Αυτό εδώ δεν είναι ένα ακόμη συμπλεγματικό άρθρο που να πανηγυρίζει για την κατάρρευση της τουρκικής λίρας. Αν ήρθατε εδώ με σκοπό να γελάσουμε παρέα με τη συμφορά των απέναντι και να φουσκώσουμε δήθεν με εθνική υπερηφάνεια, μπας και αισθανθούμε καλύτερα για τη δική μας κατάντια, ατυχήσατε.

Γράφει ο Γιάννης Τσιρογιάννης

Όχι για τον προφανή λόγο του ότι κάτι τέτοιο θα ήταν χάσιμο χρόνου, αφού η καταστροφή του γείτονα δε συνεπάγεται ευημερία για εμάς, και άρα δεν έχει νόημα να βγάζουμε τα κόμπλεξ μας εκεί. Έχουμε σοβαρότερα, δικά μας προβλήματα να ασχοληθούμε.

Άλλωστε… στο σπίτι του κρεμασμένου δε μιλάνε για σχοινί. Ποια λίρα και ποιον πληθωρισμό της Τουρκίας κοροϊδεύουμε ακριβώς; Ειλικρινά, με τι μούτρα τα κανάλια μας λοιδορούν τους απέναντι, και τι αρρωστημένη απόλαυση αντλούμε από αυτό; Τα χάλια μας τα έχουμε δει; Την ώρα του βραδινού δελτίου ειδήσεων γελάμε από τον καναπέ μας με τους «καλά-να-πάθουν», και λίγη ώρα πριν δίναμε το 50αρικο στο σούπερ μάρκετ για να πάρουμε μισό καλάθι πράγματα.

Το ρεύμα το χρυσοπληρώνουμε, χρήματα για πετρέλαιο ούτε λόγος, εγκαθιστά κάποιος φυσικό αέριο στην πολυκατοικία (νωρίς το θυμηθήκατε κι αυτό, τώρα που τριπλασιάστηκε) και το σχολιάζουμε ψιθυριστά «έβαλε αέριο αυτός, που βρήκε τα λεφτά; Κοινόχρηστα χρωστάει».

Και εννοείται πως το θέμα δεν είναι μόνο ελληνικό. Σε ολόκληρη την Ευρώπη ο πληθωρισμός χτυπάει υψηλά 30 και 50 ετών, στη Γερμανία έχουν ξυπνήσει οι εφιάλτες της Βαϊμάρης, ενώ στις ΗΠΑ η κοινωνική κατακραυγή για τις ραγδαία αυξανόμενες τιμές είναι καζάνι που βράζει, ρίχνοντας παράλληλα κατακόρυφα τα ποσοστά των Δημοκρατικών. Το πρόβλημα γενικότερα του πληθωρισμού στη Δύση είναι μεγάλο, το έχουμε αναλύσει.

Επομένως ποια Τουρκία κοροϊδεύουμε; Έχουμε πλέον χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα, τόσο πουρές έγινε το μυαλό μας αυτά τα δύο χρόνια πανδημίας;

Όχι, δε μας παίρνει για κανέναν λόγο να δείχνουμε με το δάχτυλο την κατά τα άλλα αποτυχία της τουρκικής κυβέρνησης/Τράπεζας να κρατήσει υπό έλεγχο το νόμισμά της. Αν μη τι άλλο θα έπρεπε να κρατάμε σημειώσεις και να προετοιμαζόμαστε διότι όπως όλα δείχνουν πρόκειται να ζήσουμε αντίστοιχες στιγμές πολύ σύντομα κιόλας…

Όμως ο λόγος που τούτο εδώ δεν είναι «το άρθρο που έχεις συνηθίσει», είναι διότι η όλη ιστορία με το τουρκικό νόμισμα έχει, κατά την άποψη του γράφοντα, ερμηνευτεί εντελώς λάθος. Κι αυτό διότι οι περισσότεροι αξιολογούν την τουρκική οικονομία με πολιτικά κριτήρια –και συμφέροντα- και όχι ως αντικειμενικοί οικονομικοί αναλυτές. Μιλούν για καταστροφή και άλλα τέτοια βαρύγδουπα, όμως στην «Αξία» έχουμε μάθει να εξετάζουμε πρώτα ως οικονομικάριοι, και μετά όλα τα άλλα.

Ναι, η λίρα παραπαίει, ναι οι Τούρκοι ίσως φτάσουν κάποτε να κουβαλάνε σε καφάσια στίβες από χαρτονομίσματα για να αγοράσουν ένα κοτόπουλο, όπως στη Βενεζουέλα, όμως απέχουν πολύ από κάτι τέτοιο, και αυτή τη στιγμή το Χρηματιστήριό τους βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά! Αυτό γιατί δεν το μεταδίδει κανείς;

Η λίρα στα τάρταρα, το χρηματιστήριο στα ουράνια

 Η Τουρκία λοιπόν έχει βρεθεί στο αρνητικό επίκεντρο της εγχώριας (και όχι μόνο) ειδησεογραφίας λόγω του εκρηκτικού μείγματος πληθωρισμός 20%, επιτοκίων 15% και βίαιης διολίσθησης της τουρκικής λίρας στις 12 λίρες ανά δολάριο και με ιστορικό χαμηλό 13,11 λίρες ανά δολάριο.

Το μείγμα αυτό οδηγεί σε έκρηξη τιμών – φαινόμενο που παρατηρείται και στην Ευρώπη και ειδικά στην Ελλάδα.

Η Τουρκία καταρρέει, η Τουρκία διαλύεται και άλλα τέτοια αλλά η αλήθεια είναι διαφορετική.

Μπορεί η λίρα να υποτιμάται, όμως ο Ερντογάν απέναντι στην αντιπολίτευση της αριστεράς δείχνει ακόμη πιο σταθερή αξία.

Την ίδια στιγμή στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης ο δείκτης BIST 100 βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά όλων των εποχών στις 1.812 μονάδες καταγράφοντας ετήσια απόδοση σχεδόν 50%.

Το χρηματιστήριο θα πρέπει να αξιολογηθεί με δύο κριτήρια για τους τούρκους επενδυτές που σίγουρα είναι θετική εξέλιξη και για τους διεθνείς επενδυτές που το κέρδος τους μετριάζεται αισθητά λόγω των συναλλαγματικών ισοτίμων και της κατολίσθησης της λίρας.

Ωστόσο εάν σταθμιστεί η ζημία από τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και το κέρδος από το χρηματιστήριο, υπερτερεί οριακά το κέρδος από το χρηματιστήριο υπό την αίρεση ότι στις συναλλαγματικές ισοτιμίες κυριαρχεί η αντιστάθμιση κινδύνου.

Το νόμισμα της Τουρκίας η λίρα έφτασε σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ σε 11 συνεχόμενες συνεδριάσεις, ανεβάζοντας τις απώλειές του από την αρχή του έτους στο 43%, με πτώση σχεδόν 24% από τις αρχές της περασμένης εβδομάδας.

Η λίρα Τουρκίας από το χαμηλό των 13,11 λιρών ανά δολάριο βρίσκεται στις 12 λίρες ανά δολάριο.

Άλλα νομίσματα αναδυόμενων αγορών ενισχύθηκαν επίσης καθώς το δολάριο ανέκοψε την ισχυρή του ανοδική κίνηση μετά από ένα ράλι που προήλθε από τα αυξανόμενα στοιχήματα για ταχύτερη σύσφιξη της πολιτικής από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ την FED.

Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας (CBRT) δήλωσε ότι παρατηρεί προβληματικούς σχηματισμούς τιμών στις αγορές συναλλάγματος που είναι «μη ρεαλιστικές και εντελώς αποκομμένες από τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη».

Η Κεντρική Τράπεζα ανέφερε ότι εφαρμόζει ένα καθεστώς κυμαινόμενης συναλλαγματικής ισοτιμίας που είναι ανεξάρτητο από όλα τα επίπεδα συναλλαγματικών ισοτιμιών και μπορεί να παρεμβαίνει μόνο σε υπερβολική αστάθεια.

Η διολίσθηση της λίρας ήταν η μεγαλύτερη από το 2018.

Στην τελευταία συνεδρίαση η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας μείωσε το επιτόκιο παρέμβασης κατά 100 μονάδες βάσης στο 15% και έστειλε το μήνυμα ότι θα υπάρξει περισσότερη χαλάρωση πριν από το τέλος 2021.

Η Κεντρική Τράπεζα έχει πλέον μειώσει τα επιτόκια κατά 400 μονάδες βάσης από τον Σεπτέμβριο του 2021.

Η αστάθεια στην λίρα θα μετριαστεί

 Η Ιταλική τράπεζα Unicredit τόνισε ότι αναμένουν την εφαρμογή περιορισμών ρευστότητας στην τουρκική λίρα και ότι τα συναλλαγματικά διαθέσιμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν πρώτα για να αποτραπεί η υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, «αλλά αυτά τα μέτρα δεν θα λειτουργήσουν μακροπρόθεσμα και μια αύξηση των επιτοκίων θα είναι απαραίτητη».

Η Goldman Sachs αναθεώρησε επίσης τις προσδοκίες της για μείωση των επιτοκίων.

Μάλιστα η αμερικανική επενδυτική τράπεζα αναμένει από την Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας να αυξήσει το επιτόκιο παρέμβασης κατά 600 μονάδες βάσης ή 6% από 14% που θα υποχωρήσει το επιτόκιο σε 20% το δεύτερο τρίμηνο του 2022.

Το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών (IIF), δήλωσε ότι η τουρκική λίρα είναι επιθετικά υποτιμημένη.

Στα επίπεδα των 12 λιρών ανά δολάριο, η τουρκική λίρα είναι ακραία υποτιμημένη κατά 30% σε σχέση με την εύλογη αξία των 9,50 λιρών ανά δολάριο.

Ο Ερντογάν από ό,τι φαίνεται συνεχίζει να είναι ο καταλληλότερος για να στηρίξει την τουρκική οικονομία. Η διακύμανση των συναλλαγματικών ισοτιμιών στην Τουρκία έχει αναζωπυρώσει τη συζήτηση για πρόωρες εκλογές μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης.

Για χρόνια η αντιπολίτευση δοκίμασε όλα τα μέσα για να νικήσει το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΚ), αλλά απέτυχε.

Τώρα επιδιώκει να δημιουργήσει μια νέα δυναμική με την ίδια ατζέντα.

Η ομάδα των πολιτικών κομμάτων αποτελούμενη από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και το Καλό Κόμμα (IP), ζήτησε πρόσφατα πρόωρες εκλογές.

Ωστόσο, την ίδια μέρα ο Πρόεδρος Ερντογάν και ο πρόεδρος του Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) το απέκλεισαν.

Είναι «πρωτόγονο» να γίνονται εκλογές κάθε 15 έως 20 μήνες, είπε ο Ερντογάν.

Χωρίς αμφιβολία, η οικονομία είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων.

Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η αντιπολίτευση μπορεί να κερδίσει ψηφοφόρους στηριζόμενη στην οικονομία.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με έρευνα της MetroPOLL, «το ποσοστό των ανθρώπων που πιστεύουν ότι τα κόμματα της αντιπολίτευσης μπορούν να λύσουν τα οικονομικά προβλήματα του λαού όταν έρθουν στην εξουσία» μειώνεται από τον Φεβρουάριο 2021.

Τον Φεβρουάριο, σύμφωνα με την έρευνα, όταν η λίρα ήταν 7,40 ανά δολάριο, το ποσοστό όσων έλεγαν ότι «η αντιπολίτευση θα έλυνε τα οικονομικά προβλήματα» ήταν 42%, ενώ τον Οκτώβριο του 2021, όταν το δολάριο ΗΠΑ ήταν περίπου στις 10 λίρες, το ποσοστό υποστήριξης της αντιπολίτευσης υποχώρησε στο 38%.

Τελικά κάνει ή δεν κάνει ο Ερντογάν;

 Εν τω μεταξύ, το 38% των ατόμων που απάντησαν σε αυτήν την ερώτηση επέλεξαν τον Ερντογάν.

Ο πλησιέστερος αντίπαλος του προέδρου είναι ο πρόεδρος του CHP Kemal Kılıcdaroglu με 11%.

Καθώς η λίρα διολισθαίνει και ο πληθωρισμός αυξάνεται, η εμπιστοσύνη στον Ερντογάν θα μειωθεί, αλλά ταυτόχρονα και η αντιπολίτευση χάνει σε στήριξη.

Επιπλέον, μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για κυβέρνηση και αντιπολίτευση που βρίσκονται στις ίδιες θέσεις εδώ και 20 χρόνια.

Επί της ουσίας οι ψηφοφόροι της αντιπολίτευσης δεν θεωρούν ότι η αντιπολίτευση μπορεί να τα πάει καλύτερα από τον Ερντογάν. Μπορεί να φαίνεται περίεργο, αλλά δεν είναι χωρίς λόγο.

Από το 1950, όταν η Τουρκία εφάρμοσε ένα πολυκομματικό κοινοβουλευτικό σύστημα, καμμία οικονομική διακύμανση δεν άλλαξε τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων υπέρ των πολιτικών σχηματισμών που θεωρούνται «μη εθνικοί».

Το εθνικό στοιχείο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην Τουρκία και αυτό το παιχνίδι ξέρει να το παίζει καλά ο Ερντογάν…

Κοινωνική έκρηξη

Όπως όλοι γνωρίζουν, ο Ερντογάν είναι υπέρμαχος της ανορθόδοξης οικονομικής θεωρίας πως η άνοδος των επιτοκίων δημιουργεί πληθωρισμό. Σύμφωνα με τη Swedbank AB, «είναι πολύ δύσκολο να έχουμε άποψη για την εύλογη αξία της λίρας, δεδομένου ότι η οικονομική πολιτική δεν είναι συγχρονισμένη με τα θεμελιώδη. Η λίρα θα συνεχίσει να πέφτει μέχρι να γίνει αυστηρότερη η οικονομική πολιτική. Η τρέχουσα πορεία θα οδηγήσει σε υπερπληθωρισμό και κρίση ισοζυγίου πληρωμών».

Εν τω μεταξύ, με το… «μέτρο» γίνεται η πώληση ζάχαρης, λαδιού και καφέ στην Τουρκία, εξαιτίας της συνεχιζόμενης κατρακύλας της τουρκικής λίρας.

Οι περιορισμοί ξεκίνησαν αρχικά με την ποσότητα ζάχαρης και λαδιού που μπορεί ν’ αγοράσει κάθε Τούρκος καταναλωτής και συνεχίστηκε με τον καφέ, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις.

Αναλυτές εκτιμούν πως η συνεχιζόμενη υποτίμηση της τουρκικής λίρας θ’ αποτυπωθεί στις τιμές των προϊόντων τις επόμενες ημέρες, δημιουργώντας κλίμα ανησυχίας στους πολίτες που βλέπουν καθημερινά τα εισοδήματά τους να μειώνονται σημαντικά. Είναι χαρακτηριστικό πως ο βασικός μισθός στην Τουρκία υποχώρησε στα 230 δολάρια, πιο κάτω από τους μισθούς στην Κίνα. Εύλογα οι πολίτες βγήκαν στους δρόμους, με τον Ερντογάν να βλέπει εφιάλτες και να φοβάται ένα νέο πάρκο Gezi…

Αστυνομικές δυνάμεις εμπόδισαν ομάδα πολιτών να πραγματοποιήσει διαμαρτυρία στη συνοικία Σισλί. Ενίσχυσαν επίσης την παρουσία τους στην πλατεία Ταξίμ, το θέατρο των μεγάλων διαδηλώσεων του 2013. «Φύγε AKP, η χώρα αυτή είναι δική μας» φώναζαν οι διαδηλωτές. Υπήρξαν επίσης αναφορές και για διαδηλώσεις στη Σμύρνη.

Tι λένε κεντρική τράπεζα και αναλυτές

Η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας -η αξιοπιστία της οποίας έχει δεχθεί βαρύτατο πλήγμα λόγω των διαρκών παρεμβάσεων του προέδρου Ερντογάν- αναφέρει ότι δεν θα προχωρήσει σε κάποιο σχόλιο σχετικά με τη συναλλαγματική ισοτιμία.

«Μπορούμε να παρέμβουμε μόνο σε συνθήκες ακραίου volatility», αναφέρει η κεντρική τράπεζα, παρά την κατάρρευση του τουρκικού νομίσματος. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι θα χρειαστούν σύντομα αυξήσεις επιτοκίων έκτακτης ανάγκης, ενώ οι φήμες για ανασχηματισμό του υπουργικού συμβουλίου και τα στοιχεία που δείχνουν νέο χαμηλό στην εμπιστοσύνη των καταναλωτών βαρύνουν επίσης το κλίμα.

Υπό την πίεση του Ερντογάν, η κεντρική τράπεζα μείωσε το επιτόκιο πολιτικής της την περασμένη Πέμπτη κατά 100 μονάδες βάσης στο 15%, πολύ κάτω από τον πληθωρισμό που έχει εκτοξευθεί κοντά στο 20%, και σηματοδότησε περαιτέρω χαλάρωση. Ο πρώην υποδιοικητής της κεντρικής τράπεζας, Semih Tumen, o οποίος απομακρύνθηκε από τον Ερντογάν το περασμένο μήνα, ζήτησε μία άμεση επάνοδο σε πολιτικές που θα προστατεύουν την αξία της λίρας.

«Αυτό το παράλογο πείραμα, το οποίο δεν έχει καμία πιθανότητα επιτυχίας, πρέπει να σταματήσει άμεσα και πρέπει να επανέλθουμε σε ποιοτικές πολιτικές που προστατεύουν την αξία της τουρκικής λίρας και την ευημερία των Τούρκων», έγραψε στο Twitter.

Καλά η λίρα, το ευρώ τι κάνει;

Και καθώς η λίρα παραπαίει, τι κάνει το δικό μας ευρώ; Το ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα κατέγραψε μεγάλες απώλειες αυτήν την εβδομάδα, στα επίπεδα των 1,12 δολαρίων, καθώς η απόκλιση της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και η πολιτική αβεβαιότητα δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα.

Από την αρχή του έτους το ευρωπαϊκό νόμισμα σημειώνει απώλειες 7,8% έναντι του δολαρίου, ενώ έχει επίσης αποδυναμωθεί έναντι άλλων βασικών νομισμάτων.

Η Γερμανία, η Ολλανδία και η Αυστρία την περασμένη εβδομάδα εφάρμοσαν εκ νέου αυστηρά μέτρα περιορισμού του Covid-19 εν μέσω ενός τέταρτου κύματος μολύνσεων σε ολόκληρη την ήπειρο, αναδεικνύοντας τις ανησυχίες για την ανάκαμψη της ανάπτυξης της ευρωζώνης. Εν τω μεταξύ, η ΕΚΤ παραμένει ακλόνητη στην πολιτική της απέναντι στον εκρηκτικό πληθωρισμό, όπου άλλες κεντρικές τράπεζες έχουν δηλώσει ότι οι αυξήσεις των επιτοκίων είναι πιθανό να επιταχυνθούν.

Και το τοπίο δυσκολεύει ακόμη περισσότερο, μετά τα στοιχεία για το δείκτη προμηθειών της ευρωζώνης τον Νοέμβριο, τα οποία έδειξαν μια αιφνιδιαστική ανάκαμψη της επιχειρηματικής δραστηριότητας, επαναφέροντας την εκτίμηση ότι η ΕΚΤ μπορεί να επιδιώξει να συσφίξει την πολιτική προς το τέλος του 2022.

Ο Zach Pandl της Goldman Sachs βλέπει ότι μεγάλο μέρος της πρόσφατης αδυναμίας του ευρώ έναντι του δολαρίου θα μπορούσε να αποδοθεί στη μετατόπιση των προσδοκιών σχετικά με την πολιτική της Federal Reserve, υπό το φως των νέων στοιχείων για τον πληθωρισμό του Οκτωβρίου στις ΗΠΑ.

«Σε κάποιο βαθμό αυτοί οι κίνδυνοι φαίνονται τώρα τιμημένοι: τα σχόλια των αξιωματούχων της Fed, Waller και Clarida, ότι το FOMC θα μπορούσε να επιταχύνει τον ρυθμό της μείωσης του QE είχαν περιορισμένη επίδραση στην ισοτιμία ευρώ/δολαρίου», πρόσθεσε.

Ο δείκτης του δολαρίου, ο οποίος μετρά το δολάριο έναντι ενός καλαθιού βασικών νομισμάτων, έφτασε τη Δευτέρα στο υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούλιο του 2020. Ωστόσο, ο Pandl εκτίμησε ότι οι ειδικοί για την Ευρώπη παράγοντες, όπως ο νέος περιορισμός της δραστηριότητας στις ηπειρωτικές οικονομίες και η έλλειψη ευελιξίας της ΕΚΤ πιθανώς εξηγούν την αδυναμία του ευρώ έναντι ενός ευρύτερου φάσματος νομισμάτων.

Σε αυτό το πλαίσιο η Goldman Sachs δεν διστάζει να αναφέρει ότι κατέχει short θέσεις στο ευρώ έναντι της σουηδικής κορώνας, του πολωνικού ζλότι και της κορώνας Τσεχίας.