Η τάση υποχώρησης των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και της ενέργειας, σε συνδυασμό με την ανάκαμψη της κινεζικής οικονομίας, έδωσαν σημαντική ώθηση στη παγκόσμια οικονομία κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους.
Ωστόσο, σύμφωνα με σχετική ανάλυση του ΚΕΠΕ, η παρατεταμένη σφικτή νομισματική πολιτική, η παραμονή του πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα, και η σταδιακή εξασθένιση των επιδράσεων από την ομαλοποίηση της κινεζικής παραγωγής αναμένεται να επηρεάσουν δυσμενώς τις ετήσιες επιδόσεις της παγκόσμιας οικονομίας. Ξεπερνώντας τις αρχικές προσδοκίες και παρά τη σφικτή νομισματική πολιτική, η παγκόσμια οικονομία κατέγραψε ισχυρούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης στο πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους.
Σε αυτή την εξέλιξη σημαντική συμβολή είχαν οι μειούμενες ενεργειακές τιμές και η επάνοδος της κινεζικής οικονομίας στην ομαλότητα. Ωστόσο, η θετική επίδραση από την ανάκαμψη της κινεζικής οικονομικής δραστηριότητας έμελλε να είναι βραχύτερη της αναμενόμενης. Αντίθετα, ο αρνητικός αντίκτυπος των υψηλών επιτοκίων αποδεικνύεται μέχρι στιγμής ότι έχει μεγαλύτερη διάρκεια και αυξανόμενη ισχύ, χωρίς μάλιστα να υποχωρεί ο πληθωρισμός στα επιθυμητά επίπεδα.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αρνητικών προσδοκιών στις τάξεις των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων ως προς τις προοπτικές της οικονομίας, κάτι που αντανακλάται και στην πτωτική πορεία των αντίστοιχων δεικτών εμπιστοσύνης. Ανάλογη αρνητική πορεία εμφανίζουν και οι δείκτες παραγωγής και νέων παραγγελιών στη μεταποίηση αρκετών βιομηχανικών χωρών (OECD, 2023). Υπό αυτές τις συνθήκες, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2023 αναμένεται να επιβραδυνθεί σε σχέση με το 2022 και να διαμορφωθεί στο 3%.
Στον προηγμένο κόσμο, η μεγαλύτερη επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας αναμένεται στη Ευρώπη, με τους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης σε αρκετές οικονομίες να κινούνται μεταξύ των ορίων οικονομικής στασιμότητας (Ευρωζώνη και Ην. Βασίλειο) και συρρίκνωσης του ΑΕΠ (Γερμανία). Στην Ευρωζώνη, οι χαμηλές οικονομικές επιδόσεις συνδέονται με το υψηλό κόστος δανεισμού, τη σταδιακή απόσυρση των δημοσιονομικών μέτρων στήριξης των νοικοκυριών, τον χαμηλό δείκτη εμπιστοσύνης νοικοκυριών και επιχειρήσεων και τον περιορισμό της εξωτερικής ζήτησης λόγω ενίσχυσης του ευρώ (ECB, 2023).
Αντίθετα με την Ευρώπη, οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας δείχνουν αρκετά ανθεκτικές έναντι των δυσμενέστερων συνθηκών που επικρατούν παγκοσμίως. Στις ΗΠΑ, η οριακή αύξηση του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης αντανακλά τον δυναμισμό της εσωτερικής ζήτησης και τη θετική πορεία της αγοράς εργασίας. Στην Ιαπωνία, οι εξαιρετικά βελτιωμένες επιδόσεις της οικονομίας σε σχέση με το 2022 αποδίδονται κυρίως στη διατήρηση της χαλαρής νομισματικής πολιτικής. Πράγματι, η Ιαπωνία είναι η μοναδική προηγμένη οικονομία της οποίας οι νομισματικές αρχές δεν έχουν αυξήσει τα βασικά επιτόκια πολιτικής, με αποτέλεσμα την υποτίμηση του γιεν και την ενίσχυση των εξαγωγών.
Στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες, ξεχωρίζει η επάνοδος της κινεζικής οικονομίας σε ομαλούς ρυθμούς οικονομικής δραστηριότητας, έπειτα από μια μακρά περίοδο δυσλειτουργιών και κλειστών παραγωγικών μονάδων λόγω της πανδημίας. Ωστόσο, η χαμηλή εμπιστοσύνη των καταναλωτών στις προοπτικές της οικονομίας και σημαντικά προβλήματα στον τομέα κατασκευών και διαχείρισης ακίνητης περιουσίας δημιουργούν προσκόμματα στην ανάκαμψη της εσωτερικής ζήτησης και την ολική επαναφορά της οικονομίας στους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης του πρόσφατου παρελθόντος (ECB, 2023· OECD, 2003). Η Ινδία, αντίθετα, φαίνεται να διατηρεί μεγάλο μέρος της δυναμικής του προηγούμενου έτους, όπως και η Βραζιλία, λόγω των καλών επιδόσεων του αγροτικού τομέα (OECD, 2023). Τέλος, οριακά θετική ανάπτυξη αναμένεται στη Ρωσία, έπειτα από ένα μεγάλο διάστημα συρρίκνωσης του ΑΕΠ που προκάλεσε η πολεμική σύγκρουση με την Ουκρανία.
Η «μάχη» με τον πληθωρισμό
Αναφορικά με τις εξελίξεις στις τιμές, η υποχώρηση των ενεργειακών τιμών από τις αρχές του έτους, σε συνδυασμό με την περιοριστική νομισματική πολιτική, έχουν οδηγήσει στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού διεθνώς. Ωστόσο, οι πληθωριστικές πιέσεις παραμένουν ισχυρές, με τον πυρήνα του πληθωρισμού να διατηρείται υψηλός στις περισσότερες οικονομίες του κόσμου. Σύμφωνα με τους αναλυτές του ΟΟΣΑ, η επιμονή του πυρήνα του πληθωρισμού οφείλεται στα αυξημένα κόστη παραγωγής και τα μεγάλα περιθώρια κέρδους σε αρκετούς παραγωγικούς κλάδους.
Σημαντική είναι και η διαφοροποίηση μεταξύ του πληθωρισμού τιμών των υλικών αγαθών και υπηρεσιών, με τις ανοδικές πιέσεις στις τιμές των τελευταίων να παραμένουν ισχυρές λόγω της υψηλότερης συμμετοχής του εργατικού κόστους στο συνολικό κόστος των κλάδων παροχής υπηρεσιών (OECD, 2023). Οι συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας των περισσότερων προηγμένων οικονομιών εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από χαμηλά ποσοστά ανεργίας και μεγάλο αριθμό κενών θέσεων εργασίας.
Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια τάση εκτόνωσης των συνθηκών στενότητας, με τον ρυθμό αύξησης των ονομαστικών μισθών να γίνεται ηπιότερος. Θεωρητικά, οι αυξήσεις αυτές αντιμάχονται την προσπάθεια των νομισματικών αρχών για αντιμετώπιση του πληθωρισμού. Παρόλα αυτά, εκτιμάται ότι τα υψηλά περιθώρια κέρδους σε αρκετούς κλάδους επιτρέπουν την απορρόφηση του αυξημένου εργατικού κόστους από τις επιχειρήσεις, αποφεύγοντας τη μετακύλισή του στις τιμές των αγαθών (OECD, 2023).
Τέλος, όσον αφορά τις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές, οι τρέχουσες εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών επιβεβαιώνουν τις αρχικές προβλέψεις για σημαντική μείωση του ρυθμού επέκτασης του παγκόσμιου εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών. Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται, μεταξύ άλλων, στην υποχώρηση των ρυθμών αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ και τη γενικευμένη στροφή των καταναλωτικών δαπανών σε αγαθά και υπηρεσίες των οποίων η κατανάλωση και η παραγωγή δεν απαιτεί διεθνείς εμπορικές συναλλαγές σε μεγάλη κλίμακα (ECB, 2023· OECD, 2003).
