Μπορεί οι σχέσεις των Ελλήνων με την εφορία να μην είναι οι καλύτερες, και να υπάρχει μια γενικότερη δυσαρέσκεια για τους υψηλούς φόρους, ωστόσο είναι και κάποιοι, που ευνοούνται από το φορολογικό καθεστώς της χώρας: οι πολυεκατομμυριούχοι της Ευρώπης, που αναζητούν νέες έδρες για τις αυτοκρατορίες τους.
Μια σειρά αλλαγών στο φορολογικό σύστημα στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και τη Γαλλία έχει προκαλέσει μαζική φυγή πλουσίων. Παράλληλα, μετά τις αλλαγές στο καθεστώς φορολογίας περιουσίας και φορολογίας κεφαλαιουχικών κερδών της Νορβηγίας, παρατηρείται μια σταθερή ροή εκατομμυριούχων και δισεκατομμυριούχων προς την Ελβετία.
Όπως επισημαίνουν οι Financial Times, ποτέ δεν ήταν τόσο εύκολο για τους υπερπλούσιους να αλλάξουν την έδρα τους. Κι αυτό έχει ενισχύσει τον ανταγωνισμό μεταξύ πολλών χωρών, που υπόσχονται γη και ύδωρ προκειμένου να προσελκύσουν τους έχοντες και κατέχοντας του πλανήτη. Και σε αυτή τη μάχη η Ελλάδα φαίνεται να αναδεικνύεται νικήτρια.
Πριν από την πρόσφατα ανακοινωθείσα κατάργησή του, το σύστημα «non-dom» του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν το μακροβιότερο φορολογικά προνομιακό καθεστώς στον κόσμο, με ρίζες δύο αιώνες πίσω στην εποχή της αποικιοκρατίας.
Επέτρεψε στους αλλοδαπούς που διαμένουν στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά θεωρούν τους εαυτούς τους διαμένοντες στο εξωτερικό να αποφύγουν να πληρώσουν βρετανικό φόρο για εισόδημα και υπερπόντια κέρδη για έως και 15 χρόνια.
Όμως τον Μάρτιο, η προηγούμενη κυβέρνηση των Συντηρητικών ανακοίνωσε ότι θα αντικαταστήσει το καθεστώς με ένα νέο τετραετές σύστημα. Το δεύτερο πιο καθιερωμένο καθεστώς φορολογικών προνομίων είναι αυτό της Ελβετίας, το οποίο υπάρχει εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα.
Λειτουργεί ένα σύστημα εφάπαξ φορολογίας ή «forfait», σύμφωνα με το οποίο τα πλούσια άτομα συνάπτουν κατά παραγγελία συμφωνίες με τα κατά τόπους καντόνια σχετικά με τους φορολογικούς συντελεστές που πληρώνουν. Τα πιο πρόσφατα εθνικά στοιχεία δείχνουν ότι πάνω από 4.500 άτομα πλήρωσαν φόρο με αυτόν τον τρόπο. 
Τα κίνητρα της Ελλάδας στη φορολογία
Όμως, -όπως υπογραμμίζει το δημοσίευμα των FT- τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αρκετές χώρες έχουν εισαγάγει φορολογικά προνόμια, με στόχο να προσελκύουν πλούσιους ξένους, όπως η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Μάλτα, η Πορτογαλία και η Ισπανία.
Πιο μακριά, το Ντουμπάι και η Σιγκαπούρη συναγωνίζονται επίσης για να προσελκύσουν τα μεγάλα πορτοφόλια… Σύμφωνα με έρευνα της Henley & Partners, μιας παγκόσμιας συμβουλευτικής εταιρείας μετανάστευσης, οι φόροι είναι συχνά βασικός παράγοντας στις αποφάσεις των «πλούσιων μεταναστών».
Η εταιρεία παρακολουθεί τις κινήσεις μεταξύ χωρών και πόλεων περισσότερων από 150.000 ατόμων υψηλής καθαρής αξίας. Προβλέπει ότι το 2024, ένα ρεκόρ 128.000 εκατομμυριούχων θα μετεγκατασταθούν, επισκιάζοντας το προηγούμενο ρεκόρ των 120.000 που είχε σημειωθεί πέρυσι.
Οι τρεις βασικές προσεγγίσεις είναι η δημιουργία εκατομμυριούχων, η διατήρηση εκατομμυριούχων ή η προσέλκυση εκατομμυριούχων από άλλες χώρες
Ο Dominic Volek, επικεφαλής ιδιωτών πελατών στη Henley & Partners, περιέγραψε τη μετανάστευση των μεγάλων εκατομμυριούχων ως «καναρίνι στο ανθρακωρυχείο» για βαθιές αλλαγές στον παγκόσμιο πλούτο που θα μπορούσαν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις χώρες που εγκαταλείπουν ή υιοθετούν.
Οι κυβερνήσεις γενικά εκτιμούν τον πλούτο και την κατανάλωση που φέρνουν οι πλούσιοι, αλλά υπάρχει επίσης κίνδυνος αντίδρασης από τους ντόπιους πληθυσμούς εάν μια εισροή πλούσιων αλλοδαπών ανεβάσει τις τιμές των τοπικών ακινήτων, επιβαρύνει τις δημόσιες υποδομές ή καταλήξει σε υπερβολικό gentrification.
Οι Σκανδιναβικές χώρες
Μόνο τον περασμένο χρόνο, τρία από τα πιο δημοφιλή φορολογικά προνομιακά καθεστώτα της Ευρώπης έχουν αυστηροποιήσει τα προνόμιά τους. Εκτός από την αναθεώρηση του συστήματος μη κατοίκων από το Ηνωμένο Βασίλειο, η Πορτογαλία έκλεισε το αρχικό της πρόγραμμα για μη κατοίκους πέρυσι και ξεκίνησε ένα νέο σύστημα φέτος που δεν είναι πλέον διαθέσιμο σε όσους το εισόδημα προέρχεται από συντάξεις.
Οι σκανδιναβικές χώρες είχαν παραπονεθεί ότι το παλιό σύστημα δελέαζε τους συνταξιούχους, οι οποίοι σταμάτησαν να πληρώνουν φόρους στις χώρες καταγωγής τους.
Την περασμένη εβδομάδα, η Ιταλία διπλασίασε ξαφνικά τον ετήσιο ενιαίο φόρο στο εισόδημα των νέων κατοίκων από το εξωτερικό σε 200.000 ευρώ.
Ο πλούτος και οι δαπάνες που φέρνουν οι υπερπλούσιοι σε μια χώρα είναι το κύριο κίνητρο για να στρωθεί το… δημοσιονομικό κόκκινο χαλί. Αλλά ορισμένες χώρες απαιτούν επίσης από τους πλούσιους ξένους να πληρώσουν κάποιο φόρο. Συχνά τα ποσά που καταβάλλονται δεν είναι ασήμαντα. Για παράδειγμα, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι 8,9 δισ. £ πληρώθηκαν από 74.000 μη κατοίκους στο Ηνωμένο Βασίλειο.
«Το κύριο όφελος είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι θα καταναλώνουν περισσότερο από τον μέσο άνθρωπο», λέει ο Sean Bray, διευθυντής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Tax Foundation Europe. «Έτσι οι κυβερνήσεις είναι πρόθυμες να δώσουν κάποια ελάφρυνση από την πλευρά του φόρου εισοδήματος για να κερδίσουν περισσότερα από την πλευρά του φόρου κατανάλωσης».
Προσθέτει ότι οι τρεις βασικές προσεγγίσεις είναι η δημιουργία εκατομμυριούχων, η διατήρηση εκατομμυριούχων ή η προσέλκυση εκατομμυριούχων από άλλες χώρες. Στην πράξη, πολλές χώρες προσπαθούν να τα πετύχουν και τα τρία.
Αναταραχή στον παγκόσμιο πλούτο
Ο Πολ Ντόνοβαν, επικεφαλής οικονομολόγος της UBS Global Wealth Management, προσθέτει ότι η μετανάστευση των εκατομμυριούχων καθοδηγείται επίσης από «δομική αναταραχή στον παγκόσμιο πλούτο», συμπεριλαμβανομένου του αντίκτυπου των κυρώσεων σε πολλούς πλούσιους Ρώσους και την επιθυμία πολλών ιδιοκτητών επιχειρήσεων να ζήσουν πιο κοντά στην έδρα των επιχειρήσεών τους.
Τον περασμένο μήνα, η UBS δημοσίευσε μια έκθεση που προβλέπει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ολλανδία θα χάσουν τους περισσότερους εκατομμυριούχους έως το 2028 — σημειώνοντας πτώση κατά 17% και 4% αντίστοιχα. Οι δύο χώρες διέκοψαν μια παγκόσμια τάση σύμφωνα με την οποία ο αριθμός των εκατομμυριούχων αναμένεται να αυξηθεί σε 52 από τις 56 χώρες που παρακολουθεί η τράπεζα.
Ο Ντόνοβαν λέει ότι αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι υπήρχε δυσανάλογα υψηλός αριθμός εκατομμυριούχων στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ολλανδία σε σχέση με το μέγεθος των οικονομιών τους. Ως αποτέλεσμα, οποιαδήποτε δομική αναταραχή που επηρεάζει τους νομάδες εκατομμυριούχους θα είναι πιο πιθανό να έχει μεγάλο αντίκτυπο και στις δύο χώρες.
Άλλοι επισημαίνουν αλλαγές στο διεθνές οικονομικό τοπίο κατά την τελευταία δεκαετία, οι οποίες είχαν αντίκτυπο στην ικανότητα των υπερπλούσιων να προστατεύουν τον πλούτο τους.
«Ιστορικά οι άνθρωποι έμεναν στη χώρα τους και έκρυβαν τα χρήματά τους στο εξωτερικό σε φορολογικούς παραδείσους», λέει ο Pascal Saint-Amans, πρώην επικεφαλής της φορολογίας στον ΟΟΣΑ. «Όμως το τέλος του τραπεζικού απορρήτου και η αύξηση της ανταλλαγής πληροφοριών… σημαίνει ότι αν δεν θέλεις να φορολογηθείς σε μια χώρα, φεύγεις από τη χώρα».
Δεν είναι μόνο η εφορία
Οι αποφάσεις μετεγκατάστασης δεν αφορούν μόνο τους φορολογικούς συντελεστές.
Η Emma Chamberlain, σύμβουλος με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο για διεθνή φορολογικά ζητήματα στο Pump Court Tax Chambers, λέει στους FT ότι παράγοντες όπως η ασφάλεια, η εκπαίδευση, η επιχειρηματική υποδομή, η σταθερότητα, ο πολιτισμός και η κοινότητα είναι επίσης σημαντικοί – και ότι τα άτομα συχνά μετακινούνται όπου βρίσκονται συνάδελφοι, φίλοι ή συγγενείς.
Ο Philippe Pulfer, ο οποίος ως συνεργάτης στη δικηγορική εταιρεία Walder Wyss με έδρα την Ελβετία βοηθά τους ανθρώπους με μεγάλη περιουσία να αποφασίσουν πού θα ζήσουν, τονίζει ότι για πολλούς, η οικονομική και πολιτική σταθερότητα είναι πολύ σημαντική.
«Η τάση που βλέπουμε είναι ότι οι οικογένειες δεν είναι πλέον τόσο στατικές και μπορεί να αλλάζουν τόπο διαμονής πιο εύκολα από ό,τι στο παρελθόν. Αλλά ακόμα και όταν συμβαίνει αυτό, τους αρέσει η σταθερότητα», λέει ο Pulfer. «Θέλουν να μετεγκατασταθούν σε μια χώρα που δεν υπόκειται σε γρήγορες πολιτικές αλλαγές».
Ο Peter Ferrigno, διευθυντής φορολογικών υπηρεσιών της Henley & Partners, λέει ότι η Κύπρος και η Μάλτα είναι δημοφιλείς επειδή δεν φορολογούν ξένα μερίσματα.
Και προσθέτει ότι για τους Ευρωπαίους «που πρέπει να είναι πιο κοντά στις εγχώριες αγορές τους», η Ελλάδα και η Ιταλία παραμένουν δημοφιλείς λόγω των ανώτατων ενιαίων φορολογικών συντελεστών τους. Στην Ελλάδα, αυτό είναι 100.000 € το χρόνο — κάτι που λέει ότι για όποιον κερδίζει πάνω από 250.000 € είναι πολύ ελκυστικό.
Ο Marco Cerrato, συνεργάτης στο Maisto e Associati, μια δικηγορική εταιρεία με γραφεία στην Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, αναφέρει ότι φέτος οι τρεις κορυφαίοι προορισμοί για πλούσιους ομογενείς που θέλουν να μετεγκατασταθούν ήταν η Ιταλία, η Ελβετία και το Μονακό.
Οι συζητήσεις για ενιαίο παγκόσμιο φορολογικό συντελεστή
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι συζητήσεις στην G20 επικεντρώνονται στο εάν θα πρέπει να εισαχθεί ένας παγκόσμιος ελάχιστος φόρος για τους δισεκατομμυριούχους , παρόμοιος με την προσπάθεια του ΟΟΣΑ να ορίσει έναν ελάχιστο εταιρικό φορολογικό συντελεστή.
Ενώ το σχέδιο δεν έχει ακόμη συγκεντρώσει επαρκή υποστήριξη για την εφαρμογή ορισμένοι το θεωρούν ως ένδειξη ότι θα υπάρξει αυξημένη δραστηριότητα σε αυτόν τον τομέα.
Ο Volek λέει ότι η ζήτηση από τους υπερπλούσιους για σταθερούς, ευχάριστους και οικονομικά επιεικείς παραδείσους παραμένει τόσο υψηλή όσο ποτέ και ότι πολλές δικαιοδοσίες είναι πρόθυμες να την καλύψουν. «Οι χώρες που προσαρμόζονται και καινοτομούν θα είναι αυτές που θα ευδοκιμήσουν».
Αλλά ο Saint-Amans, πρώην μέλος του ΟΟΣΑ, λέει ότι ενώ ο φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών είναι ακόμα «έντονος», μάλλον φτάνει στο αποκορύφωμά του.
