Αρκετές βελτιώσεις σε σχέση με την πρώτη σύμβαση της Αττικής Οδού περιέχει η νέα σύμβαση. Σημαντικό μέρος αυτών οφείλεται βεβαίως στην απουσία κατασκευαστικού αντικειμένου, η οποία λειτούργησε ως «χοάνη» καταβολής αποζημιώσεων από το Δημόσιο στα «χρυσά» προολυμπιακά χρόνια. Η νέα σύμβαση έχει, ωστόσο, και κάποια σημεία που χρήζουν διευκρίνισης, ενώ μεγάλο μέρος της πολύτιμης πληροφορίας για τους ακριβείς όρους ανάθεσης του έργου βρίσκεται στα παραρτήματα… που δεν κατατέθηκαν στη Βουλή.
Σύμφωνα με τη σύμβαση, η αμοιβή που θα λάβει το ΤΑΙΠΕΔ για την παραχώρηση του αυτοκινητοδρόμου είναι 3,27 δισ. ευρώ, τα οποία θα καταβληθούν όλα μέχρι την έναρξη της παραχώρησης του δρόμου. Το ΤΑΙΠΕΔ θα πληρώνεται επιπλέον ένα ποσοστό –περίπου 7,5%– επί των ετήσιων εσόδων του δρόμου, σταθερό για τα 25 χρόνια της παραχώρησης. Ολα τα υπόλοιπα (διόδια, εκμετάλλευση ΣΕΑ και άλλων, αδιευκρίνιστων εμπορικών χρήσεων) θα καταλήγουν στον παραχωρησιούχο. Αρχική μέτοχος της «Νέας Αττικής Οδού» είναι μόνη η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, η οποία θα «προικίσει» την εταιρεία παραχώρησης με 671,71 εκατ. ευρώ έως την ημερομηνία έναρξης παραχώρησης (δεσμευτική επένδυση).
Για να ολοκληρωθεί η παραχώρηση στον νέο ιδιώτη (και να οριστεί η ημερομηνία από την οποία ξεκινούν να μετρούν τα 25 έτη) πρέπει να ολοκληρωθούν έξι υποχρεώσεις από πλευράς Δημοσίου και εννέα από τον παραχωρησιούχο. Για το Δημόσιο, εκτός από την κύρωση της σύμβασης από τη Βουλή με νόμο, πρέπει να υπογραφεί το πρωτόκολλο παράδοσης – παραλαβής, να υπογραφούν οι απευθείας συμβάσεις με τους δανειστές της «Νέας Αττικής Οδού» και να υπογραφούν οι συμβάσεις με υπηρεσίες εκτάκτου ανάγκης (Αστυνομία, Πυροσβεστική). Αντιστοίχως η Νέα Αττική Οδός πρέπει να καταθέσει εγγυητικές, να προχωρήσει σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, να υπογράψει ασφαλιστικές και, βεβαίως, να καταβάλει τα 3,27 δισ. ευρώ στο ΤΑΙΠΕ∆. Τον έλεγχο του έργου θα έχει ανεξάρτητος μηχανικός, η αμερικανική εταιρεία AECOM LTD.
Η σύμβαση είναι πιο απλή και ασφαλής για το ∆ημόσιο από την προηγούμενη, ακριβώς γιατί δεν περιλαμβάνει κατασκευαστικό αντικείμενο – κάτι που, με δεδομένο το πώς κατέληξαν όλες ανεξαιρέτως οι οδικές παραχωρήσεις, είναι μια πάρα πολύ σοφή επιλογή (από την πλευρά της καταβολής ατελείωτων αποζημιώσεων από το ∆ημόσιο λόγω αθέτησης κάθε πιθανού χρονοδιαγράμματος).
Στη σύμβαση, βεβαίως, περιλαμβάνεται και κάποιο περιορισμένο κατασκευαστικό αντικείμενο: Η «Νέα Αττική Οδός» θα αναλάβει μέσα σε τρία χρόνια να αλλάξει την κατακόρυφη σήμανση του δρόμου και, με δαπάνη του προηγούμενου παραχωρησιούχου, να αντικαταστήσει όλα τα μεταλλικά στηθαία ώστε να πληρούν τις νέες προδιαγραφές ασφαλείας. Στη σύμβαση αναφέρεται ότι ο παραχωρησιούχος θα κληθεί να πραγματοποιήσει και κάποια έργα απορροής ομβρίων και αντιπλημμυρικής προστασίας, που όμως δεν διευκρινίζονται. Τέλος, μπορεί να του ανατεθούν κάποιες βελτιώσεις: η κατασκευή αναστροφών στον κόμβο Λεονταρίου για τον περιορισμό του κυκλοφοριακού στην απόληξη ∆υτικής Περιφερειακής στη ∆ουκίσσης Πλακεντίας. Και η εξασφάλιση σύνδεσης του κλάδου Ραφήνας προς το αεροδρόμιο Σπάτων.
Οσον αφορά το κύριο ζήτημα όλων των συμβάσεων παραχώρησης, δηλαδή την κατανομή του ρίσκου, η εικόνα δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη:
– Από τη μια ο παραχωρησιούχος αναλαμβάνει την ευθύνη για τις υδρολογικές, γεωλογικές, γεωφυσικές, τεκτονικές και γενικές συνθήκες που επικρατούν στον χώρο του αυτοκινητοδρόμου. ∆ιευκρινίζεται δε ότι οι καιρικές συνθήκες, ο όγκος της κυκλοφορίας «δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως απρόβλεπτες συνθήκες και να επηρεάσουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο την εκτέλεση της σύμβασης». Επίσης, ο ιδιώτης αναλαμβάνει το ρίσκο πτώσης της κυκλοφορίας και των εσόδων του έργου.
– Από την άλλη πλευρά, το ∆ημόσιο διατηρεί την ευθύνη για την επίπτωση «από τυχόν γεωλογικά φαινόμενα των οποίων η προέλευση βρίσκεται εκτός του έργου», εξαιρουμένης της ευστάθειας των πρανών που βαρύνει τον παραχωρησιούχο. Στα θετικά, επίσης, είναι το ότι ο ιδιώτης δεν μπορεί να διεκδικήσει αποζημίωση λόγω αλλαγών στη δημοσιονομική πολιτική, όπως αύξηση της φορολογίας των καυσίμων, στα τέλη κυκλοφορίας κ.λπ. επειδή μπορεί να μειώσουν τα έσοδά του.
– Τέλος, ο παραχωρησιούχος δεν φέρει ευθύνη αν συμβεί ατύχημα από είσοδο ζώου στον δρόμο.
Να σημειωθεί μια σοβαρή παράλειψη στη δημοσιότητα της σύμβασης: τα εννέα προσαρτήματά της, στα οποία διευκρινίζεται το χρηματοοικονομικό μοντέλο, η σύμβαση με τον βασικό υπεργολάβο και άλλα σημαντικά ζητήματα, δεν κατατέθηκαν στη Βουλή.
Τα προσαρτήματα αυτά επιτρέπεται να τροποποιούνται απευθείας με συμφωνίες των εμπλεκόμενων μερών, δηλαδή μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, όπως έχει πολλάκις συμβεί στο παρελθόν. Ο μόνος που, προς τιμήν του, έδωσε όλα τα προσαρτήματα των συμβάσεων στη Βουλή ήταν ο Μιχ. Χρυσοχοΐδης ως υπουργός το 2013 που έγινε η αναδόμηση των συμβάσεων παραχώρησης.
Διόδια 2,50 ευρώ
Τα 2,50 ευρώ θα είναι το αρχικό ύψος των διοδίων για τα Ι.Χ. στην Αττική Οδό μόλις ολοκληρωθεί η νέα σύμβαση παραχώρησης. Το ποσό αυτό θα αυξάνεται ετησίως με βάση τον δείκτη τιμών καταναλωτή, ενώ το ύψος του διοδίου για τα φορτηγά και τα μεγάλα οχήματα θα εξαρτάται από την τεχνολογία τους. Η νέα σύμβαση παραχώρησης δίνει δυνατότητα «ευελιξίας» στον παραχωρησιούχο να εφαρμόσει ένα σύνθετο σύστημα διοδίων, το ύψος των οποίων θα μπορεί να αλλάζει ανάλογα με την ώρα, την ημέρα και τον σταθμό, προς καλύτερη διαχείριση της κυκλοφορίας.
Οι ρυθμίσεις για τα διόδια περιλαμβάνονται στη νέα σύμβαση για την παραχώρηση της Αττικής Οδού, η οποία κατατέθηκε στη Βουλή λίγο πριν από τα μεσάνυχτα της Παρασκευής. Η σύμβαση υπογράφεται ανάμεσα στο ∆ημόσιο (υπουργείο Οικονομικών) και το ΤΑΙΠΕ∆ (ιδιοκτήτη του δρόμου) με τον παραχωρησιούχο (Νέα Αττική Οδός) και τη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ Α.Ε. ως αρχική και μοναδική (προς το παρόν) μέτοχο του παραχωρησιούχου. Η σύμβαση περιλαμβάνει κάποιες ενδιαφέρουσες αλλαγές σε σχέση με τα διόδια, και πιο συγκεκριμένα:
– Το ύψος των διοδίων για τα Ι.Χ. ξεκινάει με τιμή 2,50 ευρώ (2 ευρώ συν ΦΠΑ 24%). Για τα δίκυκλα θα είναι το μισό, ενώ για τα φορτηγά το πρώτο έτος θα ισχύσει μια σταθερή τιμή για τις δύο βασικές κατηγορίες (με περισσότερους ή λιγότερους από τέσσερις άξονες). Στη συνέχεια το ποσό αυτό θα διαφοροποιηθεί για τα φορτηγά ανάλογα με την τεχνολογία τους (με τα φορτηγά EURO 1-3 να πληρώνουν το ακριβότερο).
– Το ύψος των διοδίων δεν θα είναι σταθερό, αλλά θα αυξάνεται στην αρχή κάθε χρονιάς με βάση έναν μαθηματικό τύπο που βασίζεται στον δείκτη τιμών καταναλωτή. Ο παραχωρησιούχος οφείλει να ενημερώνει το ∆ημόσιο (αλλά όχι να ζητάει τη συναίνεσή του).
– «Προς αντιμετώπιση τυχόν εκτεταμένων φαινομένων κυκλοφοριακής συμφόρησης» παρέχεται η δυνατότητα στη Νέα Αττική Οδό μετά το 5ο έτος να προτείνει ένα σύστημα με διαφοροποιημένες τιμές ανά χρονικές περιόδους (αιχμή – εκτός αιχμής), ημέρες (μεσοβδόμαδα Σαββατοκύριακα και αργίες) ή/ και διαφορετικούς σταθμούς διοδίων. Το διόδιο τις ώρες αιχμής μπορεί να είναι έως 30% υψηλότερο, με σκοπό να αποθαρρύνει τη χρήση του αυτοκινητοδρόμου το συγκεκριμένο διάστημα (μεταφέροντας βέβαια την κίνηση σε… όλο το υπόλοιπο «δωρεάν» οδικό δίκτυο της πρωτεύουσας).
Οσον αφορά τους παραβάτες, αναφέρεται ρητά ότι το ∆ημόσιο δεν φέρει καμία ευθύνη για τη διαδικασία βεβαίωσης και είσπραξης των προστίμων. Η μόνη του υποχρέωση είναι να δίνει στον παραχωρησιούχο τα στοιχεία του ιδιοκτήτη του οχήματος, το οποίο θα έχει φωτογραφηθεί να εισέρχεται χωρίς να πληρώσει διόδια. Από εκεί και έπειτα η Νέα Αττική Οδός θα διεκδικεί το 20πλάσιο του κομίστρου.
Τέλος, ο παραχωρησιούχος μπορεί (αλλά δεν υποχρεούται) να θεσπίσει σύστημα εκπτώσεων (σήμερα ισχύει για όλους τους κατόχους πομποδεκτών), ενώ ελευθέρας δικαιούνται εκτός από περιπολικά, πυροσβεστικά και ασθενοφόρα, ΑμεΑ (με το ειδικό πιστοποιητικό από το υπουργείο Μεταφορών) και ανάπηροι πολέμου (αν υπάρχουν ακόμη εν ζωή).
