Ενεργοποιείται όπως όλα δείχνουν η δυνατότητα λειτουργίας και στο μέλλον του μηχανισμού προστασίας έναντι των τυχόν υψηλών τιμών όπως εφαρμόστηκε στην Ελλάδα.
Η λειτουργία αποτυπώθηκε σε σχετικό κανονισμό της Ε.Ε. σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΠΕΝ και δηλώσεις του υπηρεσιακού Υπουργού κ. Παντ. Κάπρου το Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας που έγινε στο Λουξεμβούργο.
Φαίνεται πως το Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας υιοθέτησε τις δύο ελληνικές προτάσεις: Μηχανισμός προστασίας σε περίπτωση υψηλών τιμών, αλλά και μηχανισμός ευελιξίας για μονάδες αερίου.
Δεν αποσαφηνίζει πότε θα εφαρμόσει το μηχανισμό η Κομισιόν, αλλά το θετικό είναι ότι δεν ισχύει αυτό που έλεγαν πριν λίγες ημέρες οι Βρυξέλλες ότι «τελείωσαν οριστικά οι επιδοτήσεις, από δω και πέρα θα πληρώνουν τα πάντα τα νοικοκυριά».
Φαίνεται ότι -προς το παρόν τουλάχιστον- αυτή η δυσάρεστη εξέλιξη αποφεύχθηκε. Ρόλο σε αυτό έπαιξε και το ξαφνικό ράλι στο αέριο μέσα στον Ιούνιο, γεγονός που κατέδειξε ότι η κρίση δεν έχει τελειώσει και μπορεί να επανέλθει ανά πάσα στιγμή.
Δεν υπάρχει όμως συνολική συμφωνία για την μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρισμού ενώ θα υπάρξουν στο εγγύς μέλλον σκληρές διαπραγματεύσεις για τους μηχανισμούς ανάκτησης υπερεσόδων και αμοιβής διαθεσιμότητας ισχύος που πρότεινε η Ελλάδα
Στο τελικό κείμενο συμβιβασμού στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας περιλήφθηκαν τελικά οι δύο προτάσεις που διεκδίκησε η ελληνική πλευρά.
Κάπρος: πως θα λειτουργεί ο μηχανισμός (όταν εφαρμοστεί)
Μετά το Συμβούλιο ο υπηρεσιακός ΥΠΕΝ κ. Παντ. Κάπρος δήλωσε τα εξής:
Η μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να διασφαλίσει αφενός την προστασία από κρίσεις τιμών ενέργειας, αφετέρου να προωθήσει αποτελεσματικά μεγάλες επενδύσεις σε ΑΠΕ και αποθήκευση στο πλαίσιο ενός αξιόπιστου ηλεκτρικού συστήματος. Ο νέος κανονισμός προωθεί τα συμβόλαια οικονομικών διαφορών, μεταξύ κράτους και επενδυτών σε νέες επενδύσεις ΑΠΕ. Τα συμβόλαια αυτά είναι σπουδαίο εργαλείο ώστε οι καταναλωτές να έχουν απευθείας πρόσβαση στο χαμηλό κόστος που παρέχουν οι ΑΠΕ και συγχρόνως προσδίδουν βεβαιότητα εσόδων για τους επενδυτές και διευκολύνουν τη φθηνή χρηματοδότηση. Προκειμένου να είμαστε απόλυτα προστατευμένοι σε περίπτωση νέας κρίσης τιμών, προτείναμε να υφίσταται ως εθελοντική επιλογή ο μηχανισμός που εφάρμοσε η Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κρίσης, ο οποίος έγινε και Ευρωπαϊκός κανονισμός. Αυτός βασίζεται στη συλλογή των υπέρ-εσόδων στη χονδρική αγορά και τη χρήση τους για επιδότηση των τιμολογίων ρεύματος. Και άλλες χώρες συντάχθηκαν με αυτήν την πρόταση. Το μελλοντικό σύστημα που θα βασίζεται στις ΑΠΕ θα χρειάζεται σημαντική ισχύ με μεγάλη ευελιξία. Σωστά επισημαίνεται η ανάγκη αυτή και προτείνεται μηχανισμός αμοιβής διαθεσιμότητας ισχύος για πόρους που θα παρέχουν αυτήν την ευελιξία στο σύστημα. Παρόμοιο μηχανισμό είχε παλαιότερα εφαρμοστεί την Ελλάδα με μεγάλη επιτυχία. Η πρόταση όμως της ΕΕ δεν θεωρεί επιλέξιμους πόρους τα υδροηλεκτρικά και τις σύγχρονες μονάδες φυσικού αερίου. Όμως αυτοί οι πόροι είναι απαραίτητοι σε βραχυχρόνιο και μεσοχρόνιο ορίζοντα ώστε να συμπληρώνεται η λειτουργία των ΑΠΕ και να θωρακίζεται η αξιοπιστία του συστήματος. Υποβάλαμε τροποποιητική πρόταση προς αυτήν την κατεύθυνση, η οποία υποστηρίχτηκε και από άλλες χώρες.
Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια των εργασιών του Συμβουλίου η ελληνική πλευρά υποστήριξε το αίτημα της Κύπρου για περισσότερη διαφάνεια και συνεργασία με σκοπό τη μεγιστοποίηση της ασφάλειας στο νέο πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας.
Οι ΑΠΕ, η ευστάθεια και οι διακυμάνσεις του συστήματος
Λύση δεν βρέθηκε πάντως για τους μηχανισμούς ισχύος που διασφαλίζουν ότι δεν θα υπάρχουν προβλήματα επάρκειας στο σύστημα όταν δεν θα υπάρχει μεγάλη παραγωγή από ΑΠΕ. Ακριβώς επειδή στο μέλλον τα συστήματα θα βασίζονται πολύ στις ανανεώσιμες, απαιτείται σημαντική ισχύ με μεγάλη ευελιξία.
Η πρόταση την οποία υποστήριξε και η Ελλάδα, όπως έκανε γνωστό ο ΥΠΕΝ κ. Παντ. Κάπρος, «αφορά μηχανισμό αμοιβής διαθεσιμότητας ισχύος για πόρους που θα παρέχουν αυτήν την ευελιξία στο σύστημα, παρόμοιο με αυτόν που είχε εφαρμοστεί παλαιότερα με επιτυχία στην Ελλάδα. Αλλά, η ΕΕ δεν θεωρεί επιλέξιμους πόρους τα υδροηλεκτρικά και τις σύγχρονες μονάδες φυσικού αερίου, παρ’ ότι είναι απαραίτητοι ώστε να συμπληρώνεται η λειτουργία των ΑΠΕ και να θωρακίζεται η αξιοπιστία του συστήματος. Η ελληνική πλευρά κατέθεσε τροποποιητική πρόταση προς αυτήν την κατεύθυνση, η οποία υποστηρίχτηκε και από άλλες χώρες και η τύχη της μένει να δοκιμαστεί σε κάποιο από τα επόμενα συμβούλια υπουργών».
Πως θα υπολογίζονται τα υπερέσοδα των παραγωγών;
Ο μηχανισμός αν χρειασθεί σε περίπτωση νέας κρίσης προβλέπει συλλογή υπερεσόδων από τη χονδρική αγορά για τη χρηματοδότηση επιδοτήσεων των τιμών καταναλωτή.
Υπάρχει όμως και διάταξη που επιτρέπει την αμοιβή διαθεσιμότητας μονάδων φυσικού αερίου εφόσον ικανοποιούν τις τεχνικές προδιαγραφές που θα απαιτηθούν, διάταξη με την οποία θα μπορεί να εφαρμοσθεί ο μηχανισμός για την ευελιξία όπως ανέφερε ρητά και η Επίτροπος Ενέργειας κα Κάντρι Σίμπσον.
Η διαφωνία που παρέμεινε στο Συμβούλιο αφορά στον τρόπο εφαρμογής των συμβάσεων οικονομικών διαφορών μεταξύ του κράτους και πυρηνικών σταθμών που ανακαινίζονται και παρατείνεται ο χρόνος ζωής τους. Σε όλα τα λοιπά θέματα επετεύχθη συμφωνία.
Πως θα προστατευθούν οι χώρες του νότου;
Στο θέμα που ενδιαφέρει ιδιαιτέρως την Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες, δηλαδή να υπάρξει ένας μηχανισμός θωράκισης απέναντι σε τυχόν νέα ενεργειακή κρίση, ο υπηρεσιακός υπ. Ενέργειας Παντελής Κάπρος μετέφερε την ανησυχία του στους ομολόγους του, μαζί με την πρόταση να επιτρέπεται η χρήση σε εθελοντική βάση ενός μηχανισμού άντλησης των υπερεσόδων στην χονδρική της ηλεκτρικής ενέργειας και τη διάθεσή τους για επιδοτήσεις.
Υπόδειγμα αντίστοιχο με εκείνο που είχε υιοθετήσει πέρυσι η Κομισιόν, κατ’ εφαρμογή του ελληνικού και το οποίο στην πορεία εφάρμοσαν με παραλλαγές μια σειρά από χώρες.
Η Επίτροπος Ενέργειας Κάντρι Σίμσον, η οποία συμμετείχε στο Συμβούλιο, δεν έκλεισε την πόρτα σε μια τέτοια πρόταση, όπως και στην παράταση κάποιων έκτακτων μέτρων, κατανοώντας τις ιδιαίτερες συνθήκες του καθενός, όπως της Πολωνίας.
Η Βαρσοβία ζητά να της επιτραπεί η συνέχιση των επιδοτήσεων των μονάδων που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια με καύσιμο τον άνθρακα, κίνηση που βρίσκει αντίθετες αρκετές ευρωπαικές πρωτεύουσες.
Η Επίτροπος πάντως επανέλαβε στους 27 υπουργούς την πρόσφατη προτροπή της για να μπει τέλος σε κάθε είδους μέτρο προστασίας από νέες κρίσεις, καθώς οι τιμές έχουν πέσει σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με την περσινή έκτακτη ανάγκη.
«Υπάρχει πάντως καλή διάθεση και ευελιξία της Επιτροπής να ακούσει τα επιμέρους αιτήματα των χωρών, εκφράζεται μια συγκρατημένη αισιοδοξία ότι ίσως σε μια επόμενη συνάντηση να υπάρξει πρόοδος γύρω από το ελληνικό αίτημα για τον μηχανισμό άντλησης υπερεσόδων στην χονδρική» μας λέει Έλληνας τεχνοκράτης των Βρυξελλών με μακρά πείρα στα ενεργειακά αλλά συνεχίζει: «Δεν είναι απλό να πειστεί η Κομισιόν και δεν είναι τυχαίο ότι στην ανακοίνωση της σουηδικής προεδρίας μετά την λήξη του συμβουλίου δεν υπάρχει αναφορά σε παρόμοιο μηχανισμό, αλλά νομίζω θα υπάρξει τελικά συμβοβασμός».
«Οι διαφορές μεταξύ των ‘27’ θα λειανθούν από τις μόνιμες αντιπροσωπείες, προκειμένου να υπάρξει συμφωνία και ο νέος Κανονισμός να υποβληθεί στο Ευρωκοινοβούλιο», όπως ανέφερε η ισπανίδα υπουργός Ενέργειας, Τερέσα Ριμπέρα με την οποία η ελληνική πλευρά έχει τον ίδιο προβληματισμό ως προς την εκδήλωση νέας ενεργειακής κρίσης και τους τρόπους αντιμετώπισής της.
Η Ισπανία αναλαμβάνει από την 1η Ιουλίου την εξάμηνη προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, διαδεχόμενη την Σουηδία.
Αρχική συμφωνία για τη χονδρεμπορική αγορά ενέργειας
Τελικά επιτεύχθηκε γενική συμφωνία για την αναθεώρηση του REMIT, δηλαδή του κανονισμού που διέπει την χονδρεμπορική αγορά ενέργειας και ισχύει από το 2011 και την οδηγία για την προστασία των καταναλωτών κατά τη διάρκεια των κρίσεων.
Στον αντίποδα δεν υπήρξε συμφωνία σε μια από τις πιο κομβικές μεταρρυθμίσεις, δηλαδή πάνω στην πρόταση της Κομισιόν σχετικά με τις συμβάσεις επί των διαφορών (CfDs) για τις ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος (ΑΠΕ, πυρηνικά, υδροηλεκτρικά, μονάδες γεωθερμίας), οι οποίες υπόκεινται με οποιονδήποτε τρόπο σε κρατική στήριξη.
Η Κομισιόν έχει προτείνει ότι όλες οι νέες επενδύσεις αυτών των κατηγοριών, που υλοποιούνται μέσω ενός ανάλογου σχήματος, να έχουν σταθερή τιμή αποζημίωσης για την παραγωγή τους, εγγυημένη από τα κράτη-μέλη. Σταθερή τιμή σημαίνει πως όταν η «ταρίφα» είναι μικρότερη από τις χονδρεμπορικές τιμές, τότε η όποια διαφορά θα αντισταθμίζεται.
Όταν πάλι συμβαίνει το αντίθετο, η διαφορά θα παρακρατείται.
Στη δεύτερη περίπτωση, τα κράτη θα διανέμουν υποχρεωτικά την όποια διαφορά σε όλες τις κατηγορίες καταναλωτών. Η διανομή θα γίνεται με βάση το μερίδιο κάθε κατηγορίας στην τελική κατανάλωση ενέργειας.
Στο σημείο αυτό παρενέβη η κυβέρνηση Μακρόν ώστε οι συμβάσεις να ισχύουν και για τους πυρηνικούς σταθμούς που παρατείνουν την ζωή τους ή επεκτείνουν τη δυναμικότητά τους, ωστόσο Ισπανία και Γερμανία αντιδρούν.
