Οι έξυπνοι μετρητές και τα πράσινα συμβόλαια προμήθειας (PPAs) είναι οι δύο βασικοί πυλώνες στους οποίους θα στηριχθεί η αγορά προμήθειας ηλεκτρισμού όπως τους περιγράφει η νέα οδηγία της Κομισιόν για την μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρισμού που αποτυπώθηκε σε τελικό κείμενο πρόσφατα.

«Η κύρια κατεύθυνση των αλλαγών, αφορά στην καλύτερη ενσωμάτωση των ΑΠΕ με αντιστοίχιση των προφίλ κατανάλωσης και παραγωγής αλλά και στη συνδρομή του καλά πληροφορημένου καταναλωτή για την καλύτερη διάρθρωση του συστήματος» μας λέει ανώτατος κοινοτικός αξιωματούχος από τις Βρυξέλλες.

«Πρέπει να επικαιροποιήσουμε τον σχεδιασμό της αγοράς για να διασφαλίσουμε ότι η ενεργειακή μετάβαση θα πραγματοποιηθεί το συντομότερο δυνατόν και ότι οι καταναλωτές θα μπορούν να επωφεληθούν από το χαμηλότερο κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας» είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκή Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, κ. Φρανς Τίμερμανς.

Οι δύο άξονες στη δομή της νέας αγοράς είναι οι έξυπνοι μετρητές και η ανάπτυξη των PPAs.

Αλλά η πρόσφατη ενεργειακή κρίση ανέδειξε και το μείζον θέμα με την ασφάλεια και την επάρκεια του ενεργειακού εφοδιασμού, το «security of supply».

«Το κόστος αυτό θα συμπεριληφθεί στην τελική εξίσωση ως βασική μεταβλητή έναντι της πρότερης κατάστασης αφού μια έκτακτη συνθήκη οδηγούσε σε πλήρη ανατροπή των δεδομένων, όπως συνέβη κατά την διάρκεια της ενεργειακής κρίσης με την εκτόξευση του τελικού κόστους ενέργειας για το σύνολο των καταναλωτών» μας λέει ο ίδιος αξιωματούχος της Κομισιόν.

«Βρισκόμαστε ενώπιον ενός εντελώς νέου ενωσιακού νομοθετικού πλαισίου το οποίο στοχεύει ακριβώς σε αυτό: στην κατά το δυνατόν προστασία των καταναλωτών από τις ευμετάβλητες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας που οφείλονται στην παραγωγή από ορυκτά καύσιμα μέσω -κυρίως- της επιτάχυνσης ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ)» λέει ο καθηγητής Αντώνης Μεταξάς, Πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ενεργειακής Ρύθμισης που διδάσκει Ευρωπαϊκό Δίκαιο και Δίκαιο Ενέργειας στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Βερολίνου.

Συνεπώς το βασικό «πνεύμα» των αλλαγών αποσκοπεί σε μια «μετατόπιση» του ανταγωνισμού σε επίπεδο αγοράς, δηλαδή από τον ανταγωνισμό σε επίπεδο ενέργειας και τιμής να περάσουμε στον ανταγωνισμό σε επίπεδο «services» και τιμής με μια ορισμένη «εσωτερίκευση» του κόστους που συνεπάγεται το «security of supply», δηλαδή το κόστος της ασφάλειας εφοδιασμού.

Σε αυτή την κατεύθυνση, οι εταιρείες προμήθειας καλούνται να διαμορφώσουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα και σχέδια που θα δίνουν έμφαση σε μια σειρά υπηρεσίες με υψηλό δείκτη ευελιξίας. Πρακτικά αυτό θα εκφράζεται με ανάπτυξη του «profiling», διασφαλίζοντας ταυτόχρονα εναλλακτικούς τρόπους προμήθειας για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών ενός οικιακού ή επαγγελματικού καταναλωτή.

«Σε επίπεδο εταιρειών, το αυριανό μοντέλο θα περιλαμβάνει εταιρείες προμήθειας που είτε θα επιχειρούν την αντιστοίχιση του προφίλ κατανάλωσης με την πράσινη παραγωγή όπως η προσφορά του RES profil, είτε θα δραστηριοποιηθούν στο κομμάτι της εξισορρόπησης προσφοράς-ζήτησης (balancing), δηλαδή στην ανάπτυξη υπηρεσιών που θα επιτρέπουν την εξισορρόπηση του τελικού αποτελέσματος» λέει ο κοινοτικός αξιωματούχος.

Ενδεικτικό των προθέσεων της Κομισιόν είναι το άρθρο 4 της νέας Οδηγίας για την ελεύθερη επιλογή προμηθευτή : «Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι είναι ελεύθεροι να αγοράσουν ηλεκτρική ενέργεια από προμηθευτές της επιλογής τους. Τα κράτη-μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι όλοι οι καταναλωτές θα είναι ελεύθεροι να έχουν περισσότερα από ένα συμβόλαια προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας ή συμφωνία ενεργειακού διαμοιρασμού την ίδια στιγμή, και για τον λόγο αυτό, οι καταναλωτές δικαιούνται να έχουν περισσότερα από ένα σημεία μέτρησης και χρέωσης που καλύπτονται από ένα μοναδικό σημείο σύνδεσης για τις εγκαταστάσεις τους. Όπου είναι τεχνικά εφικτό, συστήματα έξυπνων μετρητών που αναπτύσσονται βάσει του άρθρου 19, μπορούν να αξιοποιηθούν ώστε οι καταναλωτές να έχουν περισσότερα από ένα συμβόλαια προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας ή συμφωνία ενεργειακού διαμοιρασμού την ίδια στιγμή».

Ουσιαστικά, η πρόβλεψη της ευρωπαϊκής οδηγίας στόχο έχει να διασφαλίσει τους όρους για εναλλακτικούς τρόπους προμήθειας, δηλαδή ένα μέρος της κατανάλωσης να καλύπτεται από ppa, ένα άλλο μέρος από sharing, άλλο από αυτοπαραγωγή και όχι τόσο για δύο διαφορετικούς προμηθευτές που θα είναι ανταγωνιστικοί μεταξύ τους.

Αναγκαίος όρος για να γίνουν όλα αυτά είναι η ανάπτυξη έξυπνων μετρητών και PPAs. Ήδη μια σειρά εταιρείες προμήθειας και στην Ελλάδα μετασχηματίζονται με σκοπό να ενσωματώσουν τέτοιες δραστηριότητες στο χαρτοφυλάκιό τους.

ΤτΕ: Η αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης είναι η νέα πρόκληση για τα κράτη - μέλη της ΕΕ

Το ιστορικό του νέου κανονισμού

Στις 14 Δεκεμβρίου 2023, εννέα μήνες μετά την υποβολή της σχετικής νομοθετικής πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι δύο ενωσιακοί συννομοθέτες, Συμβούλιο της ΕΕ και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατέληξαν σε συμφωνία για το νέο Κανονισμό για τη μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ.

Οι παρατεταμένες και έντονες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Κρατών Μελών για τον Κανονισμό ο οποίος εντάσσεται σε μια ευρύτερη μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ στο πλαίσιο της σοβούσας ενεργειακής και κλιματικής κρίσης, οφειλόταν κυρίως στον τρόπο χρηματοδότησης της παραγωγικής ικανότητας χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

Το περασμένο καλοκαίρι, υιοθετήθηκε επίσης η νέα Οδηγία για τις ΑΠΕ με την οποία η ΕΕ αυξάνει τους ήδη φιλόδοξους στόχους της για το ποσοστό διείσδυσης των ΑΠΕ σε τουλάχιστον 42,5% (ή 45%) έως το 2030 ενώ μάλιστα στην εκπνοή του 2023, μόλις στις 19 Δεκεμβρίου, οι Υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ αποφάσισαν την παράταση, κατά ένα έτος, της ισχύος του έκτακτου Κανονισμού Επιτάχυνσης της Αδειοδότησης ΑΠΕ.

Η Ευρώπη πληρώνει ακριβά το ενεργειακό κόστος για τη στήριξη επιχειρήσεων και νοικοκυριών

Η κρίση ως αφορμή επανασχεδιασμού

Παρατηρεί σχετικά ο κος Μεταξάς: «Δεν πρέπει να λησμονούμε τις αυξημένες δυνατότητες που δίνει η Επιτροπή για παρεκκλίσεις από τους αυστηρούς κανόνες απαγόρευσης των κρατικών ενισχύσεων όταν πρόκειται για έργα προώθησης των ΑΠΕ αλλά και για δημοπρασίες ΑΠΕ με χρηματοδότηση από το νέο σχετικό ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης.

Η αυτονόητη ανησυχία από αυτά τα νέα μέτρα είναι εάν θα παραμείνουν στο χαρτί ή εάν θα εφαρμοσθούν στην πράξη. Άλλως ειπείν, εάν το προεκτεθέν νομοθετικό πλέγμα περιέχει διατάξεις οι οποίες δεν θα ισχύουν μόνο θεωρητικά αλλά θα επιβάλλουν στα Κράτη Μέλη συγκεκριμένες και σαφείς υποχρεώσεις.

Οι ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές. Ο νέος Κανονισμός για το σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας δίδει στα Κράτη Μέλη τη δυνατότητα να στηρίζουν την αγορά νέας παραγωγής από ΑΠΕ μέσω κινήτρων για μακροπρόθεσμες συμβάσεις για ηλεκτροπαραγωγή από μη ορυκτές πηγές (π.χ. PPAs), έμφαση στην αυτοκατανάλωση και αυτοπαραγωγή και λύσεις όπως τα προθεσμιακά συμβόλαια η απόκριση της ζήτησης και η αποθήκευση, ενώ παράλληλα μπορούν να συναφθούν αμφίδρομες συμβάσεις επί διαφοράς για στήριξη επενδύσεων σε νέες εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής που βασίζονται στην αιολική, την ηλιακή, τη γεωθερμική, την υδροηλεκτρική χωρίς ταμιευτήρες αλλά και την πυρηνική ενέργεια, χρησιμοποιούν υποχρεωτικά αμφίδρομες συμβάσεις για τη διαφορά (CfD), μέτρο το οποίο σκοπεί στην καταβολή ελάχιστης αμοιβής για την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων ΑΠΕ.

Επιπλέον, στη νέα Οδηγία για τις ΑΠΕ , εκτός από τους στόχους τους οποίους τα Κράτη Μέλη οφείλουν να επιτύχουν, ορίζονται πλέον ως μόνιμα μέτρα για την περαιτέρω διευκόλυνση κι επιτάχυνση της ανάπτυξης των υποδομών ΑΠΕ (συνώνυμα με αυτά του προσωρινού κι έκτακτου πλαισίου αδειοδότησης των ΑΠΕ κατά τον πόλεμο στην Ουκρανία) όπως η κατά τεκμήριο εξαίρεσή τους από την υποχρέωση εκπόνησης μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και ο ορισμός περιοχών προτεραιότητας.

Δυστυχώς, η εικόνα δεν είναι ειδυλλιακή. Υπάρχουν -όπως πάντοτε- μελανά σημεία τα οποία προκύπτουν κυρίως από την εμμονή και την επιμονή ορισμένων Κρατών Μελών τα οποία έχουν σαφή συμφέροντα για την παράταση χρήσης ορυκτών καυσίμων ή από επενδύσεις στην πυρηνική ενέργεια. Έτσι, η Πολωνία επέμεινε στη δυνατότητα εξαιρετικής παρέκκλισης από τα όρια εκπομπών CO2 της ΕΕ, για ενεργοποίηση σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα σε περίπτωση ενεργειακής κρίσης» ολοκληρώνει τη σκέψη του ο κος Μεταξάς.

Όμως, και παρά το «έκτακτο» του μέτρου καθώς και τις λοιπές ασφαλιστικές δικλείδες, το σημείο αυτό δεν παύει να αποτελεί «κακό σημάδι για την Πράσινη Συμφωνία και την ικανότητα της Ευρώπης να εκσυγχρονιστεί» όπως προειδοποιούν οι ευρωπαίοι Πράσινοι. Ομοίως, η δυνατότητα προαιρετικής χρήσης CfDs για εγκαταστάσεις πυρηνικής ενέργειας, κατόπιν πιέσεων της Γερμανίας και της Γαλλίας, εγείρει έντονους προβληματισμούς

Να θυμίσουμε πως η Συμφωνία στο πρόσφατο COP28 που έγινε στα Εμιράτα επιτάσσει τον τριπλασιασμό της ικανότητας παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ έως το 2030, με ελάχιστες ωστόσο απτές επιμέρους δεσμεύσεις και λεπτομέρειες για την υλοποίηση αυτού του στόχου.

Το ζητούμενο πλέον είναι εάν η ΕΕ τουλάχιστον, θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της και η Ελλάδα δεν θα αποκλίνει από τις ενωσιακές της υποχρεώσεις.

Διαβάστε ακόμη: