O «θησαυρός» του Σινά στο Κογκρέσο των ΗΠΑ: Η αποστολή, η καταγραφή και οι μελέτες

Μολονότι το Αμερικανικό Κογκρέσο δεν έχει τοποθετηθεί αναφορικά με τις ραγδαίες εξελίξεις γύρω από την υπόθεση της Μονής της Αγίας Αικατερίνης στο όρος Σινά, εντούτοις από τα μέσα του περασμένου αιώνα μερικά από τα πιο πολύτιμα χειρόγραφα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, αλλά και συλλήβδην της αρχαιότητας διατίθενται σε ψηφιακή μορφή, έχοντας φωτογραφηθεί, στη Βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Κογκρέσου, χιλιάδες μίλια μακριά από την κοιτίδα τους.

Η Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Όρος Σινά, η οποία χτίστηκε από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄ στα τέλη του έκτου αιώνα μ.Χ., φιλοξενεί την παλαιότερη βιβλιοθήκη που λειτουργεί συνεχώς μέχρι σήμερα. Τα χειρόγραφα που διαθέτει, θρησκευτικού και κοσμικού περιεχομένου, κατατάσσουν τη βιβλιοθήκη του Σινά δεύτερη σε σειρά μετά τη συλλογή που κατέχει το Βατικανό, καθώς αυτή περιλαμβάνει από Βίβλους πατερικά έργα, λειτουργίες και βιβλία προσευχών, μέχρι σειρά από νομικά έγγραφα, όπως πράξεις, δικαστικές υποθέσεις, Φετφά (νομικές γνωμοδοτήσεις). Από αυτά, το μεγαλύτερο ποσοστό των χειρογράφων αντιγράφηκε στα ελληνικά, και στη συνέχεια στα συριακά, γεωργιανά, κοπτικά, αρμενικά, αραβικά, οθωμανικά τουρκικά και αιθιοπικά, καθώς και στην παλαιά εκκλησιαστική σλαβονική.

O «θησαυρός» του Σινά στο Κογκρέσο των ΗΠΑ: Η αποστολή, η καταγραφή και οι μελέτες

Η φήμη της μοναδικής αυτής συλλογής πρωτότυπων χειρογράφων δεν άργησε να περάσει την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ώστε το 1949, ο Kenneth W. Clark να ηγηθεί μιας αποστολής στη Μέση Ανατολή, υπό την αιγίδα της Βιβλιοθήκης του Αμερικανικού Κογκρέσου και των συνεργατών της, για τη μικροφωτογράφηση παλαιών χειρογράφων σε διάφορες βιβλιοθήκες της Μέσης Ανατολής, η μεγαλύτερη και πιο απομονωμένη από τις οποίες ήταν αυτή της Αγίας Αικατερίνης.

«Αυτό το ελληνορθόδοξο καταφύγιο φωλιάζει στο αμμώδες ρέμα σε μεγάλη απομόνωση από τον κόσμο, μέσα στην ασφάλεια ψηλών, ισχυρών τειχών που έχουν ανεγερθεί για την προστασία του από μουσουλμανικές επιθέσεις σε προηγούμενους αιώνες. Από τις θριαμβευτικές ημέρες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι Χριστιανοί ερημίτες έχουν βρει τον δρόμο τους προς τα εδώ σε μεγάλους αριθμούς» ανέφερε σε άρθρο του ο Κλaρκ, εξηγώντας ότι εκτός από τα θρησκευτικά κείμενα «η επιχείρηση είχε ως αποτέλεσμα 2.500 μινιατούρες, εκ των οποίων ένα μεγάλο μέρος είναι καινούργιο στην επιστήμη. Χειρόγραφα κοσμικού περιεχομένου βρέθηκαν σε ποικιλία και αριθμό, και αυτοί οι μειονοτικοί τύποι μικροφιλμοποιήθηκαν πλήρως. Περιλαμβάνουν τους τομείς της γραμματικής και της λεξικογραφίας, της ιατρικής, του δικαίου, της ιστορίας, της γεωγραφίας, της φιλοσοφίας, της αστρονομίας, των μαθηματικών και της μουσικής θεωρίας. Περιλαμβάνουν τα κλασικά έργα του Ομήρου, του Ευριπίδη, του Λιβάνιου, του Πλούταρχου και άλλων».

Άλλωστε, η ομάδα της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου αξιολόγησε και τα 3.300 χειρόγραφα που φυλάσσονταν στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά και επέλεξε 1.687 για κινηματογράφηση. Ακόμη, η ομάδα ετοίμασε επίσης υπό την καθοδήγηση του Clark έναν «Κατάλογο Ελέγχου Χειρογράφων» στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Όρος Σινά, Μικροφιλμ για τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου (1950), ο οποίος έδωσε στους ερευνητές πρόσβαση τόσο στα μικροφίλμ των χειρογράφων, όσο και στις ασπρόμαυρες διαφάνειες. Η συλλογή μικροφίλμ βρίσκεται υπό την επιμέλεια του Τμήματος Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, όπου μπορεί κανείς να την αναζητήσει.

Από την εμφάνισή του, αυτό το υλικό έχει χρησιμοποιηθεί τόσο ευρέως από ακαδημαϊκούς σε όλο τον κόσμο, καθώς η Βιβλιοθήκη έχει πλέον ψηφιοποιήσει τα μικροφίλμ, για να διευκολύνει τη χρήση τους από ακαδημαϊκούς παγκοσμίως. Ταυτόχρονα, οι περιγραφές των χειρογράφων, όπως βρίσκονται στον Κατάλογο Ελέγχου, έχουν επίσης υποστεί επεξεργασία και ενημερωθεί. Η ομάδα του Κλαρκ επέλεξε επίσης 1.284 εικονογραφήσεις από 113 χειρόγραφα, για να φωτογραφηθούν σε ασπρόμαυρη μορφή 4 x 5 ιντσών. Αυτά έχουν καταχωρηθεί στις σελίδες 22-32 της «Λίστας Ελέγχου». Δεν έχουν ψηφιοποιηθεί προς το παρόν, αλλά είναι διαθέσιμα στους ερευνητές του Τμήματος Εκτυπώσεων και Φωτογραφιών της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου.