Κρατικές Δαπάνες: Η εικόνα τους σε Ελλάδα και Ευρώπη

Οι κρατικές δαπάνες στις χώρες της Ευρωζώνης έφτασαν το 47% του ΑΕΠ, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, εμφανώς μειωμένες σε σχέση με το επίπεδο του 2010 (50,9%).

Η Ελλάδα κατέχει την έκτη υψηλότερη θέση ως προς το ύψος των κρατικών δαπανών στην Ευρωζώνη το 2019 (47,5% του ΑΕΠ), λίγο υψηλότερο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο (47,0% του ΑΕΠ).

Σύμφωνα με σχετική ανάλυση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλης (ΓΠΒ), μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης διαφέρει τόσο το επίπεδο του συνόλου των κρατικών δαπανών (από 24,5% του ΑΕΠ στην Ιρλανδία μέχρι 55,6% στη Γαλλία) όσο και η σύνθεσή τους, με τις κοινωνικές δαπάνες να διατηρούν, ωστόσο, το μεγαλύτερο μερίδιο σε όλες τις χώρες και να κυμαίνονται από 38,3% του ΑΕΠ στη Γαλλία μέχρι 17,4% του ΑΕΠ στην Ιρλανδία (32,2% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο στην Ευρωζώνη).Διαχρονικά, το μεγαλύτερο μέρος των κρατικών δαπανών στην Ευρωζώνη αφορά τις δαπάνες που συνδέονται με την κοινωνική πολιτική16, οι οποίες εμφανίζουν πτωτική τάση ως ποσοστό του ΑΕΠ από το 2013 και εξής (από 33,1% το 2013 σε 31,7% το 2018) και μικρή αύξηση το 2019 (32,2%).

Ειδικότερα, οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας(στις οποίες περιλαμβάνονται και οι δαπάνες καταβολής συντάξεων), που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών δαπανών και φαίνεται να διαμορφώνουν την τάση των κοινωνικών δαπανών στην Ευρωζώνη, εμφανίζονται μειούμενες ως ποσοστό του ΑΕΠ από το 2013 και μετά (από 20,3% το 2013 σε 19,6% το 2018) και παρουσιάζουν ελαφρά άνοδο το 2019 (19,8% του ΑΕΠ).

Στην Ελλάδα οι κοινωνικές δαπάνες ακολουθούν την τάση της Ευρωζώνης παραμένοντας συστηματικά χαμηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με τις δαπάνες κοινωνικής προστασίας να αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος τους για όλο το υπό εξέταση διάστημα 2010 – 2019.

Ως ποσοστό του ΑΕΠ οι κοινωνικές δαπάνες αυξάνονται κατά την περίοδο 2010 – 2012 και μειώνονται στη συνέχεια (από 30,2% του ΑΕΠ το 2010 σε 32,0% το 2012 και 29,3% το 2019). Οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας και στην Ελλάδα (όπου το μεγαλύτερο μέρος τους αφορά τις δαπάνες για την τρίτη ηλικία και τις συντάξεις) φαίνεται ότι διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό την τάση των κοινωνικών δαπανών, αν και, διαχρονικά, οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας καταλαμβάνουν μεγαλύτερο ποσοστό των κοινωνικών δαπανών (από 62,9% των κοινωνικών δαπανών το 2010 σε 69,2% αυτών το 2016 και σε 67,6% το 2019).

Κατά την περίοδο 2010 – 2019 οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνονται συνολικά κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες εξισούμενες με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο το 2019 (19,8% του ΑΕΠ).

Που πάνε οι κρατικές δαπάνες

Συγκρίνοντας τη σύνθεση των κρατικών δαπανών της Ελλάδας με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης το 2019, το ΓΠΒ διαπιστώνει ότι ενώ στο σύνολο των δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ η απόκλιση δεν είναι μεγάλη, οι κοινωνικές δαπάνες αποτελούν αναλογικά μικρότερο ποσοστό των δημόσιων δαπανών στην Ελλάδα, αλλά και ότι οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας (19,8% του ΑΕΠ σε Ελλάδα και Ευρωζώνη) έχουν διαφορετικό επιμέρους ειδικό βάρος.

Στην Ελλάδα οι δαπάνες για συντάξεις και την τρίτη ηλικία (15,8% του ΑΕΠ) είναι μεγαλύτερες από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (12,4% ΑΕΠ), ενώ οι δαπάνες για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού και θεμάτων ασθένειας & αναπηρίας είναι στην Ελλάδα (2,2% του ΑΕΠ) μικρότερες από το μέσο όρο της Ευρωζώνης (3,7% του ΑΕΠ), το ίδιο και οι δαπάνες για οικογενειακές παροχές και στέγαση (1,1% του ΑΕΠ στην Ελλάδα έναντι 2,0% του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη).

Από την άλλη, οι δαπάνες που κατευθύνονται προς γενικές δημόσιες υπηρεσίες, στην άμυνα και στη δημόσια τάξη & ασφάλεια είναι αναλογικά υψηλότερες, αν και μειούμενες αθροιστικά από το 2011 και μετά.

Ειδικότερα, οι κοινωνικές δαπάνες (που αφορούν την κοινωνική προστασία, τη στέγαση, την υγεία και την παιδεία) αποτελούν το 68,3% του συνόλου των κρατικών δαπανών στην Ευρωζώνη, ενώ στην Ελλάδα το 61,6%. Ενδεικτικό είναι ότι οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας (που, ως ποσοστό του ΑΕΠ, είναι ίδιες σε Ελλάδα και Ευρωζώνη) αφορούν το 41,7% του συνόλου των κρατικών δαπανών στην Ελλάδα και το 42,1% του συνόλου των δαπανών στην Ευρωζώνη.

Αντίστοιχα, ως ποσοστό του συνόλου των κρατικών δαπανών οι δαπάνες για υγεία στην Ελλάδα (5,3% του ΑΕΠ) υπολείπονται κατά 4,1 ποσοστιαίες μονάδες της Ευρωζώνης (7,2% του ΑΕΠ), οι δαπάνες για παιδεία στην Ελλάδα (4,0% του ΑΕΠ) υπολείπονται κατά 1,4 ποσοστιαίες μονάδες της Ευρωζώνης (4,6% του ΑΕΠ) και οι δαπάνες για στέγαση & κοινωνικές παροχές στην Ελλάδα (0,2% του ΑΕΠ) υπολείπονται κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες της Ευρωζώνης (1,2% του ΑΕΠ).

Ως ποσοστό του ΑΕΠ, οι δαπάνες που κατευθύνονται προς γενικές δημόσιες υπηρεσίες είναι υψηλότερες κατά 2,1 ποσοστιαίες μονάδες (7,9% του ΑΕΠ στην Ελλάδα το 2019 και 5,8% στην Ευρωζώνη), οι δαπάνες για άμυνα και δημόσια τάξη & ασφάλεια κατά 0,8 και 0,4 ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα (οι δαπάνες για δημόσια τάξη & ασφάλεια ανέρχονται σε 2,1% του ΑΕΠ στην Ελλάδα και σε 1,7% στην Ευρωζώνη, ενώ οι δαπάνες για άμυνα σε 2,0% του ΑΕΠ στην Ελλάδα και 1,2% στην Ευρωζώνη).

Οι δαπάνες για γενικές δημόσιες υπηρεσίες μειώνονται από το 2011 και μετά (13,1% του ΑΕΠ το 2011 και 7,9% το 2019), ενώ οι δαπάνες για δημόσια τάξη & ασφάλεια εμφανίζουν μικρή ανοδική τάση (από 1,8% του ΑΕΠ το 2011 σε 2,1% το 2019).

Οι δαπάνες για άμυνα εμφανίζουν ανοδική τάση από το 2011 (2,4% του ΑΕΠ) μέχρι το 2014 (2,7% του ΑΕΠ) και πτωτική τάση στη συνέχεια (2,0% του ΑΕΠ το 2019). Αθροιστικά, οι παραπάνω δαπάνες ακολουθούν μια πτωτική τάση σε όλο το διάστημα 2011-2019.