Η θεαματική -ελεγχόμενη- κατεδάφιση των αγορών έχει ήδη ξεκινήσει, επιβεβαιώνοντας παράλληλα με μαθηματική ακρίβεια τις εκτιμήσεις του Radar.

Τρομακτική ακρίβεια ίσως, αν συνυπολογίσει κανείς όλες τις υπόλοιπες “προβλέψεις” αυτής της Κασσάνδρας στις σημαντικότερες μακροοικονομικές (αλλά και κοινωνικές) τάσεις αυτής της μαύρης αλλά και… συναρπαστικής δεκαετίας, η οποία αν μη τι άλλο δε μας αφήνει να βαριόμαστε ποτέ!

Στην πραγματικότητα βέβαια δεν πρόκειται για προβλέψεις ή χρησμούς.

Δε μασάμε φύλλα δάφνης εδώ πέρα. Δε μασάμε γενικώς – τα χώνουμε προς πάσα κατεύθυνση και πολύ απλά κάνουμε αυτό που όλοι οι υπόλοιποι σε μια τόσο ψεύτικη εποχή δεν κάνουν: λέμε τα πράγματα όπως είναι.

Αυτό είναι όλο, τίποτα παραπάνω. Ούτε προβλέψεις, ούτε στοιχήματα. Στην εποχή μας για κάποιο λόγο υποκρινόμαστε ομαδικώς. Βαφτίζουμε το κρέας ψάρι, αποδεχόμαστε πως ένα βιολογικά άντρας είναι γυναίκα και μπορεί να μείνει έγκυος, χρωματίζουμε πράσινα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που φορτίζουν με ρεύμα που παράγεται από καθόλου πράσινα καύσιμα, και άλλα τέτοια ωραία.

Γενικώς χειροκροτάμε ένα γυμνό αυτοκράτορα, απλά και μόνο επειδή… όλοι το κάνουν. Ίσως ξεκίνησε για πλάκα, δε ξέρω, ίσως υπήρχαν συμφέροντα, πάντως από ένα σημείο και μετά το πράγμα ξέφυγε και τώρα εν γνώση μας βαδίζουμε σαν τα ποντίκια στο γκρεμό υπό μαγεμένο αυλό – βλέπουμε το παράλογο, ξεκάθαρα, αλλά δεν κάνουμε τίποτα γι’ αυτό.

Και ίσως από ανασφάλεια, χτίζουμε μια συλλογική ψευδαίσθηση και επιλέγουμε να ζούμε εκεί, αρνούμενοι τη σκληρή πραγματικότητα. Βασικοί οικονομικοί δείκτες πιάνουν ιστορικά χαμηλά που ποτέ δε ξαναείδαμε (και δε θα περιμέναμε στην εποχή μας), και ακόμη υποκρινόμαστε πως όλα πάνε καλά.

Και αφήστε τα ελλείμματα, τα χρέη, τα υπό κατάρρευση νομίσματα, τις κεφαλαιαγορές και όλα αυτά. Αυτά στην τελική με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα έκαναν “τα δικά τους” και εμείς χαμπάρι δε θα παίρναμε προτού να είναι αργά.

Εγώ σας υποδεικνύω τον έναν και βασικότερο, θεμελιώδη οικονομικό δείκτη μιας κοινωνίας: τον πληθυσμό. Και ο πληθυσμός της Δύσης, και δη της Ευρώπης, αποσυντίθεται με εκθετικό ρυθμό. Τίποτα άλλο δε χρειάζεται να πούμε.

Το να “δεις” τον χειρότερο πληθωρισμό ever ήταν πανεύκολο, σε μια εποχή που οι κεντρικές τράπεζες τύπωναν δίχως αύριο.

Το κραχ των αγορών, ακόμη πιο εύκολο (αφού συνεπαγόταν αυτού). Δεν πρόκειται περί προφητειών. Ούτε είμαστε Κασσάνδρες εδώ πέρα. Τα αυτονόητα βλέπουμε απλώς, υποδεικνύουμε αυτά που βρίσκονται μπροστά στα μάτια μας.

Αλλά σε μια εποχή “άρνησης” και υποκρισίας, όπου όλοι αρνούνται την πραγματικότητα που στέκεται εμπρός τους, ίσως το να την υποδεικνύεις αποτελεί μια πράξη επαναστατική, για να παραφράσω τον Όργουελ…

Ίσως γι’ αυτό μας βλέπουν ως Κασσάνδρες. Διότι τους ενοχλεί όχι το ότι “πέφτουμε μέσα” σε αυτά που λέμε, αλλά επειδή τους χαλάμε τη σούπα. Το βολικό παραμύθι. Ένας άνθρωπος σε άρνηση τρομοκρατείται, πανικοβάλλεται και αντιδρά άσχημα όταν τον φέρουν αντιμέτωπο με την αλήθεια. Η αλήθεια όμως απελευθερώνει. Αυτό είναι το βασικό νόημα που προσπαθώ να περάσω όλα αυτά τα χρόνια μέσα από αυτήν τη στήλη.

Δεν είναι ούτε οι προβλέψεις, ούτε το να ποντάρουμε σε καμιά τάση κλπ. (αυτά είναι μπόνους, αν έχουμε την ικανότητα). Κυρίως είναι το να ερεθίσω τον κόσμο, να ενεργοποιήσω ένστικτα και σκέψεις που τα τελευταία χρόνια θάφτηκαν κάτω από τόνους ψευτο-κουλτούρας, πολιτικής ορθότητας και υποκρισίας. Να αρχίσουν επιτέλους οι άνθρωποι να βλέπουν αυτό που είναι μπροστά στα μάτια τους, είτε αυτό είναι ο ερχομός ενός κραχ (ή μιας επενδυτικής ευκαιρίας, από την άλλη), είτε είναι τα ψέματα πολιτικών, ή της ίδιας της κοινωνίας που αλληλοταϊζεται.

Και τότε δε θα χρειάζεται κανένα Radar να υποδείξει το αυτονόητο.

Τότε θα λάμψει το φως της αλήθειας, και θα ανοίξουν παράθυρα στην αντίληψή μας, με τη σειρά τους ανοίγοντας έναν ολόκληρο κόσμο εκεί έξω.

Έναν άσχημο αλλά και πολύ όμορφο κόσμο, όχι ιδανικό, αλλά ούτε ψευτοϊδεατό. Όχι ένα επικίνδυνα βολικό, άρρωστο παραμύθι, αλλά μια υγιής ρεαλιστική όσο και ρομαντική ζωή, όπου η ελπίδα είναι ζωντανή ακριβώς διότι βλέπουμε καθαρά και αντιμετωπίζουμε τους κινδύνους. Το σκοτάδι είναι που κάνει το φως να ξεχωρίζει.

Με άλλα λόγια, αυτή η στήλη που δικαιολογημένα τα τελευταία χρόνια μοιάζει απαισιόδοξη, στην πραγματικότητα είναι το αντίθετο. Είμαστε κάργα αισιόδοξοι άνθρωποι, διψασμένοι για ζωή, αρνούμενοι να ζήσουμε σε ψευδαισθήσεις και σπηλιές Πλάτωνα. Αναγνωρίζουμε και υποδεικνύουμε το μαύρο τούνελ ακριβώς επειδή είμαστε ικανοί να βρούμε και το φως του. Διότι πάντα υπάρχει φως στο τούνελ.

Αυτά για τη στήλη που αγωνίζεται τα τελευταία χρόνια και επάξια φέρει τις αποδείξεις για όλα όσα επιβεβαιώθηκαν. Επιστρέφοντας στο θέμα μας λοιπόν, το κραχ ξεκίνησε. Είναι πλέον ξεκάθαρο και στον τελευταίο “αρνητή”.

Κι αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που τώρα θα επιβεβαιωθεί και η “ενδιάμεση” εκτίμησή μας, πως μέσα στην ελεγχόμενη αυτή κατεδάφιση θα υπάρξει τουλάχιστον ακόμη ένα ισχυρό ράλι.

Όχι μόνο επειδή όταν οι πολλοί “βλέπουν” πλέον κάτι η αγορά τους διαψεύδει, αλλά επειδή πολύ απλά όπως έχουμε εξηγήσει πολλές φορές, το σπάσιμο της μεγαλύτερης φούσκας (ή bull market) στη χρηματοοικονομική ιστορία αναπόφευκτα θα συνοδεύεται από το μεγαλύτερο ψευτο-ράλι ever.

Διότι υπάρχει πολύ έξυπνο χρήμα που είναι όμως εκτεθειμένο και θα χρειαστεί σημεία εξόδου. Και έχει την ικανότητα να τα δημιουργήσει, πανεύκολα. Δεν έχει ειπωθεί ακόμη η τελευταία λέξη σε αυτό το σόου. Μη βιάζεστε μερικοί.

Με άλλα λόγια μιλάμε για ένα μεγάλο Short Squeeze σε όλα τα risk assets (μετοχές και κρυπτονόμισματα), δηλαδή μια καλά συντονισμένη πυροδότηση ανοδικής κίνησης που θα συντρίψει πολλούς σορτάκηδες που το γύρισαν τώρα σε σορτ (τώρα είναι αργά), και η οποία διαφαίνεται ήδη από τις αντίστροφες κινήσεις στα πολύτιμα μέταλλα και ομόλογα, δηλαδή τα alter ego των risk assets – τα ασφαλή καταφύγια.

Αυτή τη στιγμή σημειώνεται ξεκάθαρο (για όσους “βλέπουν” πάντα) suppression σε χρυσό και ασήμι, δηλαδή οι γνωστές επενδυτικές τράπεζες τύπου Goldman Sachs (που κατέχουν τεράστιες ποσότητες) οι οποίες πιέζουν πλασματικά τις τιμές, μια κίνηση που δένει άψογα με ένα short squeeze από την άλλη στις μετοχές.

Έγιναν όλοι τόσο bearish… που αυτό είναι bullish!

Η τελευταία ανακοίνωση αύξησης επιτοκίων από τη Fed οδήγησε τις μετοχές στα Τάρταρα.

Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει τη συναλλακτική δραστηριότητας βάναυση, ωστόσο τα «καλά» νέα είναι πως οι αγορές είναι έτοιμες να υποστούν ακόμη ένα σημαντικό short squeeze.

Παρότι είναι πιθανό η Fed να έχει συσφίξει τη νομισματική πολιτική περισσότερο από ό,τι μπορεί να αντέξει η οικονομία, δεδομένης της χρονικής υστέρησης εμφάνισης των αλλαγών πολιτικής στα δεδομένα, δεν θα γνωρίζουμε με βεβαιότητα τι ισχύει επί αρκετούς ακόμη μήνες.

Σε κάθε περίπτωση, καθώς η Fed αφαιρεί τη ρευστότητα από τις αγορές με επιθετικό ρυθμό, ο κίνδυνος λάθους είναι υψηλότερος από ό,τι εκτιμούν οι περισσότεροι.

Με τη Fed να αυξάνει τα επιτόκια, θα μπορούσε κανείς να διερωτηθεί αν τα κακά νέα έχουν προεξοφληθεί… Το θέμα, φυσικά, είναι ότι ποτέ δεν ξέρουμε πού βρισκόμαστε στον τρέχοντα κύκλο μέχρι να είναι συχνά πολύ αργά.

Ένα εξαιρετικό παράδειγμα ήταν το 2008…

«Το πρόβλημα με την αξιολόγηση της οικονομίας σήμερα, με βάση τα τρέχοντα δεδομένα, είναι ότι αυτοί οι αριθμοί είναι μόνο «εικασίες».

Τα οικονομικά δεδομένα υπόκεινται σε αρνητικές αναθεωρήσεις, καθώς συλλέγονται και προσαρμόζονται κατά τη διάρκεια των προσεχών 12 – και 36 μηνών.

Σκεφτείτε για ένα λεπτό ότι τον Ιανουάριο του 2008 ο Πρόεδρος Bernanke δήλωσε: «Η Federal Reserve δεν προβλέπει επί του παρόντος ύφεση».

Εκ των υστέρων, το NBER, τον Δεκέμβριο του 2008, όρισε την έναρξη της επίσημης ύφεσης τον Δεκέμβριο του 2007.

Γενικά, είναι απλοϊκό να «επιλέγεις» ημερομηνίες έναρξης και λήξης, και να εξάγεις συμπεράσματα. Ωστόσο, εν προκειμένω ενδείκνυται.

Σημειωτέον, δεν αναμένεται να εισέλθουμε σε σημαντική bear market. Επισημαίνεται ότι το α’ εξάμηνο του 2008, παρά την κατάρρευση του Bear Stearns, τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης δεν προέβλεπαν ύφεση ή πτώση στο χρηματιστήριο.

Η κυρίαρχη τάση ήταν «αγορά στην πτώση», καθώς μάλιστα δεν υπήρχε ύφεση εν όψει, ενώ το χρέος υψηλού κινδύνου ήταν σχετικά εντοπισμένο και, συνακόλουθα, περιορισμένο. Δυστυχώς, υπήρξε ύφεση και bear market, και δεν υπήρξε περιορισμός των ενυπόθηκων δανείων subprime.

Βέβαια, ακόμα και αν έρχεται μια βαθύτερη bear market, ένα short squeeze μπορεί να επιτρέψει στους επενδυτές να μειώσουν την έκθεσή τους στον κίνδυνο.

Για άλλη μια φορά, το συναίσθημα των επενδυτών έχει γίνει τόσο bearish που θα καταλήξει bullish.

Αυτήν τη στιγμή η «αγέλη» σκέφτεται πτωτικά, ωστόσο, ιστορικά μιλώντας, η αντίθετη επιλογή, σε τέτοιες περιπτώσεις, συχνά αποδεικνύεται ότι παρέχει πλεονέκτημα.

Ένας από τους πιο δημοφιλείς «αντίθετους» επενδυτές είναι ο Howard Marks, ο οποίος είχε δηλώσει κάποτε: «Το να αντιστέκεσαι –και ως εκ τούτου να πετύχεις ως αντίθετο– δεν είναι εύκολο.

Τα πράγματα συνδυάζονται για να επιτευχθεί το δύσκολο, συμπεριλαμβανομένων των φυσικών τάσεων της αγέλης και του πόνου τον οποίο υφίστασαι όταν είσαι εκτός τάσης, ιδιαίτερα όταν το momentum κάνει τις προκυκλικές ενέργειες να φαίνονται σωστές για λίγο.

Δεδομένης της αβέβαιης φύσης του μέλλοντος, και επομένως της δυσκολίας του να είσαι σίγουρος ότι η θέση σου είναι η σωστή –ειδικά καθώς η τιμή κινείται εναντίον σου–, είναι δύσκολο να παίρνεις αντίθετη θέση».

Αυτή τη στιγμή, όλοι είναι και πάλι bearish. Το CNBC κάνει και πάλι streaming banner «Markets In Turmoil» και πολλοί τρέχουν να κλείσουν θέσεις. Ο σύνθετος δείκτης επενδυτικού μας κλίματος επιστρέφει κοντά στα χαμηλά της «Χρηματοοικονομικής Κρίσης».

Σε κάθε περίπτωση, οι επενδυτές θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί σε ό,τι αφορά την κατανομή του χαρτοφυλακίου τους. Ωστόσο, αυτό είναι ένα χρονικό σημείο όπου οι επενδυτές κάνουν τα περισσότερα λάθη. Τα συναισθήματα τους κάνουν να θέλουν να πουλήσουν.

Όμως, αυτός είναι ο χρόνος που χρειάζεστε για να αποφύγετε αυτή την παρόρμηση. Ενώ πολλοί επενδυτές δεν έχουν δει ποτέ «bear market», η τρέχουσα αστάθεια δεν προκαλεί έκπληξη.

Όπως συζητήσαμε προηγουμένως, ο Hyman Minsky υποστήριξε ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν εγγενή αστάθεια.

Όπως είδαμε το 2020-2021, οι ασύμμετροι κίνδυνοι αυξάνονται λόγω κερδοσκοπίας κατά τη διάρκεια ενός ασυνήθιστα μεγάλου ανοδικού κύκλου. Αυτή η κερδοσκοπία οδηγεί τελικά σε αστάθεια και κατάρρευση.

Μπορούμε να απεικονίσουμε αυτές τις περιόδους «αστάθειας» εξετάζοντας τις ημερήσιες διακυμάνσεις των τιμών του δείκτη S&P 500. Σημειώστε ότι μεγάλες περίοδοι «σταθερότητας» οδηγούν σε «αστάθεια».

Οι αγορές θα μπορούσαν να υποχωρήσουν τους επόμενους μήνες, καθώς η Fed μπορεί να κάνει ένα «λάθος πολιτικής», κάτι που δεν αποκλείει ένα short squeeze, που οι επενδυτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να αντισταθμίσουν τους κινδύνους.

Αυτό είναι μόνο μέρος της αυξημένης αστάθειας της αγοράς, την οποία πιθανότατα θα αντιμετωπίσουμε για το υπόλοιπο του τρέχοντος έτους.

Πώς κινούμαστε σε μια τέτοια αγορά

Αυτήν τη στιγμή όλοι είναι bearish. Όχι μόνο ως προς το «συναίσθημα», αλλά και ως προς την «τοποθέτηση». Όπως φαίνεται, οι επαγγελματίες επενδυτές επιστρέφουν επί του παρόντος σε bearish επίπεδα έκθεσης.

Συγκεκριμένα, όταν το επίπεδο έκθεσης των επαγγελματιών πέφτει κάτω από το 40, αυτό συνήθως υποδηλώνει βραχυπρόθεσμα «πάτο».

Ο πολύ καλός δείκτης είναι η αναλογία put-call στον δείκτη CBOE. Οι αιχμές στον δείκτη αποτυπώνουν ιστορικά μια άνοδο στις bearish θέσεις. Οι προηγούμενες αιχμές στην αναλογία put-call έχουν ευθυγραμμιστεί με τα βραχυπρόθεσμα χαμηλά της αγοράς, αν όχι με τα χαμηλότερα επίπεδα της αγοράς.

Η τρέχουσα άνοδος, ενώ το κλίμα είναι bearish, υποδηλώνει ότι οι αγορές θα μπορούσαν να «δουν» ένα short squeeze.

Τέλος, ο αριθμός των μετοχών με «bullish buy signals» βρίσκεται επίσης σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα.

Όπως η τοποθέτηση και ο δείκτης put-call, ο bullish buy δείκτης δείχνει ότι οι μετοχές έχουν μάλλον ακραίες ρευστοποιήσεις. Τέτοια χαμηλά επίπεδα μετοχών σε ανοδικά σήματα αγοράς παραμένει ένα ιστορικά αξιόπιστο αντίθετο σήμα.

Όταν τα επίπεδα αρνητικότητας έχουν υπερβαίνουν τα τρέχοντα επίπεδα, αυτό συνδέεται με βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα κατώτατα όρια.

Ωστόσο, υπάρχουν δύο κρίσιμα σημεία που πρέπει να σημειωθούν: Κατά τη διάρκεια των ανοδικών αγορών, το αρνητικό κλίμα ήταν μια ξεκάθαρη αγοραστική ευκαιρία για τη συνεχιζόμενη ανοδική τάση. Επίσης, κατά τη διάρκεια των bear markets (2008), το αρνητικό κλίμα παρείχε ελάχιστες ευκαιρίες για τη μείωση του κινδύνου πριν έλθει περαιτέρω πτώση.

Αυτό εγείρει το ερώτημα τι πρέπει να κάνουμε στη συνέχεια, αν υποθέσουμε ότι η bear market βρίσκεται εν πλήρει εξελίξει.

Όπως λέει ο κανόνας-9 του Bob Farrell, «Όταν όλοι οι ειδικοί και οι προβλέψεις συμφωνήσουν – κάτι άλλο πρόκειται να συμβεί»

Οι επενδυτές που πάνε κόντρα στο ρεύμα κερδίζουν όταν διαπιστώνονται υπερβολές ή όταν όλοι βρίσκονται στην ίδια πλευρά του trading.

Όλοι λοιπόν είναι τόσο bearish που το αντανακλαστικό trading θα είναι γρήγορο όταν αλλάξει το συναίσθημα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να ανησυχείτε για την αγορά τους επόμενους μήνες.

Θα χρησιμοποιήσουμε ράλι για να μειώσουμε την έκθεση σε μετοχές και να αντισταθμίσουμε τους κινδύνους ανάλογα.

Κινηθείτε αργά. Δεν υπάρχει βιασύνη για δραματικές αλλαγές. Εάν είστε overweigh στις μετοχές, μην προσπαθήσετε να προσαρμόσετε το χαρτοφυλάκιό σας στην κατανομή του στόχου σας με μία κίνηση.

Ξεκινήστε πουλώντας μετοχές τομέων οι οποίοι υποαποδίδουν. Ανοίξτε θέσεις που αποδίδουν ή έχουν καλύτερες επιδόσεις.

Μετακινήστε τα επίπεδα «stop-loss» στα πρόσφατα χαμηλά για κάθε θέση. Να είστε έτοιμοι να πουλήσετε στο ράλι και να μειώσετε τον συνολικό κίνδυνο χαρτοφυλακίου.

Διαβάστε ακόμη:

• Η πρώην υπουργός και πρώην δημοσιογράφος συγκροτήματος που καθοδηγούν το βρώμικο σύστημα και κατασκευάζουν κατηγορίες!
• Steve Jobs: Tα τελευταία λόγια του, oι φήμες, τα fake news και η αλήθεια
• Η μάχη του φυσικού αερίου: Άκαμπτοι οι Γερμανοί – «Πιρουέτες» από την Κομισιόν
• Nouriel Roubini: Προσβάλουμε την κοπριά όταν αποκαλούμε τα κρυπτονομίσματα σκ@τονομίσματα