Μόλις 8 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας που ασφυκτιά μέσα στο τσιμέντο, βρίσκεται ο σημαντικότερος οργανωμένος πνεύμονας πρασίνου της Αττικής. Φέτος συμπληρώνει 50 χρόνια λειτουργίας, από το 1975 που πρωτάνοιξε τις πύλες του για το κοινό, έχει αρκετά ρεκόρ και προσφέρει απλόχερα τη δυνατότητα στους ανθρώπους «να αγαπήσουν τη φύση και να βλέπουν την ομορφιά παντού», κατά τη φράση του Ολλανδού ζωγράφου Βίνσεντ βαν Γκογκ.
Αν και δημοφιλής σε ένα μέρος του πληθυσμού, αλλά και σε πολλούς ξένους, ο Βοτανικός Κήπος Ιουλίας και Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστος για ένα μεγάλο μέρος των 3,8 εκατομμυρίων κατοίκων του Λεκανοπεδίου.
Πρόσφατα ο βρετανικός «Guardian» τον συμπεριέλαβε στους δέκα καλύτερους «μυστικούς κήπους» που υπάρχουν στις μεγαλύτερες πόλεις της Ευρώπης, αναφέροντας ότι «από το Παρίσι μέχρι την Αθήνα, επιλέγουμε κρυμμένα καταφύγια για να ξεφύγουμε από την καλοκαιρινή ζέστη και τα πλήθη των τουριστών». Ανάμεσα σε αυτούς τους δέκα, ο Βοτανικός Κήπος Διομήδους είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση.
Η ταυτότητά του
Ο Βοτανικός Κήπος Διομήδους βρίσκεται στο Χαϊδάρι και καταλαμβάνει μια έκταση 1.840 στρεμμάτων στις βόρειες πλαγιές του Ορους Αιγάλεω. Είναι δηλαδή υπερδεκαπλάσιος σε σχέση με τον Εθνικό Κήπο των 155 στρεμμάτων.
Οπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του, εκτός από τον υψηλό βαθμό ποικιλότητας της αυτοφυούς και καλλιεργούμενης χλωρίδας, ο κήπος είναι ένα ιδανικό φυσικό καταφύγιο της πανίδας επειδή το οικοσύστημα, προστατευμένο από τις δυσμενείς ανθρώπινες επεμβάσεις, παρέχει τη δυνατότητα λειτουργίας ενός πλήρους και αδιατάρακτου τροφικού πλέγματος.
Αποτελεί επίσης έναν μοναδικό πνεύμονα πρασίνου και χώρο αναψυχής, ενώ λειτουργεί ως πεδίο έρευνας και επιμόρφωσης του κοινού. Αξίζει να αναφερθεί ότι στη Φυτοθήκη (Herbarium) του κήπου διατηρούνται περίπου 19.000 αποξηραμένα δείγματα φυτών, το μεγαλύτερο τμήμα των οποίων προέρχεται από περιοχές που τώρα θεωρούνται προστατευόμενες και ενταγμένες στο δίκτυο του προγράμματος Natura 2000.
Ο κήπος αναπτύχθηκε σταδιακά, μετά τη δωρεά από το υπουργείο Γεωργίας της έκτασης που είχε καεί, με τη ρητή δέσμευση του ιδρύματος να την αναδασώσει. Μετά το πέρας της αναδάσωσης παραχωρήθηκε εξ ολοκλήρου. Οι εργασίες δημιουργίας και οργάνωσής του εξελίχθηκαν υπό την εποπτεία του αειμνήστου καθηγητή Βοτανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνου Μητράκου με βάση τα σχέδια της καθηγήτριας Αρχιτεκτονικής Κήπων του Πανεπιστημίου του Βερολίνου Χέρτα Χαμερμπάχερ.
Με το πέρας της διαμόρφωσης του καλλωπιστικού τμήματος, το 1975, άνοιξε τις πύλες του στο κοινό. Ο κήπος περιλαμβάνει τα εξειδικευμένα τμήματα των Ιστορικών Φυτών, των Φαρμακευτικών, των Οικονομικών, τον Ανθώνα, το Συστηματικό Τμήμα, τον Δενδρώνα, τα Θερμοκήπια και το Φυτώριο.
Σήμερα, στον Δενδρώνα ο επισκέπτης συναντά δένδρα και θάμνους διαφόρων ηπείρων. Αποτελείται από 6 τομείς που φιλοξενούν φυτά από την Ωκεανία, τη Μεσόγειο και τη μη Μεσογειακή Ευρώπη, τη μη Μεσογειακή Ασία, τη Νότια Αφρική, τη Βόρεια και Κεντρική Αμερική και τη Νότια Αμερική.
Το τμήμα Καλλωπιστικών Φυτών (Ανθώνας) περιλαμβάνει 15 μεγάλα παρτέρια και 25 λίμνες. Εκτός των παρτεριών, στην περιφέρεια του Ανθώνα υπάρχει πλήθος καλλιεργούμενων καλλωπιστικών δένδρων και θάμνων, όπως μανόλιες, γαζίες, εχίνωπες, γκίνγκο, κύκας, λικιδάμβαρεις, προύνοι, μυρτόφυλλα, πολύγαλα. Ακόμη, δεσπόζουν τα γλαυκά κυπαρίσσια. Κατά μήκος του κεντρικού μονοπατιού του Ανθώνα ο επισκέπτης απολαμβάνει εντυπωσιακά αναρριχητικά φυτά, όπως βιγνόνιες, γλυτσίνες, αγιοκλήματα, πασσιφλόρες κληματίδες, αριστολόχιες, γιασεμιά, ενώ καλλιεργητικές ποικιλίες αναρριχώμενης τριανταφυλλιάς αναπτύσσονται στις πέργκολες.
Τα μέτρα φύλαξης
Ο κήπος είναι επισκέψιμος σε όλη την έκτασή του, αλλά το κυρίως τμήμα αναψυχής εκτείνεται σε 250 στρέμματα. Το υπόλοιπο έχει καλή χάραξη και μπορεί κάποιος να το περπατήσει, ενώ υπάρχουν και οδηγίες στα μονοπάτια για να μη χάνονται οι επισκέπτες.
Βεβαίως, πρώτο μέλημα της διοικητικής επιτροπής είναι η προφύλαξή του από τη διαρκή απειλή της φωτιάς: «Προσπαθούμε να προφυλάξουμε τον κήπο από τον κίνδυνο της πυρκαγιάς και μέχρι τώρα τα έχουμε καταφέρει», λέει ο κ. Χριστοδουλάκης και αναλύει τα μέτρα προφύλαξης: «Υπάρχουν περιοχές με πυροφυλάκια και πυροσβεστικούς κρουνούς που διατηρούνται πάντα προσβάσιμοι, καθώς και εκτεταμένο δίκτυο σωλήνων που μεταφέρουν νερό σε μεγάλα ντεπόζιτα για λόγους ασφαλείας. Ακόμη, δύο πυροσβεστικά οχήματα που ανήκουν στον κήπο βρίσκονται σε ετοιμότητα με 1,5 τόνο νερό και όλα τα απαραίτητα για την εκτόξευσή του, ενώ κινούνται πολύ εύκολα στο οδικό δίκτυό του. Τους θερινούς μήνες με τον αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς υπάρχει και μεγάλο πυροσβεστικό όχημα στην είσοδο για άμεση επέμβαση». Ο Βοτανικός Κήπος κλείνει σε περιπτώσεις κατάστασης υψηλού κινδύνου (Επίπεδο 5).
