Απαλλακτικό ήταν το βούλευμα του δικαστηρίου για τον οίκο Sotheby’s τον οποίο ο ρώσος ολιγάρχης Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ κατηγόρησε ότι συνεργάστηκε με έμπορο έργων τέχνης να τον εξαπατήσει.
Με την απόφαση αυτή τερματίζεται ουσιαστικά μια διαμάχη σχεδόν δέκα ετών, στην οποία αποτυπώνονται οι σκοτεινές διαδρομές που συχνά περιβάλλουν συμφωνίες τέχνης υψηλού επιπέδου, όπως επισημαίνει το Bloomberg.
Συγκεκριμένα, οι ένορκοι –οι οποίοι δεν χρειάστηκε να συνεδριάσουν περισσότερο από έξι ώρες– απέρριψαν τους ισχυρισμούς του Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ ότι ο οίκος δημοπρασιών έργων τέχνης συνέβαλε στην απάτη, μετά από μια δίκη που διήρκεσε τρεις εβδομάδες στο ομοσπονδιακό δικαστήριο του Μανχάταν.
Η δίκη άνοιξε ένα σπάνιο παράθυρο στον άγνωστο και σκοτεινό για πολλούς κόσμο των αγορών έργων τέχνης υψηλής αξίας, όπου οι αγοραστές και οι πωλητές συχνά δεν γνωρίζουν ο ένας την ταυτότητα του άλλου και συναλλάσσονται μέσω μιας σειράς μεσαζόντων και εμπόρων, γκαλερί και οίκων δημοπρασιών.
«Η σημερινή απόφαση επιβεβαιώνει τη μακροχρόνια δέσμευση του Sotheby’s για την τήρηση των υψηλότερων προτύπων ακεραιότητας, ηθικής και επαγγελματισμού σε όλες τις πτυχές της αγοράς τέχνης», ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο οίκος δημοπρασιών. «Είμαστε ευγνώμονες στους ενόρκους για την ετυμηγορία τους, η οποία δικαιώνει πλήρως τον Sotheby’s για οποιαδήποτε υποτιθέμενη ανάρμοστη συμπεριφορά».
Πάντως, παρόλο που η υπόθεση έχει τραβήξει την προσοχή των ειδικών του κλάδου, ο δικηγόρος με ειδίκευση στο δίκαιο τέχνης που στο παρελθόν έχει εκπροσωπήσει τον Sotheby’s, Dean Nicyper, επιβεβαίωσε ότι ο τρόπος με τον οποίο γίνονται οι συναλλαγές στον χώρο είναι «λιγότερο διαφανείς από όσο θα ήθελαν οι άνθρωποι, αλλά έτσι γίνεται» και δεν θεωρεί ότι η απόφαση θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένη η διακίνηση.
Η σύλληψη του Μπουβιέ
Ο ρώσος ολιγάρχης βρίσκεται σε δικαστική διαμάχη τόσο με τον έμπορο έργων τέχνης Ιβ Μπουβιέ όσο και με άλλους διακινητές, σε δικαστήρια σε όλο τον κόσμο από το 2015. Ήταν τότε που ο Μπουβιέ έφτασε στο σπίτι του δισεκατομμυριούχου στο Μονακό για να κλείσει μια συμφωνία για έναν πίνακα του Mark Rothko.
Ο ολιγάρχης κατηγόρησε τον Μπουβιέ ότι τον χρέωσε 1 εκατ. δολάρια παραπάνω από την αντικειμενική αξία έργων των Λεονάρντο ντα Βίντσι, Ρενέ Μαγκρίτ και άλλων, με αποτέλεσμα να συλληφθεί ο έμπορος έργων τέχνης από τις τοπικές αρχές.
Ο Ριμπολόβλεφ, ο οποίος κατέθεσε κατά τη διάρκεια της δίκης και παρακολουθούσε τη διαδικασία μέσω μεταφραστή, έδειξε ελάχιστη αντίδραση στην ετυμηγορία των ενόρκων. «Έτσι είναι η ζωή», φέρεται να είπε αποχωρώντας. 
Μπουβιέ και Ριμπολόβλεφ συναντήθηκαν αρκετές φορές σε δικαστικές αίθουσες τα επόμενα οκτώ χρόνια, πριν καταλήξουν σε συμφωνία τον Δεκέμβριο.
Οι ποινικές διώξεις του Μονακό απορρίφθηκαν το 2019 από έναν δικαστή που διαπίστωσε ότι η σύλληψη δεν ήταν ορθή και ο Ριμπολόβλεφ κατηγορήθηκε για διαφθορά το 2018 από νεοδιορισθέντες εισαγγελείς μετά την αποκάλυψη φιλικών μηνυμάτων μεταξύ των δικηγόρων του δισεκατομμυριούχου και των αρχών.
«Αυτή η υπόθεση πέτυχε τον στόχο μας να ρίξουμε φως στην έλλειψη διαφάνειας που μαστίζει την αγορά τέχνης», δήλωσε ο Daniel Kornstein, δικηγόρος του ρώσου ολιγάρχη. «Αυτή η μυστικότητα κατέστησε δύσκολη την απόδειξη μιας περίπλοκης υπόθεσης απάτης υποβοήθησης και συνέργειας. Η ετυμηγορία υπογραμμίζει μόνο την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις, οι οποίες πρέπει να γίνουν έξω από την αίθουσα του δικαστηρίου», πρόσθεσε.
Το κατηγορητήριο
Δύο εταιρείες που ελέγχονται από τον Ριμπολόβλεφ μήνυσαν τον Sotheby’s τον Οκτώβριο του 2018, υποστηρίζοντας ότι «συνέβαλε ουσιαστικά στη μεγαλύτερη απάτη με έργα τέχνης στην ιστορία». Ο οίκος δημοπρασιών τον Μάρτιο του 2023 πέτυχε την απόρριψη του μεγαλύτερου μέρους της αγωγής του δισεκατομμυριούχου, αλλά παρόλα αυτά αντιμετώπισε ισχυρισμούς ότι βοήθησε και υποστήριξε την απάτη στην αγορά πολλών έργων, συμπεριλαμβανομένου του «Salvator Mundi» του ντα Βίντσι.
Η ιστορία έχει ως εξής: Μια εταιρεία που ελέγχεται από τον Μπουβιέ αγόρασε το έργο του da Vinci για 83 εκατομμύρια δολάρια το 2013 και πούλησε τον πίνακα στον Ριμπολόβλεφ για 127,5 εκατομμύρια δολάρια δύο μέρες αργότερα. Ο Ριμπολόβλεφ πούλησε το έργο για 450,3 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία του Christie’s τον Νοέμβριο του 2017.
Ο δισεκατομμυριούχος υποστήριξε ότι ως «αρχάριος» στον κόσμο των πωλήσεων τέχνης υψηλής ποιότητας περίμενε πως ο Sotheby’s θα προστατεύει τους πελάτες από τους «αδίστακτους εμπόρους τέχνης».
Κατά τη διάρκεια της δίκης, ο ίδιος κατέθεσε… με δάκρυα, πως ένιωθε προδομένος από τον Μπουβιέ. Φαίνεται, όμως, ότι δεν ήταν αρκετά πειστικός. Σύμφωνα με την Judith Wallace, συνεργάτιδα στην Carter Ledyard και επικεφαλής του τμήματος καλλιτεχνικών υποθέσεων του δικηγορικού γραφείου, ο Ριμπολόβλεφ όφειλε να γνωρίζει.
«Η αγορά τέχνης είναι αδιαφανής», είπε χαρακτηριστικά η δικηγόρος η οποία δεν είχε εμπλοκή με την υπόθεση. Σύμφωνα με την ίδια οι μεσάζοντες ενδέχεται να μην δίνουν κάποιες πληροφορίες εάν δεν τους ζητηθεί να το κάνουν. «Πολλοί συλλέκτες και πωλητές επιμένουν σε λεπτομερείς πληροφορίες» και «μερικές φορές οι συμφωνίες καταρρέουν μπροστά στη συσκότιση», σημείωσε.
Οι ένορκοι κλήθηκαν να αποφασίσουν εάν ο Sotheby’s συμμετείχε με κάποιον τρόπο στην εξαπάτηση του Ριμπολόβλεφ σε τέσσερις συναλλαγές: στη συμφωνία για τον da Vinci του 2013, στην αγορά 43,5 εκατομμυρίων δολαρίων του «The Domain of Arnheim» του Magritte το 2011, στην απόκτηση του «Wasserschlangen II» του Gustav Klimt για 183,8 εκατομμύρια δολάρια το 2012 και στο γλυπτό του Amedeo Modigliani, «Tete», το οποίο αγόρασε ο δισεκατομμυριούχος για 62,5 εκατομμύρια ευρώ το 2013.
Η αγωγή του Ριμπολόβλεφ το 2018 είχε αρχικά επικεντρωθεί σε 16 συναλλαγές από τον Απρίλιο του 2011 έως τον Ιανουάριο του 2015. Ωστόσο, ο περιφερειακός δικαστής των ΗΠΑ Jesse Furman τον Μάρτιο απέρριψε τους περισσότερους από τους ισχυρισμούς του ρώσου ολιγάρχη, κρίνοντας ότι πολλοί κατατέθηκαν πολύ αργά ή ότι δεν μπορούσε να καταδειχθεί ότι ο Sotheby’s είχε γνώση της υποτιθέμενης απάτης του Μπουβιέ.
