Κάποτε στην Ελλάδα είμασταν μια χούφτα (ούτε) αρθρογράφοι κι οικονομολόγοι που γράφαμε για τα μυστηριώδη και γεμάτα προοπτικές ψηφιακά νομίσματα, τα διάσημα πλέον κρυπτονομίσματα, όπως το Bitcoin.
Γράφει ο Γιάννης Τσιρογιάννης
Τότε (και ακόμη) μας λοιδορούσαν. Ελάχιστοι χρησιμοποιούν ψηφιακά νομίσματα στις συναλλαγές τους, κι ακόμη πιο λίγοι τα κατανοούν. Όμως τα τελευταία χρόνια ο αριθμός αυτός αυξάνεται εκθετικά. Σύντομα όλος ο πλανήτης θα εκτελεί συναλλαγές με το αμιγώς ψηφιακό χρήμα (υπόψιν οι πιστωτικές κάρτες είναι πλαστικό, και όχι ψηφιακό χρήμα), και αυτό είναι αναπόφευκτο, καθώς τα μετρητά πεθαίνουν.
Αυτός ήταν κι ο λόγος που κάποιοι δικαίως επιμέναμε για την επάνασταση που θα έφεραν τα crypto στον κόσμο του χρήματος, στη ζωή μας. Τη μεγαλύτερη οικονομική επανάσταση της γενιάς μας και όχι μόνο. Κάποιοι ήταν κολλημένοι μόνο στο Bitcoin (και παραμένουν), άλλοι μιλούσαμε για ένα καλάθι νομισμάτων που πιστεύουμε θα κυριαρχήσει στο νέο αυτό κόσμο που σχηματίζεται (ας τον πούμε μετα-κοβιντ αφού μας προέκυψε η πανδημία).
Για κάποιους ακόμη, όπως για τον γράφοντα, τα κρυπτονομίσματα δε θα ήταν παρά οι πρωτοπόροι, που στο φινάλε δυστυχώς (ή ευτυχώς) θα αναλάβουν μονάχα ένα μικρό μερίδιο της παγκόσμιας αγοράς συναλλαγών. Πιθανόν ένας ρόλος τους να είναι ως διέξοδος για το μαύρο χρήμα (που πάντα θα πρέπει να υπάρχει – η παραοικονομία είναι αδελφάκι της οικονομίας). Με άλλα λόγια να αντικαταστήσουν τα μετρητά. Φυσικά θα έχουν κι άλλους ρόλους, αναλόγως μάλιστα τα χαρακτηριστικά τους.
Τα CBDC θα μπουν στη ζωή μας, και δε θα το καταλάβουμε καν
Τον κύριο όμως ρόλο του χρήματος, του ευρώ και δολαρίου ίσως τον παίξουν τα λεγόμενα “τραπεζικά crypto”, τα CBDC, που προέκυψαν από αυτήν την επανάσταση. Τώρα αν θα είναι για καλό ή για κακό είναι μια άλλη ιστορία που δε θα αναλυθεί εδώ…
Γι’ αυτό λοιπόν μιλούσαμε με τόσο ζήλο για τα ψηφιακά νομίσματα. Όχι μόνο ως ρομαντικοί ονειροπόλοι που έβλεπαν μια επάνασταση στο χρήμα, αλλά και ως ωμοί ρεαλιστές που γνώριζαν πως δυστυχώς (ναι δυστυχώς) το “σύστημα”, η ισχύουσα δηλαδή οικονομική καθεστηκυία τάξη, θα έβρισκε τον τρόπο να χρησιμοποιήσει αυτή τη νέα δύναμη προς όφελός της. Να φτιάξει το δικό της Bitcoin, πείτε το αν θέλετε (κάποιοι θα πουν πως το ίδιο το σύστημα εισήγαγε το Bitcoin ως Δούρειο Ίππο που θα έφερνε το ψηφιακό χρήμα). Δεν έχει σημασία.
Σημασία έχει ότι τα CBDC είναι εδώ, οι μεγάλες οικονομίες ήδη τα λανσάρουν, και ίσως είναι πλέον θέμα 2-3 χρόνων το πολύ προτού γίνουν κομμάτι της ζωής μας. Η μετάβαση για εμάς βέβαια θα είναι ανεπαίσθητη, σχεδόν δε θα το καταλάβουμε καν.
Άλλωστε ήδη η πλειοψηφία των συναλλαγών γίνεται σε ψηφιακή μορφή, μέσω e-banking, POS, πιστωτικές κάρτες κλπ. Δεν πιάνουμε χαρτί στα χέρια μας. Ε, σύντομα και το ίδιο το νόμισμα (ευρώ, δολάριο ή οτιδήποτε) θα αποκτήσει αμιγώς ψηφιακή μορφή μέσω του CBDC, κι εμείς ούτε που θα το καταλάβουμε (κι ούτε θα μας νοιάξει ίσως). Αυτές που πρέπει πραγματικά να προσαρμοσθούν (και ήδη το κάνουν) είναι οι τράπεζες.
Η ΕΚΤ λοιπόν δημοσίευσε μια ακόμη άκρως ενδιαφέρουσα και εκτενής έκθεση για τα CBDC, επιβεβαιώνοντας πως ο καιρός γαρ εγγύς… (περισσότερα για τα CBDC διαβάστε εδώ)
Το μονοπώλιο της έκδοσης χρήματος
“Η συνεχιζόμενη ψηφιοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας μας οδηγεί σε εκτεταμένες αλλαγές σε πολλούς τομείς της ζωής μας. Οι πληρωμές δεν αποτελούν εξαίρεση: καινοτόμες μορφές ιδιωτικού ψηφιακού χρήματος αναδύονται ως απάντηση στις μεταβαλλόμενες ανάγκες, οι οποίες μεταμορφώνουν τον τρόπο πληρωμής μας και το τοπίο πληρωμών ευρύτερα». Αυτά ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο Fabio Panetta, μέλους του Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, σε ομιλία που παρέθεσε Elcano Royal Institute στη Μαδρίτη.
Ο κ. Panetta υπογράμμισε ότι αυτές οι εξελίξεις αγγίζουν τον πυρήνα των εντολών των κεντρικών τραπεζών ως εκδότες κρατικού χρήματος. Και οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο αναζητούν τρόπους να ανταποκριθούν.
Νομισματική σταθερότητα
Η ΕΚΤ διερευνά εάν θα εκδώσει ψηφιακό ευρώ – μια ψηφιακή μορφή χρημάτων από την κεντρική τράπεζα για χρήση από άτομα και επιχειρήσεις σε πληρωμές λιανικής.
Σύμφωνα με τον ίδιο, έχει υποστηριχθεί ότι ένα τέτοιο ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας (CBDC), εάν εκδοθεί, θα ήταν περιττό, δεδομένης της τεράστιας προσφοράς ιδιωτικών ψηφιακών χρημάτων, συμπεριλαμβανομένων τραπεζικών καταθέσεων, πιστωτικών καρτών, ηλεκτρονικού χρήματος και εφαρμογών για κινητές συσκευές και πιθανών μελλοντικών λύσεων πληρωμών που βασίζονται σε σταθερά νομίσματα.
Ισότιμη και ετρεία πρόσβαση
«Σήμερα, θα ήθελα να υποστηρίξω ότι, στην πραγματικότητα, η νομισματική σταθερότητα και η ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών εξαρτώνται τελικά από τη δυνατότητα του καθενός να έχει ευρεία πρόσβαση και να χρησιμοποιεί το δημόσιο χρήμα.
Και δεν υπάρχει λόγος να μην ισχύει αυτό στην ψηφιακή εποχή. Αλλά αυτό απαιτεί από τις κεντρικές τράπεζες να εξελίσσονται παράλληλα με τις μεταβαλλόμενες τεχνολογίες, τις συνήθειες πληρωμών και τα χρηματοπιστωτικά οικοσυστήματα» τόνισε.
Αλλαγές στο σύστημα πληρωμών
«Σήμερα έχουμε πρόσβαση σε χρήματα της κεντρικής τράπεζας με τη μορφή μετρητών. Ωστόσο, η σημασία των μετρητών στις πληρωμές μειώνεται, καθώς οι άνθρωποι προτιμούν όλο και περισσότερο να πραγματοποιούν ψηφιακές πληρωμές και να ψωνίζουν διαδικτυακά», πρόσθεσε.
Εάν δινόταν η επιλογή, σχεδόν οι μισοί καταναλωτές της ζώνης του ευρώ θα προτιμούσαν να πληρώνουν με μέσα πληρωμών χωρίς μετρητά, όπως κάρτες.
Και ενώ το απόθεμα σε μετρητά συνέχισε να αυξάνεται και μάλιστα έχει ενισχυθεί από την πανδημία λόγω της υψηλότερης προληπτικής ζήτησης για μετρητά, μόνο το 20% περίπου του αποθέματος μετρητών χρησιμοποιείται τώρα για συναλλαγές πληρωμών, από 35% πριν από δεκαπέντε χρόνια.
Εάν αυτές οι τάσεις συνεχίσουν και επιταχυνθούν, τα μετρητά θα κατέληγαν να χάσουν τον κεντρικό τους ρόλο και να γίνουν ένα μέσο πληρωμής που οι άνθρωποι θα ήταν απρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν επειδή θα ήταν λιγότερο προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους.
Όπως τα γραμματόσημα…
«Όπως το γραμματόσημο έχασε μεγάλο μέρος της χρησιμότητάς του με την άφιξη του Διαδικτύου και του e-mail, έτσι και τα μετρητά θα μπορούσαν να χάσουν τη σημασία τους σε μια οικονομία που γίνεται όλο και πιο ψηφιακή» είπε χαρακτηριστικά.
Οι προϋποθέσεις επιτυχίας ενός ψηφιακού ευρώ
Σύμφωνα με τον.Panetta σε έναν ψηφιακό κόσμο τα CBDC είναι απαραίτητα για να εγγυηθούν την ομαλή λειτουργία της αγοράς πληρωμών, ειδικά σε περιόδους κρίσης. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η επιτυχία των CBDC πρέπει να θεωρείται δεδομένη.
Οι προϋποθέσεις επιτυχίας
Ενώ έχουμε συζητήσει εκτενώς την πιθανότητα ένα ψηφιακό ευρώ να είναι παραδόξως «πολύ επιτυχημένο», πρέπει να δώσουμε εξίσου μεγάλη προσοχή στον κίνδυνο να μην είναι αρκετά επιτυχημένοι, είπε. Ποιες είναι λοιπόν οι προϋποθέσεις επιτυχίας;
«Εκτός από την εγγενή έλξη, ένα επιτυχημένο ψηφιακό ευρώ θα πρέπει να είναι ευρέως προσβάσιμο και χρησιμοποιήσιμο» δηλαδή να μπορούν οι άνθρωποι να το χρησιμοποιούν εύκολα οπουδήποτε μπορούν να πληρώσουν ψηφιακά.
Η προετοιμασία από τις κεντρικές τράπαζες
Οι καταναλωτές θα χρησιμοποιούν ένα ψηφιακό ευρώ μόνο εάν το αποδέχονται οι έμποροι και οι έμποροι θα θέλουν να είναι σίγουροι ότι οι καταναλωτές θέλουν να το χρησιμοποιήσουν. Οι μεσάζοντες, με τη σειρά τους, θα ακολουθήσουν το παράδειγμά τους μόνο εάν υπάρχουν απαραίτητες αποδείξεις ότι το όφελος από τη διανομή του υπερτερεί του κόστους της.
Με την ψηφιοποίηση σε πλήρη ταχύτητα, οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να προετοιμαστούν για ένα ψηφιακό μέλλον στο οποίο η ζήτηση για μετρητά ως μέσο συναλλαγής μπορεί να αποδυναμωθεί. Κι αυτός – σύμφωνα με τον ίδιο – είναι ο πρωταρχικός λόγος για τον οποίο η ΕΚΤ θα εκδώσει ψηφιακό ευρώ.
Ελκυστικό μέσο πληρωμών
«Εργαζόμαστε για να κάνουμε το ψηφιακό ευρώ ένα ελκυστικό μέσο πληρωμής για όλους – νοικοκυριά, επιχειρήσεις, εμπόρους και μεσάζοντες – έτσι ώστε να μπορεί να διαδραματίσει τον επιδιωκόμενο ρόλο του ως η απαραίτητη νομισματική “άγκυρα΄΄ για την ψηφιακή εποχή».
