίξουν τη ρωσική οικονομία της Ρωσίας λειτούργησαν με απροσδόκητο τρόπο, είχε σχολιάσει πρόσφατα ο κορυφαίος οικονομολόγος Paul Krugman, που προσθέτει πως η Δύση θα είναι, τελικά, αυτή που θα υποφέρει οικονομικά…
«Η Ρωσία δεν έχει πρόβλημα να πουλήσει πράγματα, έχει μεγάλο πρόβλημα να αγοράσει πράγματα» έγραψε ο Krugman σε άρθρο στους New York Times, σημειώνοντας ότι, παρόλο που τα δυτικά έθνη είναι προσηλωμένα στο να περιορίσουν τις ρωσικές εξαγωγές, οι ρωσικές εισαγωγές είναι που έχουν προκαλέσει όλεθρο στη Μόσχα.
Μετά τα τελευταία στοιχεία για τη ρωσική οικονομία, όπου παρατηρήθηκε συρρίκνωση το β’ τρίμηνο του 2022- άνοιξε για ακόμα μία φορά η συζήτηση για το εάν η ρωσική οικονομία μπορεί να αντέξει το βάρος του πολέμου στην Ουκρανία αλλά και των κυρώσεων.
Φαίνεται, όμως, πως το «μοντέλο» στο οποίο στηρίζεται η ρωσική οικονομία αλλά και η ενέργεια, έχει στήσει ένα δίχτυ προστασίας από κάθε κρίση. Σημειώνεται ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις στη Ρωσία είναι κρατικές ενώ στον αντίποδα οι μικρομεσαίες αποτελούν λιγότερο από το 25% το ΑΕΠ.
Σύμφωνα με τους αναλυτές, αυτό το «μοντέλο», ενδεχομένως να περιορίζει την ανάπτυξη υπό κανονικές συνθήκες, αλλά «μονώνει» την οικονομία σε περιόδους κρίσης.
Η ρωσική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 4% σε ετήσια βάση το δεύτερο τρίμηνο, αν και ήταν λιγότερο απότομη από το 5% που ανέμεναν οι αναλυτές. Την ίδια στιγμή, η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας αναμένει ότι η ύφεση θα βαθύνει τα επόμενα τρίμηνα, φτάνοντας στο χαμηλότερο σημείο της το α’ εξάμηνο του 2023.
«Υπήρξαν ενδείξεις σταθεροποίησης σε πολλούς τομείς τους τελευταίους μήνες, αλλά δεν αναμένουμε ότι η ύφεση θα φτάσει στο κατώτερο σημείο έως το β’ τρίμηνο του 2023 και πιστεύουμε ότι η οικονομία θα μείνει στάσιμη στην καλύτερη περίπτωση στη συνέχεια» δήλωσε ο Liam Peach από την Capital Economics, σύμφωνα με το CNBC.
«Η ύφεση θα μπορούσε να ήταν πολύ μεγαλύτερη, αλλά η κεντρική τράπεζα έλαβε άμεσα μέτρα για να αποτρέψει την επικράτηση μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Φαίνεται επίσης ότι η ανθεκτικότητα του ενεργειακού τομέα της Ρωσίας μείωσε τον αντίκτυπο των δυτικών κυρώσεων» συμπλήρωσε ο Peach.
Στις 24 Αυγούστου συμπληρώθηκαν έξι μήνες διεθνών κυρώσεων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι στη Ρωσία έχουν επιβληθεί περισσότερες από 11.000 κυρώσεις.
Αν και πολλοί οικονομολόγοι εστιάζουν στις μακροπρόθεσμες διαρθρωτικές απειλές στη ρωσική οικονομία -τις οποίες κυβέρνηση και κεντρική τράπεζα προσπαθούν να αντιμετωπίσουν- η άμεση κατάρρευση που προέβλεπαν ορισμένοι δεν έχει έρθει.
«Παρά την επίθεση των κυρώσεων και τις αρνητικές προβλέψεις, η οικονομία της Ρωσίας δεν έχει καταρρεύσει και -παρά την κατά 5%-6% συρρίκνωση το 2022- δεν κινδυνεύει να καταρρεύσει ή να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε μορφή οικονομικής ή χρηματοπιστωτικής κρίσης» δήλωσε ο Chris Weafer από τη Macro-Advisory.
«Ωστόσο, αντιμετωπίζει 5 έως 7 τρίμηνα χαμηλής μονοψήφιας υποχώρησης και μια σειρά προκλήσεων, που -εάν δεν αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά- θα διατηρήσουν την ανάπτυξη κοντά σε στασιμότητα για πολλά χρόνια» επισημαίνει ο ίδιος.
Η Macro-Advisory εκτιμά ότι το ρωσικό κράτος αποτελεί το περισσότερο από το 60% του ΑΕΠ, ενώ οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν λιγότερο από το 25%. Σύμφωνα με τους αναλυτές, αυτή η διαφορά περιορίζει την ανάπτυξη υπό κανονικές συνθήκες, αλλά την ίδια στιγμή απομονώνει την οικονομία σε περιόδους κρίσης.
«Η κυβέρνηση, οι εταιρείες και οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει σε οικονομικές κρίσεις (αυτή είναι η πέμπτη από το 1991) και οι δομές στήριξης -για τους εργοδότες και την κοινωνία- είναι καλά αναπτυγμένες» επισημαίνει ο Weafer.
Εν τω μεταξύ, η επιχειρηματική εμπιστοσύνη, έχοντας υποχωρήσει απότομα τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, έχει επιστρέψει στους μακροπρόθεσμους μέσους όρους τόσο για τη μεταποίηση όσο και για τις υπηρεσίες.
Το ερώτημα που χρήζει απάντησης είναι πως οι κυρώσεις θα λειτουργήσουν με τέτοιο τρόπο ώστε να μπουν τροχοπέδη στα σχέδια του Putin, χωρίς οι πολίτες αλλά και η οικονομία της ΕΕ να πληρώσουν δυνσανάλογο τίμημα.
Σύμφωνα με εργασία του Olivier Blanchard, πρώην επικεφαλής οικονομολόγο του ΔΝΤ και του Jean Pisani-Ferry που περιγράφουν τις τρεις προκλήσεις – ερωτήματα με τα οποία είναι αντιμέτωπη η ΕΕ είναι τα εξής:
Πρώτον, «πώς να χρησιμοποιηθούν καλύτερα οι κυρώσεις για να αποτραπεί η Ρωσία, περιορίζοντας ταυτόχρονα τις δυσμενείς επιπτώσεις για την οικονομία της ΕΕ».
Δεύτερον, πώς να αντιμετωπιστούν οι μειώσεις στα πραγματικά εισοδήματα, που έρχονται ως αποτέλεσμα της αύξησης του κόστους της ενεργειακής εξάρτησης.
Και τρίτον, πώς να γίνει η διαχείριση του αυξανόμενου πληθωρισμού που επιδεινώνεται από τις υψηλότερες τιμές ενέργειας και τροφίμων, αλλά είχε ξεκινήσει στην μετά – Covid».
Η Gazprom δεν αποκλείει οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη τον χειμώνα να αυξηθούν πάνω από το ρεκόρ των 4.000 δολαρίων ανά 1.000 κυβικά μέτρα. “Αυτή τη στιγμή οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν ξεπεράσει τα 2.500 δολάρια.
Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, εάν συνεχιστεί η τάση, οι τιμές θα ξεπεράσουν τα 4.000 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα το χειμώνα”, δήλωσε η Gazprom. Αξίζει να σημειωθεί ότι η άμεση τιμή του φυσικού αερίου στην Ευρώπη στο χρηματιστήριο ICE του Λονδίνου ξεπέρασε τα 2.450 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα για πρώτη φορά από τις 8 Μαρτίου.
Η Gazprom ανέφερε ότι σε διάστημα 7,5 μηνών του 2022, μείωσε τις εξαγωγές φυσικού αερίου σε χώρες εκτός κοινοπολιτείας κατά 36,2% στα 78,5 δισ. κυβικά μέτρα.
Πολλοί αναλυτές έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για δύσκολο χειμώνα λόγω του κόστους της ενέργειας. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει σοκ στις τιμές ενέργειας, με το κόστος του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας να ανέρχεται πλέον σε επίπεδα ρεκόρ. Το ράλι τιμών εκτυλίσσεται παρά το γεγονός ότι είναι ακόμα καλοκαίρι, γεγονός το οποίο συνεπάγεται χαμηλή ζήτηση, κάτι που αποτελεί οιωνό για έναν δύσκολο χειμώνα.
«Οι τιμές αυξάνονται για τους καταναλωτές τη στιγμή που το κόστος όλων των αγαθών -από το φαγητό έως τις μεταφορές- σημειώνει αύξηση, κάτι που προκαλεί πονοκέφαλο στους πολιτικούς που προσπαθούν να εξασφαλίσουν τη στήριξη των πολιτών για την ενεργειακή μετάβαση», επισημαίνεται χαρακτηριστικά από το Bloomberg.
Η Ευρώπη πληρώνει την γερμανική απληστία για φθηνό φυσικό αέριο – Να το θυμούνται στην Ελλάδα…
Η ενεργειακή κρίση φαίνεται να αλλάζει τα δεδομένα «καλών» και «κακών» μαθητών στην Ευρώπη, σύμφωνα με την εφημερίδα Die Zeit, η οποία υπενθυμίζει μία ρητορική που «αρέσκονταν» να χρησιμοποιούν οι Γερμανοί κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, «ο υπουργός Οικονομικών Wolfgang Schaeuble είχε κατηγορήσει τότε την Ελλάδα, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία ότι ζούσαν πέραν των δυνατοτήτων τους.
Ταυτόχρονα, η γερμανική κυβέρνηση συμβούλεψε επανειλημμένα τις χώρες αυτές να “κάνουν τα μαθήματά τους”.
Αυτή η ρητορική δεν έχει ξεχαστεί μέχρι σήμερα σε Αθήνα, Μαδρίτη, Λισαβόνα και Παρίσι.
Τώρα ωστόσο, είναι οι Γερμανοί αυτοί που δεν έχουν κάνει τα μαθήματά τους. Η απληστία για φθηνό φυσικό αέριο, όπως θεωρούν πολλοί, έχει πλουτίσει τη γερμανική βιομηχανία, καθιστώντας παράλληλα την Ευρώπη εκβιάσιμη», αναφέρει η Die Zeit.
Σχετικά «τυχερή» η Ελλάδα – Λιγότερο εκτεθειμένη στο ρωσικό αέριο
Την έκθεση πέντε χωρών – της Τσεχίας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Ελλάδας – στο ρωσικό εισαγόμενο αέριο, εξετάζει η UBS, εν μέρει για να αξιολογήσει τα τρωτά σημεία που σχετίζονται με πιθανή διακοπή των ροών ρωσικού αερίου.
Οι χώρες εμφανίζουν ένα πολύ αποκλίνον μείγμα διαθέσιμης ενέργειας.
Με βάση τα στοιχεία του 2020, η Ουγγαρία ξεχωρίζει με τη μεγαλύτερη εξάρτηση από εισαγόμενο αέριο από τη Ρωσία – με το ρωσικό αέριο να αντιπροσωπεύει το 27% της εγχώριας χρήσης ενέργειας.
Η δεύτερη πιο εκτεθειμένη είναι η τσεχική οικονομία, όπου το 18% των ενεργειακών αναγκών καλύπτεται από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου.
Οι υπόλοιπες χώρες παρουσιάζουν πολύ μικρότερα ανοίγματα: η Ρουμανία, η Πολωνία και η Ελλάδα καλύπτουν μόνο το 7-9% των ενεργειακών τους αναγκών από ρωσικό αέριο – επομένως αυτές οι οικονομίες έχουν μεγαλύτερη ικανότητα να υποκαθιστούν μακριά από το ρωσικό αέριο, αναφέρει η UBS.
Στην πραγματικότητα, η Πολωνία δεν λαμβάνει πλέον ρωσικό αέριο (απευθείας) από τα τέλη Απριλίου 2022.
Υπάρχουν δύο χώρες με πλωτούς τερματικούς σταθμούς LNG: η Πολωνία και η Ελλάδα (Świnoujście και Ρεβυθούσα), οι οποίες ήδη λαμβάνουν LNG από τις ΗΠΑ και το Κατάρ.
Τονίζει τη σχετικά υψηλή εξάρτηση από στερεά καύσιμα στο συνολικό ενεργειακό μείγμα στην Πολωνία και την Τσεχία (30-40%) δεδομένου του ρόλου του άνθρακα.
Η Τσεχία και η Ουγγαρία έχουν το υψηλότερο μερίδιο πυρηνικής ενέργειας (16-19%), ενώ η Ελλάδα καλύπτει περισσότερο από το 50% των ενεργειακών της αναγκών από προϊόντα πετρελαίου.
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας διαδραματίζουν τον μεγαλύτερο ρόλο στη Ρουμανία (19%).
Όσον αφορά τις τομεακές εκθέσεις, τα νοικοκυριά αποτελούν βασικό καταναλωτή φυσικού αερίου ως προς τη συνολική χρήση φυσικού αερίου: η χαμηλότερη αναλογία είναι στην Ελλάδα (30%), ενώ η αναλογία είναι η υψηλότερη στην Ουγγαρία (σχεδόν 50%).
Το μερίδιο της χημικής και πετροχημικής βιομηχανίας στη συνολική κατανάλωση φυσικού αερίου κυμαίνεται από 7% (Τσεχία) έως 28% (Ελλάδα). Υπάρχουν τρεις ακόμη τομείς με υψηλά μερίδια κατανάλωσης φυσικού αερίου: τα μη μεταλλικά ορυκτά (μερίδιο 2,5-10%), τρόφιμα, ποτά και καπνός (μερίδιο 3,5-7,5%) και παραγωγή σιδήρου και χάλυβα (μερίδιο 1-4,5%).
Ο βιομηχανικός τομέας σε συνδυασμό – συμπεριλαμβανομένων των κατασκευών – καταναλώνει μεταξύ 22% (Ουγγαρία) έως και 39% (Τσεχία) της συνολικής χρήσης φυσικού αερίου. Η βιομηχανία αντιπροσωπεύει το 23,5- 28% της προστιθέμενης αξίας στο CE4 και 16,5% στην Ελλάδα.
