Όταν πριν μερικά χρόνια γράφαμε για τα Ψηφιακά Νομίσματα των Κεντρικών Τραπεζών (CBDC) που θα αντικαθιστούσαν τη σημερινή μορφή του συμβατικού χρήματος, η συντριπτική πλειοψηφία είτε αγνοούσε την έννοια, είτε ζούσε στη ψευδαίσθηση πως «κάτι τέτοιο θα αργήσει να γίνει», οπότε δεν την απασχολούσε ιδιαίτερα, πόσο μάλλον να φροντίσει να προετοιμαστεί για την έλευση του αμιγώς ψηφιακού χρήματος (την 4η βιομηχανική επανάσταση), ούτως ώστε –γιατί όχι– να επωφεληθεί κιόλας από αυτήν.
Η αδυναμία αυτή της μάζας να αποδεχθεί την νέα πραγματικότητα, που ήδη από τα τέλη της περασμένης δεκαετίας εκτυλίσσονταν μπροστά της (και επί πανδημίας επιταχύνθηκε), πηγάζει από την ενστικτώδη φύση του ανθρώπου πως «όλα θα πάνε καλά» ή πως τέλος πάντων όλα θα συνεχίσουν να πηγαίνουν όπως πάντα, σαν ένα τρένο που δεν παρεκκλίνει από την πορεία του.
Ο Νόμος της Αδράνειας. Η ιδιότητα της μάζας να αντιστέκεται σε οποιαδήποτε μεταβολή της τρέχουσας κατάστασης της (είτε για καλό, είτε για κακό). Είναι ο ίδιος λόγος που ακόμη και επί τουρκικού ζυγού, η κρίσιμη μάζα ήταν ενάντια σε μια εξέγερση, μια μεταβολή (της κατά τα άλλα δυσάρεστης κατάστασης) που όμως θα μπορούσε να κάνει τα πράγματα ακόμη χειρότερα για όσους θα επιζούσαν. Όμως η κάθε αλλαγή είναι απλώς θέμα χρόνου.
Η πηγαία ανασφάλεια των ανθρώπων ενάντια σε κάθε αλλαγή οδηγεί στη συλλογική ψευδαίσθηση πως πχ. αποκλείεται να τύχει κανάς πόλεμος στη γενιά τους, ή πως τα ιπτάμενα αυτοκίνητα είναι μεν το μέλλον, αλλά… όχι το δικό τους μέλλον.
Τα ίδια έλεγαν λοιπόν και για το χρήμα μέχρι πριν 10 χρόνια, τραγικά σίγουροι για την ακλόνητη ηγεμονία του χάρτινου δολαρίου. Λίγα χρόνια μετά φτάσαμε όχι απλώς στο τέλος της χάρτινης υπόστασής του, αλλά πλέον απειλείται ανοιχτά η κυριαρχία του δολαρίου, αλλά και η ίδια του η ύπαρξη, πιο μακροπρόθεσμα βέβαια.
Σήμερα άραγε τι να λένε όλοι οι «αδρανείς»; Ακόμη και σήμερα οι περισσότεροι αρνούνται αυτό που βρίσκεται μπροστά στα μάτια τους, μια τόσο επικίνδυνη εθελοτυφλία όσο και φυσιολογική. Γι’ αυτό άλλωστε ανέκαθεν στην ιστορία της ανθρωπότητας, οι λίγοι ήταν αυτοί που διέβλεπαν μια αλλαγή, μια ανατροπή της όποιας καθεστηκυίας τάξης, το αυτοκίνητο στο άλογο, το ηλιοκεντρικό σύστημα έναντι της Γης που κήρυτταν οι θρησκείες και ο σκοταδισμός, ή ένα επερχόμενο χρηματοπιστωτικό κραχ.
Ακόμη και τώρα, που το χάρτινο ευρώ στις τσέπες μας διανύει τις τελευταίες του ημέρες (είτε το θέλουμε είτε όχι), με τις «πλαστικές» συναλλαγές να έχουν τη συντριπτική κυριαρχία, όπου οι κεντρικές τράπεζες έχουν ανακοινώσει το επίσημο λανσάρισμα των CBDC μέσα στην επόμενη χρονιά – ακόμη και τώρα που είναι φως φανάρι ποιο είναι το επόμενο λογικό βήμα, από την πλαστικοποίηση στην πλήρη ψηφιοποίηση, η μάζα εξακολουθεί να ζει στη ψευδαίσθηση πως «θα αργήσουν να έρθουν αυτά (τα μαραφέτια)».
Όμως αυτά είναι ήδη εδώ. Και άργησαν κιόλας. Η αλήθεια είναι πως και το ίδιο το σύστημα που πρόκειται να φέρει την αλλαγή, θα… προτιμούσε να το καθυστερούσε λίγο ακόμη. Διότι κακά τα ψέματα, το χάρτινο δολαριάκι που τύπωναν κατά βούληση τους (εξ)υπηρέτησε καλά μέχρι τώρα, κι αυτή η γέρικη κότα με τα χρυσά αυγά είχε ακόμη να δώσει.
Το μαύρο (χάρτινο) χρήμα είναι τόσο απαραίτητο στο σύστημα όσο το καθαρό (αν όχι περισσότερο). Όμως δεν πειράζει, έχουν τους τρόπους τους αυτοί να κάνουν τις δουλειές τους, ακόμη και ψηφιακά (βλέπε ανώνυμα κρύπτο). Παρ’ όλα αυτά, δε θα τους «χάλαγε» μια ακόμη ας πούμε εικοσαετία χάρτινου χρήματος. Αλλά αυτό είναι πλέον ξεκάθαρο πως δε θα συμβεί. Το χάρτινο χρήμα έχει ήδη πεθάνει.
Η απόδειξη της «βιασύνης» των ιθύνοντων για πιο εσπευσμένη εφαρμογή του ψηφιακού χρήματος, ήταν η πανδημία. Μέσα στον έναν μόλις χρόνο της πανδημίας, μπήκαν με συνοπτικές διαδικασίες σε εφαρμογή σχέδια που υπό κανονικές συνθήκες θα χρειάζονταν τουλάχιστον άλλη μία δεκαετία.
Σχέδια όπως η τηλεργασία, η ελαχιστοποίηση των μεταφορών και η περαιτέρω ψηφιοποίηση και αστικοποίηση μιας κοινωνίας που δε θα χρειάζεται να κινείται τόσο, καθώς θα παραγγέλνει τα πάντα σπίτι, η έλευση των CBDC για την «ασφάλειά μας», και άλλα πολλά.
Αλλαγές που έτσι κι αλλιώς ήταν δρομολογημένες να συμβούν, αφού η τεχνολογική πρόοδος είναι αναπόφευκτη. Απλώς θα «απλώνονταν» πιο αραία και ομαλά σε βάθος χρόνου. Χάρη στο κατακλυσμιαίο γεγονός της πανδημίας (αλλά και του πολέμου), «ταΐστηκαν» βίαια και δίχως περιθώρια αντίρρησης, αλλαγές που υπό άλλες συνθήκες θα προκαλούσαν μια πολύ μεγαλύτερη δυσαρέσκεια και ίσως αντίδραση της (αδρανούς) μάζας.
Οι εσπευσμένες αυτές αλλαγές έγιναν ιδιαίτερα πιο εμφανείς στη Δύση. Αλλιώς «ξέραμε» να κάνουμε τα πράγματα εδώ, αλλιώς δουλεύουν τώρα. Προς τι η βιασύνη λοιπόν; Διότι όπως είπα πιο πριν, είχαμε ήδη αργήσει.
Ο Κινέζος είχε ήδη πρωτοστατήσει στα CBDC χρόνια πριν, αλλά και σε όλους τους νέους τρόπους ζωής που συνοδεύουν μια πλήρως ψηφιοποιημένη κοινωνία. Όλες οι αντικειμενικά δυσάρεστες «κανονικότητες» που εισήχθησαν σε εμάς τους δυτικούς επί πανδημίας, οι Κινέζοι τις βίωσαν πολύ πιο ομαλά.
Η ανθρωπότητα από τις απαρχές της, βρίσκεται σε ένα διαρκή πόλεμο μεταξύ της, έναν ανταγωνισμό, για όπλα, τεχνολογία, οικονομία, πολιτισμό. Καμιά φορά αυτά τα «όπλα» και οι τρόποι ζωής που συνοδεύουν μια οπλισμένη κοινωνία είναι αντικειμενικά άσχημα, αλλά αν τα έχει ο απέναντι, είσαι αναγκασμένος να τα έχεις κι εσύ. Κάπου εδώ πιστεύω αρχίζετε να καταλαβαίνετε τι εννοώ…
Ως πολίτης της λεγόμενης Δύσης και δη της ευρωπαϊκής κουλτούρας, πιστεύω, ή τουλάχιστον θέλω να πιστεύω, πως οι δυτικοί ηγέτες δε ζήλεψαν το κινεζικό μοντέλο. Ναι, είναι επιτυχημένο οικονομικά, αλλά ο όλος τεχνοκρατικός φασισμός, η ψηφιακή δυστοπία μιας κοινωνίας 100% ελεγχόμενης, βασισμένης σε απάνθρωπα «ρουφιάνικα» συστήματα κοινωνικής αξιολόγησης (social creditscore), όπου σου απαγορεύεται π.χ. να πετάξεις με αεροπλάνο αν δεν πλήρωσες μια κλήση ή δε φόρεσες τη μάσκα σου… όλα αυτά δεν είναι πολιτισμός. Δε μπορεί να είναι πρόοδος αυτό.
Θέλω να πιστεύω ότι τουλάχιστον οι Ευρωπαίοι (για να μη μιλήσω για τη «Γη των Ελευθέρων», τις ΗΠΑ) γνωρίζουμε καλύτερα από αυτό. Κι ακόμη κι αν μέσα μας γνωρίζαμε πως αυτή η μεταβολή θα ήταν αναπόφευκτη κι απλώς θέμα χρόνου…. τουλάχιστον θα ροκανίζαμε αυτόν τον χρόνο για όσο γίνεται.
Κι αυτό πιστεύω πως κάναμε, κι ακόμη κάνουμε. Όσο κι αν παρακμάζει οικονομικά (και πληθυσμιακά) η Ευρώπη αυτή τη στιγμή, είναι στην κουλτούρα της να αρνείται να πέσει αυτό το επίπεδο, να υποβαθμίσει τους πολίτες της σε 100% στρατιωτάκια-υπήκοους, ψηφιακές μονάδες με barcode τυπωμένο στις ταυτότητές τους (και σύντομα στα κούτελά τους).
Όμως… εκεί έξω μαίνεται ένας πόλεμος. Κι όταν οι άλλοι κρατάνε τουφέκια, εσύ δε μπορείς να κρατάς πια μόνο σπαθιά. Ίσως κάποτε να μπορούσες κι έτσι, όταν υπερτερούσες σε πληθυσμό, αντρειοσύνη, αξίες και ιδανικά, το ειδικό βάρος της πάλαι ποτέ Δύσης.
Αλλά μη γελιόμαστε, οι αρετές αυτές έχουν εκλείψει και είναι πλέον είδος προς εξαφάνιση σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία πανομοιότυπων ανθρώπων, απορροφημένων στα κινητά τους.
Οπότε… party is over. Το πλήρωμα του χρόνου ήρθε και για τη Δύση, και αυτός πιστεύω είναι (ηθικά) ο λόγος που εξόφθαλμα πλέον αντιγράφουμε τα «όπλα» της Κίνας. Και το νο1 υπερόπλο δεν είναι άλλο από το νόμισμα.
Αυτός λοιπόν είναι κι ο λόγος, που όσο κι αν εθελοτυφλείτε κάποιοι, θα πρέπει να είστε σίγουροι πως τα CBDC (που στην Κίνα ήδη τεστάρονται χρόνια), έχουν φτάσει κι εδώ, και μέσα στην επόμενη διετία θα αποτελούν τη νέα οικονομική πραγματικότητα. Για καλό ή για κακό; Φιλοσοφική μόνο η ερώτηση. Διότι εκεί έξω είναι πόλεμος…
Και όταν ο «αντίπαλος» έχει προβάδισμα, τα πράγματα είναι ζόρικα. Όταν πρωτοέσκασε ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας, γράψαμε πως η πραγματική μάχη γίνεται για το ψηφιακό χρήμα. Η ιστορία μας δικαιώνει, αφού όσο τα φώτα είναι στραμμένα στα πολεμικά μέτωπα, η Ρωσία και οι υπόλοιπες χώρες των BRICS κλείνουν καθοριστικά ντιλς με γνώμονα την αποδολαριοποίηση, με το κινεζικό γουάν -και δη τη ψηφιακή μορφή του- να πρωταγωνιστεί.
Όταν τελειώσει αυτός ο πόλεμος και μοιράσουν ό,τι μοιράσουν, να είστε σίγουροι πως ο κόσμος δε θα είναι ξανά ο ίδιος, οικονομικά. Οι παγκόσμιες νομισματικές ισορροπίες θα έχουν αλλάξει δραστικά (εις βάρος της Δύσης), και ίσως είναι ήδη αργά να αποφευχθεί αυτό. Η αργοπορία της Δύσης να διαβλέψει και να δράσει (προτού χρειαστεί να αντιδράσει) πηγάζει από την εμφανή πλέον αδυναμία της να το κάνει, αλλά και την κουλτούρα της, που, μοιραία, θα μας κοστίσει.
Το ψηφιακό γουάν είναι το όπλο της Κίνας
Στο «ψητό» τώρα, στο όπλο της Κίνας: το ψηφιακό γουάν, ή αλλιώς e-yuan, e-CNY, ψηφιακό renminbi ή ψηφιακό RMB, το νόμισμα που η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας αναπτύσσει από το 2014.
Αυτή η νέα τεχνολογία παρέχει μια σειρά επιλογών για τη βέλτιστη διαχείριση του κολοσσιαίου και εύθραυστου χρηματοπιστωτικού συστήματος της Κίνας, καθώς και ευκαιρίες για οικονομική επιρροή στο εξωτερικό.
Τελικά, το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα επιδιώκει να καταστήσει το ψηφιακό γουάν το βασικό μέσο πληρωμής για τον πληθυσμό του 1,4 δισεκατομμυρίων, καθώς και να προωθήσει την τεχνολογική καινοτομία της Κίνας στη διεθνή σκηνή.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες απολάμβαναν παγκόσμια οικονομική επιρροή εν μέρει χάρη στο δολάριο που είναι το κυρίαρχο νόμισμα για το διεθνές εμπόριο, τα συναλλαγματικά αποθέματα και τις διασυνοριακές συναλλαγές.
Ωστόσο, το ψηφιακό γουάν της Κίνας έχει τη δυνατότητα να αποδυναμώσει την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να κυριαρχούν στις διεθνεις οικονομικές συναλλαγές, να επιβάλουν κυρώσεις και να παρακολουθούν τις χρηματοοικονομικές ροές.
Επιπλέον, το ψηφιακό γιουάν αντιμετωπίζει ανησυχίες για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο που σχετίζονται με την προστασία δεδομένων, την κατασκοπεία και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Κάθε χρόνο που η Κίνα εφαρμόζει πιλοτικά το ψηφιακό της νόμισμα και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ακολουθούν, το Πεκίνο αποκτά μεγαλύτερη ικανότητα να υπαγορεύει τους κανόνες και τους κανόνες αυτής της νέας τεχνολογίας στη νομισματική κυκλοφορία και η Ουάσιγκτον γίνεται πιο αδύναμος παικτής στο περιβάλλον των ψηφιακών συναλλαγών.
Τα CBDC λειτουργούν το ίδιο με την ανάληψη μετρητών από ένα ΑΤΜ. Οι συναλλαγές ολοκληρώνονται ακαριαία και με χαμηλότερο κόστος, επειδή οι μεσάζοντες, δηλαδή οι τράπεζες, δεν υποχρεούνται να συμμετέχουν στην ανταλλαγή.
Ωστόσο, οι συναλλαγές είναι πιο ασφαλείς από τα μετρητά χάρη σε μια ποικιλία τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένου συστήματος ψηφιακών πιστοποιητικών, ψηφιακής υπογραφής και κρυπτογραφημένης αποθήκευσης που καθιστούν αδύνατη τη διπλή χρέωση, την παράνομη αντιγραφή και την πλαστογραφία, την παραποίηση των στοιχείων των συναλλαγών και την εξαπάτηση, σύμφωνα με τη Λευκή Βίβλος της PBOC.
Σήμερα, το ψηφιακό γουάν βρίσκεται ακόμα σε πιλοτική φάση, κυρίως σε μεγάλες παράκτιες πόλεις, αλλά προχωρά γοργά προς την επίσημη κυκλοφορία σε όλη την ηπειρωτική Κίνα.
Σε τι διαφέρουν από τα κρυπτονομίσματα; Αν ήταν αυτοκίνητα, μηχανολογικά θα λέγαμε πως είναι το ίδιο. Η ίδια τεχνολογία blockchain.
Στη φιλοσοφία τους όμως… είναι ακριβώς το αντίθετο. Κρυπτονομίσματα όπως το Bitcoin αποτελούν αποκεντρωμένο κώδικα, που δεν υπόκειται σε έλεγχο από κεντρική τράπεζα. Τα CBDCαπό την άλλη αποτελούν τη «συστημική» πρόταση, πλήρως ελεγχόμενα από μια κεντρική κρατική αρχή. Ποια είναι «καλύτερα»; Την άποψή μας την ξέρετε, χρόνια σε αυτή τη στήλη…
Δεν έχει σημασία όμως. Η αλήθεια είναι πως στο νέο οικονομικό σύστημα που διαμορφώνεται από την πανδημία κι έπειτα, τόσο τα CBDC όσο και τα κρυπτονομίσματα θα παίξουν το ρόλο τους.
Και τα δύο αποτελούν τις δύο όψεις… του ίδιου νομίσματος, αν θέλετε. Το «καλό» και το «κακό», όπως το εννοεί ο καθένας.
Στην πραγματικότητα, αν θέλετε την ειλικρινή άποψή μου, δεν υπάρχει καλό και κακό, υπάρχει μόνο η μία παγκόσμια αλήθεια του έχοντος και του μη έχοντος. Ή όπως καλύτερα το διατύπωσε ο Κλιντ Ίστγουντ στον «Καλό Κακό και Άσχημο», σε αυτόν τον κόσμο υπάρχουν δύο είδη ανθρώπων. «Αυτοί με γεμάτα όπλα, κι αυτοί που σκάβουν».
Πίσω στο ψηφιακό γουάν, αυτό έχει σχεδιαστεί για να ελαχιστοποιεί το οικονομικό έγκλημα. Ωστόσο, αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με την επιτήρηση και το απόρρητο. Το ψηφιακό γιουάν παρέχει «ανωνυμία για μικρά ποσά, νομική ιχνηλασιμότητα για μεγάλα ποσά» και η κεντρική τράπεζα εγγυάται τις «εύλογες ανάγκες προστασίας προσωπικών πληροφοριών του κοινού».
Τα δεδομένα των χρηστών δεν θα κοινοποιούνται σε κυβερνητικούς αξιωματούχους «εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά στους νόμους και τους κανονισμούς», σύμφωνα με μια Λευκή Βίβλο της PBOC. Το άρθρο 28 του νόμου για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο επιτρέπει ήδη στην κυβέρνηση να αποκτά δεδομένα από οποιαδήποτε κινεζική οντότητα στο όνομα της «εθνικής ασφάλειας», επομένως στην πραγματικότητα, η ανωνυμία είναι στην πραγματικότητα υπό όρους και διφορούμενη.
Τον Ιανουάριο του 2022, η PBOC δημοσίευσε μια έκθεση που ανέφερε ότι 261 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν δημιουργήσει ένα «ψηφιακό πορτοφόλι» σε γιουάν. Από τη μια πλευρά, αυτός ο αριθμός είναι ίσος με τον πληθυσμό της Ρωσίας, της Γερμανίας και του Καναδά.
Επίσης περίπου 903,6 εκατομμύρια άνθρωποι πραγματοποιουν πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου στην Κίνα, επομένως το ποσοστό απορρόφησης 28,89% είναι εντυπωσιακό. Τον Ιούλιο του 2022, η JD.com, ο μεγαλύτερος διαδικτυακός πωλητής λιανικής της Κίνας, ανακοίνωσε ότι είχε διεκπεραιώσει περισσότερες από 4 εκατομμύρια συναλλαγές αξίας 900 εκατομμυρίων γιουλαν (133,5 εκατομμύρια δολάρια) από τότε που άρχισε να δέχεται ψηφιακό γιουάν ως προσφορά. Δάνεια, μισθοί και κρατικές δαπάνες ήδη πληρώνονται μέσω CBDC.
Από την άλλη πλευρά, και παρότι η ΕΚΤ ετοιμάζεται το 2024 να λανσάρει το ψηφιακό ευρώ (όπως ανακοίνωσε πρόσφατα η Λαγκάρντ) οι ΗΠΑ δεν σχεδιάζουν να αναπτύξουν ένα CBDC και αντιμετωπίζουν πολλές εσωτερικές αντιδράσεις.
Η Fed και η Πρωτοβουλία Ψηφιακών Νομισμάτων του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης συνεργάστηκαν στο πλαίσιο του έργου Hamilton για να δοκιμάσουν τη σκοπιμότητα μιας πλατφόρμας ψηφιακών δολαρίων. Το 2022 ο Μπάιντεν υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα το οποίο διατύπωσε την «επείγουσα ανάγκη για έρευνα και ανάπτυξη ενός πιθανού CBDC των Ηνωμένων Πολιτειών, εάν η έκδοση κριθεί προς το εθνικό συμφέρον» σε μια προσπάθεια να «[διασφαλιστεί] η ηγεσία των ΗΠΑ διεθνώς για την προώθηση του CBDC ανάπτυξη που συνάδει με τις προτεραιότητες και τις δημοκρατικές αξίες των ΗΠΑ».
Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση των ΗΠΑ γνωρίζει ότι άλλοι παράγοντες υπαγορεύουν την ανάπτυξη τεχνολογίας αιχμής, αλλά εξακολουθεί να μην εμπλέκεται ενεργα, να προωθεί ή να εγκρίνει την έκδοση ενός CBDC. Η Κίνα ποντάρει στο ψηφιακό γουάν της για το άμεσο μέλλον και αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει αποφασιστική φωνή στα πρότυπα CBDC σε όλο τον κόσμο.
