Για όσους παρακολουθούν από κοντά την ουκρανική πολιτική σκηνή και τα σκοτεινά της παρασκήνια, η απόφαση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τη Δευτέρα, κάθε άλλο παρά έκπληξη ήταν.
Ο ουκρανός πρόεδρος απέπεμψε τον επικεφαλής της ουκρανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Ιβάν Μπακάνοφ και τη Γενική Εισαγγελέα Ιρίνα Βενεντίκτοβα, με την κατηγορία ότι δεν κατάφεραν να ελέγξουν τους εκατοντάδες πράκτορες και εργαζομένους στις υπηρεσίες τους που συνεργάζονται με τους Ρώσους.
Σύμφωνα με τον ουκρανό πρόεδρο, έχουν ξεκινήσει 651 ποινικές έρευνες για την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας και της συνεργασίας σε βάρος εργαζομένων σε εισαγγελικά γραφεία, υπηρεσίες προανακριτικών ερευνών και άλλες υπηρεσίες επιβολής του νόμου.
Μεταξύ άλλων, «περισσότεροι από 60 εργαζόμενοι στο γραφείο της Εισαγγελέως και στην υπηρεσία ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU) παρέμειναν στα κατεχόμενα εδάφη και εργάζονται εναντίον του κράτους μας», πρόσθεσε.
Ο Ζελένσκι είπε ότι τα αδικήματα αυτά «εγείρουν πολύ σοβαρά ερωτήματα» για τους επικεφαλής των υπηρεσιών και πρόσθεσε: «Το καθένα από αυτά τα ερωτήματα θα λάβει την κατάλληλη απάντηση».
Ο ουκρανός πρόεδρος ανακοίνωσε επίσης μια «αναθεώρηση στελεχών» στο εσωτερικό της SBU, καθώς τουλάχιστον τρεις υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της υπηρεσίας θεωρούνται ύποπτοι για εσχάτη προδοσία τους τελευταίους μήνες.
«Ολος ο κόσμος περίμενε» από τους αποπεμφθέντες «πιο χειροπιαστά αποτελέσματα στην εκκαθάριση των συνεργατών και των προδοτών», που παρεισέφρησαν στις δομές της υπηρεσίας, δήλωσε ο αναπληρωτής διευθυντής του προεδρικού γραφείου, Αντρίι Σμιρνόφ.
Στο μεταξύ την Τρίτη, η ουκρανική Βουλή ενέκρινε την απομάκρυνση του Μπακάνοφ και της Βενεντίκτοβα. Οπως σημειώνει δημοσίευμα της Telegraph, οι Ουκρανοί αναρωτιούνται εδώ και καιρό πώς οι Ρώσοι κατάφεραν να καταλάβουν «τόσο γρήγορα» εδάφη στον ουκρανικό Νότο, από τις αρχές Μαρτίου ακόμα.
Οι υποψίες για προδοσία από ανώτερους ουκρανούς αξιωματούχους «σιγόβραζαν» από καιρό. Την Κυριακή, βγήκαν στην επιφάνεια όταν η Yπηρεσία Aσφαλείας της Ουκρανίας (SBU) συνέλαβε τον Ολεχ Κουλίνιτς, πρώην επικεφαλής της SBU για την Κριμαία.
Μετά από ώρες, ακολούθησε η αποπομπή του Μπακάνοφ και της Βενεντίκτοβα. Τυπικά, έχουν αποπεμφθεί προσωρινά και αν αθωωθούν, μπορούν να επιστρέψουν στο πόστο τους.
Ομως, η κίνηση του Ζελένσκι προδίδει την δυσαρέσκεια της κυβέρνησης για την κατάσταση που επικρατεί στις τάξεις της SBU και την ανησυχία για την διείσδυση των ρώσων κατασκόπων.
Φέρνει επίσης στην επιφάνεια, πολιτικές εντάσεις στα παρασκήνια που προϋπήρχαν της ρωσικής εισβολής και είχαν παραμεριστεί εξαιτίας της.
Ο διορισμός του Μπακάνοφ, παιδικού φίλου του ουκρανού προέδρου, έγινε το 2019 και βρήκε πολλούς επικριτές, καθώς ο εν λόγω προέρχεται από τον χώρο του θεάματος και δεν είχε καμία σχέση με την αντικατασκοπεία.
Τώρα, ο ίδιος ο Ζελένσκι παραδέχθηκε ότι έσφαλε όταν τον διόρισε. Η επίσημη δικαιολογία για τον διορισμό του τότε ήταν ότι η υπηρεσία ήταν διάτρητη από σκάνδαλα και χρειαζόταν κάποιον ουδέτερο, έξω από τους κόλπους της, να αναλάβει τα ηνία για να την εξυγιάνει.
Η SBU, διάδοχος της σοβιετικής KGB, είναι μία γιγαντιαία οργάνωση, με 30.000 πράκτορες περίπου, επτά φορές το μέγεθος της βρετανικής MI5 και ασχολείται με τα πάντα από την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος μέχρι την αντικατασκοπεία.
Εδώ και χρόνια, σημειώνει η Telegraph, κυκλοφορούσαν φήμες ότι είχε διαβρωθεί από ρώσους κατασκόπους και ο Μπακάνοφ είχε δηλώσει στους βουλευτές, όταν είχε αναλάβει, ότι θα χρειαζόταν τρία χρόνια για τη μεταρρύθμισή της.
Η αποπομπή του την Κυριακή, για «παραμέληση των καθηκόντων του που οδήγησε σε ανθρώπινες απώλειες και άλλες σοβαρές συνέπειες», φανερώνει ότι ο Ζελένσκι θεωρεί ότι ο παιδικός του φίλος απέτυχε στο έργο του.
Ο προσωρινός του αντικαταστάτης, Βάσιλ Μάλιουκ, είναι αξιωματούχος καριέρας στην υπηρεσία. Ο Κουλίνιτς, που συνελήφθη την Κυριακή, είναι ένας ακόμα υψηλόβαθμος ουκρανός αξιωματούχος που κατηγορείται για εσχάτη προδοσία από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος.
Στις 31 Μαρτίου, ο Ζελένσκι είχε διώξει τον Αντρίι Ναούμοφ, επικεφαλής του τμήματος εσωτερικής ασφαλείας της SBU και τον Σέρχιι Κριβορούτσκο, επικεφαλής του γραφείου της SBU στη Χερσώνα.
Ο Ναούμοφ, που κατηγορείται ότι διέφυγε στο εξωτερικό, ώρες πριν ξεκινήσει η ρωσική εισβολή, συνελήφθη στη Σερβία στις 7 Ιουνίου, ως ύποπτος για ξέπλυμα χρήματος.
Είχε μαζί του εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ και δολάρια σε μετρητά και τουλάχιστον δύο σμαράγδια. Η Ουκρανία ζητά την έκδοσή του.
Ο Κριβορούτσκο κατηγορείται ότι δεν υπάκουσε στις εντολές Ζελένσκι και διέταξε τους υπαλλήλους του να φύγουν από την Χερσώνα, καθώς πλησίαζαν οι Ρώσοι.
Ο Ιχόρ Σαντόκιν, ένας από τους βοηθούς του, βρίσκεται επίσης υπό κράτηση και κατηγορείται ότι παρέδωσε στους Ρώσους ένα χάρτη με τα ουκρανικά ναρκοπέδια και ότι βοήθησε στις ρωσικές επιχειρήσεις από αέρος, ακόμα και όταν εγκατέλειπε τη Χερσώνα με ένα κομβόι.
Ο ρόλος των συνεργατών των Ρώσων στην πολύ γρήγορη επέλασή τους στα νότια, την πρώτη εβδομάδα του πολέμου, είναι ένα από τα θέματα που συζητούνται πολύ στην Ουκρανία.
Εκείνη την περίοδο, ενώ στο Κίεβο και στο Χάρκοβο οι Ρώσοι αντιμετώπισαν σθεναρή αντίσταση, στα νότια κατέλαβαν εύκολα εδάφη, με ορμητήριο την Κριμαία.
Μέχρι τις 3 Μαρτίου, είχαν καταλάβει τη Χερσώνα, μία πόλη στρατηγικής σημασίας στον Δνείπερο ποταμό. Ολοι είχαν απορήσει τότε πώς οι Ρώσοι γνώριζαν λεπτομέρειες για τα ουκρανικά ναρκοπέδια και γιατί οι Ουκρανοί δεν είχαν πολεμήσει στον ισθμό που ενώνει την Κριμαία με την ενδοχώρα ή γιατί δεν είχαν ανατινάξει μία γέφυρα-κλειδί στη Χερσώνα.
Για να κατανοήσει κανείς το σκηνικό πρέπει να γνωρίζει τις εσωτερικές πολιτικές διαμάχες στην Ουκρανία. Ο αντικαταστάτης της Βεντίκτοβα, ως γενικός εισαγγελέας, είναι ο Ολέκσιι Σιμονένκο, κολλητός του Αντρέιι Γιέρμακ, προσωπάρχη του Ζελένσκι.
Ο Γέρμακ είναι ένας αμφιλεγόμενος αξιωματούχος, σύμφωνα με την Telegraph, που έχει κατηγορηθεί από ακτιβιστές για πολλές ατασθαλίες, ανάμεσά τους ότι πολέμησε μεταρρυθμίσεις εναντίον της διαφθοράς, ότι σαμποτάρισε μία επιχείρηση το 2020 για τη σύλληψη Ρώσων μισθοφόρων της Wagner και επίσης ότι είναι «πολύ κοντά» στους Ρώσους.
Καμία από τις κατηγορίες δεν έχει αποδειχθεί και ο Ζελένσκι εξακολουθεί να τον κρατά δίπλα του, όμως μία επιστολή αμερικανίδας βουλευτού με καταγωγή από την Ουκρανία, προς τον Τζο Μπάιντεν, αυτή την εβδομάδα, τάραξε τα νερά του προεδρικού μεγάρου του Κιέβου.
Στις 8 Ιουλίου, η Βικτόρια Σπαρτζ από την Ιντιάνα, ζήτησε από τον Μπάιντεν να εξηγήσει στο Κογκρέσο αν και πώς διασφαλίζει ότι ο Γέρμακ και ο βοηθός του, Ολεχ Τατάροφ, υπεύθυνος για τις δυνάμεις ασφαλείας και την καταπολέμηση της διαφθοράς, δεν συνεργάζονται με τους Ρώσους.
Η επιστολή προκάλεσε την σφοδρή αντίδραση του Κιέβου, που κατηγόρησε την Σπαρτζ ότι πιστεύει τη ρωσική προπαγάνδα που έχει στόχο να υπομονεύσει την εμπιστοσύνη στην ουκρανική κυβέρνηση.
Ο δε Σιμονένκο κατηγορείται και αυτός ότι έχει καθυστερήσει μία έρευνα του Εθνικού Γραφείου κατά της Διαφθοράς (NABU) για ενδεχόμενη δωροδοκία από τον Τατάροφ, μεταβιβάζοντάς την στην SBU, κίνηση που ήταν παράνομη, σύμφωνα με τη NABU.
