Όλες οι μακροοικονομικές προβλέψεις τους τελευταίους μήνες, αναπόφευκτα λαμβάνουν υπόψη τους τον καθοριστικό παράγοντα της υγειονομικής κρίσης που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού. Άρα, υπόκεινται και σε μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας.
Του Σπύρου Σταθάκη
Υπενθυμίζουμε αυτό που είχε σημειώσει προσφάτως η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), ότι η πρόβλεψη για τις οικονομικές εξελίξεις καθίσταται δυσχερής, ακριβώς λόγω των υγειονομικών εξελίξεων, ενώ η ταχύτητα της οικονομικής ανάκαμψης είναι συνάρτηση της εξέλιξης των επιδημιολογικών δεδομένων και των εμβολιαστικών προγραμμάτων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Από την πλευρά του το ΙΟΒΕ έχει επισημάνει ότι, η υγειονομική κρίση παραμένει ο πλέον καθοριστικός παράγοντας των πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων, εγχωρίως και διεθνώς και αναμένεται να βρίσκεται σε αυτή τη θέση καθ’ όλο 2021.
Πιο συγκεκριμένα, και σε παγκόσμιο επίπεδο, οι έντονες διακυμάνσεις της πανδημίας έχουν προκαλέσει και έντονη ανησυχία για τις οικονομικές επιδράσεις τους, αλλά κυρίως για τις δυνατότητες αντιμετώπισής της, προκειμένου να μην συνεχιστεί-κλιμακωθεί η επίδρασή της στις ανθρώπινες ζωές.
Από την άλλη πλευρά, ανασχετικά στην ισχυρή αβεβαιότητα εξαιτίας των παραπάνω εξελίξεων από το τέλος του 2020 και κατά το τρέχον έτος επιδρούν πρωτίστως η εκκίνηση των εμβολιασμών και την έως τώρα πρόοδο που έχει συντελεστεί σε αυτούς, καθώς και από τη διεύρυνση των μέσων ανίχνευσης του ιού (π.χ. self-tests), την πρόοδο στην ανακάλυψη θεραπειών, φαρμάκων.
Ειδικότερα σε ό,τι αφορά την Ευρωζώνη, το ΙΟΒΕ σημειώνει ότι, βρίσκεται την τρέχουσα περίοδο αντιμέτωπη με μια σειρά από προκλήσεις.
Οι προκλήσεις
Οι κυριότερες εξ αυτών έχουν να κάνουν πάλι με τον κορωνοϊό, όπως:
- Νέα έξαρση της πανδημίας μέσα στο 2021 και εκ νέου λήψη διοικητικών μέτρων για την αντιμετώπισή της, που καθιστά τις οικονομικές συνέπειές της δριμύτερες
- Αντιμετώπιση των αυξανόμενων μεταλλάξεων του COVID-19
- Πιθανή ανάγκη λήψης πρόσθετων δημοσιονομικών και νομισματικών μέτρων σε συλλογικό επίπεδο, πέραν των όσων έχουν ληφθεί για την αντιμετώπιση της τρίτης έξαρσης της πανδημίας
- Κλαδικές διαταραχές, με τους τομείς του τουρισμού και των μεταφορών να έχουν πληγεί περισσότερο από τους υπόλοιπους από την υγειονομική κρίση και ακολούθως, τις χώρες που στηρίζονται σε αυτούς
- Σημαντικές περιφερειακές ανισότητες από την υγειονομική κρίση, που θα γίνουν αισθητές όταν αυτή ολοκληρωθεί
Σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα
Στο ευρύτερο αυτό ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πλαίσιο, το ελληνικό ΥΠ.ΟΙΚ. κατέθεσε στην Κομισιόν προς αξιολόγηση, το Πρόγραμμα Σταθερότητας για την περίοδο 2021-2024. Σημειώνεται ότι, η αξιολόγηση γίνεται υπό το φως των κατευθυντήριων γραμμών που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (3.3.2021) με προκαταρκτικές εκτιμήσεις για τη διατήρηση κατά το έτος 2020 της «γενικής ρήτρας διαφυγής» (general escape clause) από τους δημοσιονομικούς κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και την απενεργοποίησή της από το έτος 2023 και μετά.
Αυτό καταδεικνύει την εδραία θέση εκ μέρους της Κομισιόν για την αναγκαιότητα συνέχισης πολιτικών δημοσιονομικής στήριξης από τα κράτη μέλη, ώστε να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης. Είναι αυτό ακριβώς που έχει επισημάνει και η ΤτΕ, ότι τα σημάδια στην πραγματική οικονομία, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ευρωζώνη, θα είναι πολύ πιο εμφανή μετά την άρση των μέτρων στήριξης.
Επομένως, η απόσυρση των μέτρων που ελήφθησαν και παραμένουν σε ισχύ θα πρέπει να γίνει προσεκτικά και σταδιακά, παράλληλα με την υποχώρηση της πανδημίας και την ανάκαμψη της οικονομίας, προκειμένου να αποτραπούν περαιτέρω δυσμενείς επιδράσεις στην αγορά εργασίας και στη δυναμική της ανάπτυξης.
Τι περιλαμβάνει το σχέδιο
Επιπλέον, οι μακροοικονομικές προβλέψεις του Προγράμματος Σταθερότητας έχουν ενσωματώσει την αναμενόμενη θετική επίδραση του εθνικού Σχεδίου «Ελλάδα 2.0» βάσει του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Το σχέδιο προβλέπει την εισροή στην ελληνική οικονομία συνολικών πόρων ύψους άνω των 30 δισ. ευρώ σε δάνεια και επιχορηγήσεις με ορίζοντα έως το 2026. Με δεδομένη τη σημασία του Σχεδίου, οι μακροοικονομικές προβλέψεις του Προγράμματος Σταθερότητας είναι άμεσα συνδεμένες τόσο με την εφαρμογή και υλοποίηση του Σχεδίου, όσο και με την πολλαπλασιαστική επίδραση που θα έχει στην ελληνική οικονομία. Επιπρόσθετα, οι μακροοικονομικές προβλέψεις είναι συνδεδεμένες με την εξέλιξη της πανδημίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Κωδικοποιημένα λοιπόν, το ΥΠ.ΟΙΚ. μέσω του Προγράμματος, προβλέπει τα εξής:
- ΑΕΠ: Ανάπτυξη 3,6% φέτος, 6,2% το 2022, 4,1% το 2023, 4,4% το 2024. Βασική προϋπόθεση: Η πλήρης αξιοποίηση των 30,5 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης Σενάρια: Η ανάπτυξη μπορεί είτε να είναι μεγαλύτερη κατά 1% λόγω του Σχεδίου Ανάκαμψης, είτε χαμηλότερη έως και κατά 1%, κυρίως λόγω της πανδημίας
- Δημόσιο έλλειμμα: Θα αυξηθεί στο 9,9% του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 από 9,7% που έφτασε το 2020 λόγω των πρόσθετων μέτρων στήριξης
- Πρωτογενές έλλειμμα: Θα αυξηθεί επίσης από το 6,7% του ΑΕΠ το 2020 στα 7,2% του ΑΕΠ φέτος και θα υποχωρήσει σημαντικά στο 0,3% του ΑΕΠ το 2022 και θα μετατραπεί σε πλεόνασμα 2% του ΑΕΠ το 2023 και 2,9% του ΑΕΠ το 2024
- Δημόσιο χρέος: Θα αυξηθεί ως απόλυτο νούμερο κατά 11,5 δισ. ευρώ μέσα στο 2021 από τα 341.023 δισ. το 2020 στα 352, 5 δισ. ευρώ φέτος, μειωμένο οριακά ως ποσοστό του ΑΕΠ από το 205,6% του ΑΕΠ στο 204,5% φέτος. Η σημαντική μείωση θα ξεκινήσει από το 2022 όταν το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 14,7% του ΑΕΠ στο 189,5% και στην συνέχεια στο 176,7% το 2023 και στο 166 ,1% του ΑΕΠ το 2024
- Μέτρα στήριξης: Θα φτάσουν συνολικά τα 40,7 δισ. ευρώ από τα οποία τα 23,1 δισ. ευρώ (13,9% του ΑΕΠ) υλοποιήθηκαν το 2020.15,6 δισ. ευρώ (9,1% του ΑΕΠ) αναμένεται να υλοποιηθούν το 2021 και υπάρχουν και μέτρα 2 δισ. ευρώ, (1,1% του ΑΕΠ) που η υλοποίηση τους θα επεκταθεί και μέσα στο 2022
Σύμφωνα τώρα με την αξιολόγηση των μακροοικονομικών προβλέψεων του έχει συμπεριλάβει το ΥΠΟΙΚ στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, από το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο (ΕΔΣ), το βασικό σενάριο του Προγράμματος Σταθερότητας για το 2021 αναθεωρεί προς τα κάτω το ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ (3,6%) σε σχέση με την Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού (4,8%), παρουσιάζοντας μία πιο συντηρητική εκτίμηση, η οποία δικαιολογείται από τη συνέχιση εφαρμογής μέτρων περιστολής της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας τους τέσσερις πρώτους μήνες του 2021, λόγω της πανδημίας.
Το ύψος της μεγέθυνσης
Το σενάριο μεταθέτει για το επόμενο έτος (2022) τον χρόνο που θα σημειωθεί η μεγαλύτερη ετήσια ποσοστιαία μεγέθυνση του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της περιόδου 2021-2025. Η μετάθεση αυτή συμβαδίζει με την αντίστοιχη αναθεώρηση των Φθινοπωρινών προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2021: 5%, 2022: 3,5%) με τις Χειμερινές (2021: 3,5%, 2022: 5%).
Το ίδιο έτος (2022) το ΑΕΠ προβλέπεται να ξεπεράσει τα προ-υγειονομικής κρίσης επίπεδα του 2019. Το ύψος της μεγέθυνσης για το 2022 είναι σχετικά πιο αισιόδοξο (6,2%) από αυτό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με την θετική απόκλιση να ενσωματώνει δύο κύρια στοιχεία:
(α) Την πρόσφατη αναθεώρηση του προγραμματισμού υλοποίησης του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), όπου μέρος των εκταμιεύσεων του τρέχοντος έτους μεταφέρονται για το έτος 2022. Η μεταφορά αυτή αναμένεται να έχει ιδιαίτερα μεγάλη επίδραση στον ακαθάριστο σχηματισμό παγίου κεφαλαίου (+30,3%), δεδομένου του επενδυτικού προσανατολισμού του ΣΑΑ
(β) Την υπόθεση ότι το έτος 2022 θα έχει επέλθει το ουσιαστικό πέρας της υγειονομικής κρίσης στη χώρα και θα έχει αποκατασταθεί το μεγαλύτερο μέρος της λειτουργικότητας της οικονομίας. Τούτο αντανακλάται στην πρόβλεψη του σεναρίου για ανάκτηση των προ-υγειονομικής κρίσης επιπέδων τόσο της ιδιωτικής κατανάλωσης (έτους 2019), όσο και του κύριου όγκου των ελληνικών εξαγωγών.
Το ΕΔΣ σημειώνει ότι, ενθαρρυντικά στοιχεία για τις ανωτέρω προβλέψεις αποτελούν:
(α) Η πρόοδος του εθνικού εμβολιαστικού προγράμματος, η οποία ενδεχομένως θα μειώσει την πιθανότητα τέταρτου κύματος πανδημίας,
(β) Η επικείμενη άρση των μέτρων περιστολής της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας και η «επανεκκίνηση» του τουρισμού,
(γ) Η συσσώρευση τραπεζικών καταθέσεων ιδιωτών, η οποία μπορεί να χρηματοδοτήσει νέα επενδυτικά σχέδια μικρότερης κλίμακας
(δ) Η ανθεκτικότητα που επέδειξαν ορισμένοι κλάδοι της οικονομίας, παρά τα αυστηρά μέτρα περιστολής της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, όπως οι κατασκευές και οι οποίοι προσδοκάται ότι θα συμβάλουν σε ένα βαθμό στην οικονομική ανάκαμψη.
Επιπλέον, οι μακροοικονομικές προβλέψεις του ΥΠ.ΟΙΚ. για τα έτη 2021 και 2022 είναι σε μεγάλο βαθμό σύμφωνες με τις αντίστοιχες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων οργανισμών (ΔΝΤ, ΟΟΣΑ, ΤτΕ).Σημαντική απόκλιση ως προς την αύξηση του ΑΕΠ υπάρχει σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα (2023-2025) σε σχέση με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, ωστόσο αυτή η διαφορά ενδεχομένως προκύπτει γιατί δεν έχει ληφθεί υπόψη η ευεργετική επίδραση του ΣΣΑ στην ελληνική οικονομία.
Οι προϋποθέσεις για να «βγει» το Πρόγραμμα Σταθερότητας
Από κει και πέρα, το ΕΔΣ εντοπίζει τους παρακάτω κινδύνους σχετικά με την πραγματοποίηση του μακροοικονομικού σεναρίου του ΥΠΟΙΚ:
(α) Η εξέλιξη του τρέχοντος κύματος της πανδημίας αποτελεί σημείο κλειδί για την πραγματοποίηση των προβλέψεων. Η καθυστέρηση της άρσης των περιοριστικών μέτρων αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης θα επηρεάσει αρνητικά σημαντικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας (εμπόριο, τουρισμός κλπ). Ένα πιθανό τέταρτο κύμα πανδημίας μπορεί επίσης να θέσει σε κίνδυνο την επιστροφή της ελληνικής οικονομίας στην «κανονικότητα» το 2022, διακινδυνεύοντας τη δημοσιονομική και μακροοικονομική της θέση.
(β) Ενδεχόμενη καθυστέρηση ή εμπλοκή στην επίτευξη των ορόσημων και των στόχων του ΣΑΑ συνεπάγονται αυτόματα απώλεια «πόρων» με αρνητικό αναπτυξιακό αντίκτυπο. Το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» συντονισμού των οικονομικών πολιτικών, θα αξιοποιείται ως μέσο διαχείρισης του Ταμείου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και η υλοποίηση του Σχεδίου θα παρακολουθείται μέσω εκθέσεων προόδου που θα υποβάλλονται στην Επιτροπή.
Ο Κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 που θεσπίζει τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, παρέχει στο Συμβούλιο, μεταξύ άλλων, την εξουσία να αναστέλλει, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής, τις καταβολές της προβλεπόμενης χρηματοδότησης, σε περίπτωση μη επίτευξης των ορόσημων και των στόχων του Σχεδίου καθώς και σημαντικής μη συμμόρφωσης με τους κανόνες του ΣΣΑ και τις οδηγίες που εκδίδονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, συνδέοντας με αυτό τον τρόπο τον μηχανισμό με τη «χρηστή οικονομική διακυβέρνηση».
(γ) Για την απρόσκοπτη χρηματοδότηση της οικονομίας καθοριστικής σημασίας είναι η συμβολή των ελληνικών τραπεζών. Είναι, επομένως απαραίτητη η απρόσκοπτη συνέχιση της εξυγίανσης των ισολογισμών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
(δ) Τέλος, καθοριστική είναι και η συμβολή του ιδιωτικού τομέα για την ανάκαμψη της οικονομίας και συγκεκριμένα με αναφορά στις απαιτούμενες παραγωγικές επενδύσεις σε καινοτόμους τομείς προκειμένου να αυξηθεί το επίπεδο της δυνητικής παραγωγής μεσοπρόθεσμα.
Από την πλευρά της η ΤτΕ έχει επισημάνει ότι, το στοίχημα επομένως της οικονομικής πολιτικής μετά την πανδημία είναι η καταγραφή υψηλών ρυθμών αύξησης του ΑΕΠ, ούτως ώστε οι απώλειες να ανακτηθούν ταχύτερα, η οικονομία να τεθεί σε στέρεη τροχιά ανάπτυξης, η δημοσιονομική ισορροπία να αποκατασταθεί με γρήγορους ρυθμούς και ο λόγος δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ να τεθεί σε καθοδική πορεία. Για να συμβεί όμως αυτό, πρέπει να συντρέχει ένα ελάχιστο σύνολο βασικών προϋποθέσεων.
Οι προβλέψεις
Μεταξύ αυτών, που έχουν να κάνουν και με τις δημοσιονομικές προβλέψεις που συμπεριλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, είναι οι εξής:
Αναδιάρθρωση των δημόσιων δαπανών. Η υφεσιακή διαταραχή κατέστησε αναπόφευκτη την απότομη και μεγάλη αύξηση των δημόσιων δαπανών για τη διατήρηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και της απασχόλησης, καθώς και για την ενίσχυση του εθνικού συστήματος υγείας.
Την επαύριο όμως, η επιστροφή σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο δημοσιονομικής αξιοπιστίας πρέπει να συνδυαστεί με στόχευση σε παραγωγικές δαπάνες, φιλικές προς την ανάπτυξη, που αποσκοπούν όχι μόνο στη μείωση του παραγωγικού κενού, αλλά και στην αύξηση του δυνητικού προϊόντος.
Οι δαπάνες αυτές αφορούν την υγεία, την εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτιση και την επανακατάρτιση στις νέες τεχνολογίες και σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας μέσω ειδικών προγραμμάτων, τη μαθητεία, την έρευνα και την καινοτομία.
Στόχος είναι η ενίσχυση των κινήτρων απασχόλησης, η διευκόλυνση της μετάβασης στην ψηφιακή εποχή και η αποφυγή του κινδύνου της μακροχρόνιας ανεργίας.
Η δημιουργία πολλών ποιοτικών θέσεων εργασίας, η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του τριγώνου της γνώσης, η ενίσχυση του αποθέματος του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας, η βελτίωση της παραγωγικότητας της εργασίας και η δημιουργία πόλων έλξης καινοτομίας και τεχνολογίας ενισχύουν το αναπτυξιακό δυναμικό.
Δεδομένων των ισχνών δημογραφικών εξελίξεων, εξίσου σημαντικές είναι οι ενεργητικές πολιτικές για την ενθάρρυνση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας ομάδων με παραδοσιακά μικρό ποσοστό συμμετοχής, όπως οι γυναίκες, οι νέοι και οι μειονότητες, με σκοπό την αύξηση του εργατικού δυναμικού, αλλά και τη μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού και της φτώχειας. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται και οι πολιτικές διευκόλυνσης της ενσωμάτωσης των οικονομικών μεταναστών.
Αύξηση των δημόσιων επενδύσεων
Οι δημόσιες επενδύσεις μπορούν να λειτουργήσουν ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο μεσοπρόθεσμης αναπτυξιακής πολιτικής. Εκτός από τη θετική επίδραση στη συνολική ενεργό ζήτηση, οι δημόσιες επενδύσεις επιδρούν, μέσω της συνάρτησης παραγωγής, θετικά και στην πλευρά της προσφοράς, αφού αυξάνουν το απόθεμα και την παραγωγικότητα του δημόσιου υλικού κεφαλαίου και κατά συνέπεια την ιδιωτική και συνολική παραγωγική δραστηριότητα.
Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην αναβάθμιση των δημόσιων υποδομών παράλληλα με την ενσωμάτωση των ψηφιακών τεχνολογιών, των έξυπνων συστημάτων και της τεχνητής νοημοσύνης, την προώθηση της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας, την κυκλική οικονομία και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Η εισροή των ευρωπαϊκών πόρων μέσω του νέου ΕΣΠΑ, του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του νέου χρηματοδοτικού μέσου React EU, καθώς και των άλλων διαρθρωτικών ταμείων, δίνει τη χρηματοδοτική ευχέρεια για την αύξηση των δημόσιων επενδύσεων. Μέσω μάλιστα των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των πόρων αυτών και αναβαθμίζεται η ποιότητα των έργων.
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Radar.gr.
