Είναι ξεκάθαρο πως η Κομισιόν ζητά από την Ελλάδα άρση όλων των έκτακτων ενεργειακών μέτρων, με πρώτα τα λιγότερο στοχευμένα και επιμένει σε δημοπρασίες στην εξοικονόμηση και περισσότερη διασπορά στις ΑΠΕ
Στην έκθεση της Κομισιόν τονίζεται ότι η Ελλάδα συνεχίζει να βιώνει υπερβολική μακροοικονομική ανισορροπία. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο υψηλό κρατικό χρέος και τα απλήρωτα δάνεια, τη στιγμή που η ανεργία μειώνεται αλλά η εξωτερική της θέση επιδεινώνεται.
Βασική ανησυχία είναι ότι το έλλειμμα διευρύνθηκε σημαντικά το 2022 παρά την ανάκαμψη του τουρισμού.
Παρόλο που προβλέπεται να περιοριστεί κάπως φέτος και του χρόνου, το εξωτερικό έλλειμμα αναμένεται να παραμείνει πολύ πάνω από το επίπεδο που χρειάζεται για να σημειωθεί μια διαρκής βελτίωση στην καθαρή διεθνή επενδυτική θέση.
Η εκτίμηση της Κομισιόν για την ανάπτυξη στη χώρα μας είναι 2,4% και 1,9% το 2024, έναντι κυβερνητικής πρόβλεψης για 2,3% και 3% αντίστοιχα.
Ταυτόχρονα, η Κομισιόν αναμένει μείωση του ελλείμματος στο 1,8% για το 2023 ως αποτέλεσμα και του περιορισμού των έκτακτων μέτρων για την ενεργειακή κρίση.
Τι θα γίνει με τα ελληνικά νοικοκυριά;
Η κυβέρνηση έχει ήδη εξασφαλίσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το πράσινο φως για την επέκταση των έκτακτων μέτρων μέχρι το Σεπτέμβριο, που σημαίνει ότι συζητάμε για πιθανές αλλαγές από τον Οκτώβριο και μετά.
Τα έκτακτα μέτρα δεν αφορούν μόνο στις επιδοτήσεις των λογαριασμών ρεύματος αλλά επιπλέον το σύστημα ανακοίνωσης των τιμών του ρεύματος εκ των προτέρων στις 20 κάθε μήνα για τον επόμενο καθώς επίσης και την επιβολή πλαφόν στη χονδρεμπορική αγορά του ηλεκτρισμού.
Έχουν δοθεί εκτεταμένες επιδοτήσεις και είναι χαρακτηριστικό ότι από το Σεπτέμβριο του 2021 μέχρι σήμερα δόθηκαν πάνω από 9,4 δις. ευρώ για τον περιορισμό των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης στους λογαριασμούς ρεύματος και φυσικού αερίου.
Και εάν το 2022 το συνολικό ύψος των επιδοτήσεων έφτασε τα 7,71 δις. ευρώ, εντούτοις το τελευταίο διάστημα η εξομάλυνση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου έχει περιορίσει σημαντικά το κόστος.
Το πακέτο των μέτρων στην ενέργεια μας τελειώνει;
Τα δημοσιονομικά συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τις επιδράσεις της κρίσης.
Η Κομισιόν σημειώνει πως “το κόστος των μέτρων αυτών, ιδίως στον ηλεκτρισμό, συνεχίζει να καλύπτεται μέσω της φορολόγησης των υπερκερδών.
Το δημοσιονομικό τους βάρος υπολογίζεται σε 0,2% του ΑΕΠ για το 2023”.
Επίσης, τονίζεται ότι “τα περισσότερα μέτρα δεν είναι στοχευμένα προς ευάλωτους καταναλωτές και επιχειρήσεις, ενώ δεν προσφέρουν σήμα για μείωση της κατανάλωσης και εξοικονόμηση”.
“Τα εναπομείναντα έκτακτα ενεργειακά μέτρα πρέπει να αποσυρθούν, με πρώτα τα λιγότερο στοχευμένα, ενώ οι πόροι πρέπει να διοχετευθούν στην αντιμετώπιση του ελλείμματος”.
Αναφορικά με το Ταμείο Ανάκαμψης, η ευρωπαϊκή έκθεση παρατηρεί ότι το σχέδιο REPower EU εντάχθηκε γρήγορα στο ελληνικό ταμείο ώστε να στηριχθούν πρόσθετες πράσινες επενδύσεις.
Όσον αφορά το ενεργειακό μείγμα, γίνεται λόγος για τη συνεχιζόμενη εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τα ορυκτά καύσιμα.
Για το λόγο αυτό προτείνεται η επιτάχυνση της απανθρακοποίησης, η ολοκλήρωση των ρυθμιστικών πλαισίων για το υδρογόνο και τα υπεράκτια αιολικά, καθώς και ένα πλαίσιο για το βιομεθάνιο.
Παράλληλα, συστήνεται η εφαρμογή της νέας απλοποιημένης αδειοδοτικής διαδικασίας στις ΑΠΕ, όπως και η έμφαση στην αυτοκατανάλωση και τις ενεργειακές κοινότητες ώστε να διευρυνθεί η λαϊκή αποδοχή των ΑΠΕ.
Τέλος, η Κομισιόν ζητά δημοπρασίες για την ενεργειακή αποδοτικότητα, αλλά και επιτάχυνση της εφαρμογής των έξυπνων μετρητών που παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Οι δημοσιονομικές παρατηρήσεις των Βρυξελλών
Η Κομισιόν αναφέρεται στο δημόσιο χρέος αλλά και στην διεύρυνση του ελλείμματος το 2022 παρά την ανάκαμψη του τουρισμού.
Παρόλο που προβλέπεται να περιοριστεί φέτος αλλά και το 2024, το έλλειμμα αναμένεται να παραμείνει πολύ πάνω από το επίπεδο που χρειάζεται για να σημειωθεί μια διαρκής βελτίωση στην καθαρή διεθνή επενδυτική θέση της χώρας.
Άλλωστε η Ελλάδα και η Ιταλία αποτελούν για την Κομισιόν τις δύο χώρες με την μεγαλύτερη δημοσιονομική ανισορροπία.
Η ΕΕ αναφέρει ότι σε περίπτωση που παρατηρηθεί μια νέα κλιμάκωση τιμών και απαιτούνται μέτρα στήριξης, συνιστά αυτά να στοχεύσουν στην προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων και να παρέχουν κίνητρα για εξοικονόμηση ενέργειας.
Η πολιτική της Κομισιόν, η οποία συζητείται εδώ και μήνες στις Βρυξέλλες συνδέεται με την δημοσιονομική χαλάρωση που έφερε η ενεργειακή κρίση και η πανδημία και με την λήψη μέτρων, τα οποία έχουν απασχολήσει και τις συνεδριάσεις του Eurogroup.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, το κόστος των μέτρων της ενεργειακής κρίσης, ιδίως στον ηλεκτρισμό, συνεχίζει να καλύπτεται μέσω της φορολόγησης των υπερκερδών.
Το δημοσιονομικό τους βάρος υπολογίζεται σε 0,2% του ΑΕΠ για το 2023 αναφέρει.
Τονίζει μάλιστα ότι τα περισσότερα μέτρα δεν είναι στοχευμένα προς ευάλωτους καταναλωτές και επιχειρήσεις, ενώ δεν προσφέρουν σήμα για μείωση της κατανάλωσης και εξοικονόμηση ενέργειας που είναι το ζητούμενο.
Εξάψαλμος Βρυξελλών και σε κυβερνήσεις της ΕΕ
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μειωμένες τιμές ενέργειας σε συνδυασμό με την εξομάλυνση της εφοδιαστικής αλυσίδας και την ισχυρή απασχόληση στήριξαν την ανάπτυξη σε θετικό πρόσημο κατά το α’ τρίμηνο του έτους, όπως αναφέρει η Κομισιόν στις εξαμηνιαίες συστάσεις της.
Η πρόβλεψη πλέον για την ευρωπαϊκή οικονομία είναι για ανάπτυξη 1% φέτος και 1,7% το 2024, με τον πληθωρισμό στο 6,7% και 3,1% αντίστοιχα.
Όπως δήλωσε ο Βάλντις Ντομπρόβσκις, “για να είμαστε ξεκάθαροι, τα χρήματα αυτά πρέπει να κατευθυνθούν για τον περιορισμό των ελλειμμάτων, όχι για περισσότερες δαπάνες”.
Οι εναλλακτικές προτάσεις που μας κάνουν οι Βρυξέλλες
Μείωση των ελλειμμάτων και συνέχιση της απεξάρτησης από τον άνθρακα είναι οι δύο ντιρεκτίβες των Βρυξελλών προς την Αθήνα για το άμεσο μέλλον.
“Τα εναπομείναντα έκτακτα ενεργειακά μέτρα πρέπει να αποσυρθούν, με πρώτα τα λιγότερο στοχευμένα, ενώ οι πόροι πρέπει να διοχετευθούν στην αντιμετώπιση του ελλείμματος” τονίζει.
Ο καθορισμός πλαφόν στην αποζημίωση των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής ξεκίνησε τον περασμένο Ιούλιο, ενώ προβλεπόταν να αποσυρθεί την 1η Ιουνίου 2023.
Με την επιβολή του πλαφόν, τα έσοδα των ηλεκτροπαραγωγών που ξεπερνούν τα μέγιστα όρια κατευθύνονται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ), από το οποίο αξιοποιούνται για τη χρηματοδότηση των επιδοτήσεων στους λογαριασμούς ρεύματος.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι, με την αποκλιμάκωση της κρίσης, ο εν λόγω μηχανισμός ανάκτησης αποφέρει μικρά ποσά στο ΤΕΜ. Αν και πλέον οι χονδρεμπορικές και λιανικές τιμές ρεύματος έχουν εξομαλυνθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, η απόφαση για παράταση των μέτρων ελήφθη καθώς εκπνέουν μέσα στο καλοκαίρι, δηλαδή σε μία εποχή όπου είναι πολύ πιθανό οι τιμές ηλεκτρισμού να ανέβουν ξανά, τόσο στη χώρα μας όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Η Κομισιόν ζητά επίσης μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα και περαιτέρω επιτάχυνση της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας.
Απαιτεί ανάπτυξη των ΑΠΕ με την ολοκλήρωση και την επιβολή νέου θεσμικού πλαισίου για τη διαδικασία αδειοδότησης και για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, την αύξηση της δυναμικότητας αποθήκευσης και τη θέσπιση νομοθετικού πλαισίου για την παραγωγή υδρογόνου και βιομεθανίου.
Επιπλέον προτρέπει για εντατικοποίηση της παροχής μέτρων που βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση, συμπεριλαμβανομένων στοχευμένων μέτρων για φτωχά νοικοκυριά και την εγκατάσταση έξυπνων μετρητών, καθώς και σε πολιτικές με στόχο την παροχή και την απόκτηση των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση.
Τι προεξοφλεί η κομισιόν – Θα πέσει μέσα;
Είναι φανερό πως η Κομισιόν προεξοφλεί αποκλιμάκωση της ενεργειακής κρίσης μέχρι το τέλος της χρονιάς, αντανακλούν οι προβλέψεις της Κομισιόν για την «επιβάρυνση» των ενεργειακών μέτρων στο ΑΕΠ της χώρας, όπως αποτυπώνονται στο πόρισμα εποπτείας της Κομισιόν που ανακοινώθηκε εχθές μαζί με το πακέτο συστάσεων του λεγόμενου «Ευρωπαϊκού Εξαμήνου».
Η Κομισιόν σημειώνει ότι με την ταχεία πτώση των τιμών ενέργειας από το φθινόπωρο του 2022, η δαπάνη για τα ενεργειακά μέτρα αναμένεται να είναι σημαντικά μικρότερη συγκριτικά με αυτό που αναμενόταν.
Ενώ το φθινόπωρο του 2022, το ακαθάριστο κόστος των μέτρων για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης αναμενόταν να φτάσει στο 5,8% του ΑΕΠ το 2023, σήμερα εκτιμάται στο 0,9% του ΑΕΠ, ως επακόλουθο της μείωσης των τιμών ενέργειας.
Το καθαρό κόστος των ενεργειακών μέτρων αναμένεται να διαμορφωθεί στο 0,2% του ΑΕΠ, αναθεωρημένο προς τα κάτω από την πρόβλεψη του φθινοπώρου για 0,5% λόγω της νέας εισφοράς αλληλεγγύης που επιβάλλεται στα διυλιστήρια.
Το όφελος από την επιβολή της έκτακτης φορολογίας στα διυλιστήρια, τα «κρατικά ταμεία» αποκόμισαν 0,2% του ΑΕΠ, γεγονός που συνέβαλε στην ενίσχυση των διαθέσιμων «εργαλείων» για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης.
Η Κομισιόν συμπληρώνει πως, εφόσον δεν υπάρξουν περαιτέρω αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου, οι ελληνικές αρχές σχεδιάζουν να αποσύρουν σταδιακά τα έκτακτα μέτρα που βρίσκονται σε ισχύ από πέρυσι το καλοκαίρι και στόχο έχουν την αντιμετώπιση και τον μετριασμό των συνεπειών της ενεργειακής κρίσης στους καταναλωτές.
Τα έκτακτα μέτρα – η αναστολή της ρήτρας αναπροσαρμογής και ο μηχανισμός ανάκτησης των υπερεσόδων των ηλεκτροπαραγωγών – παρατάθηκαν έως τον Σεπτέμβριο, ώστε ο νέος Υπουργός ΠΕΝ που θα προκύψει από τις επερχόμενες εκλογές, να έχει αρκετό χρόνο ώστε να εκτιμήσει κατά πόσο χρειάζεται αυτά να αποσυρθούν, με βάση και τις συνθήκες που θα επικρατούν στην ελληνική αλλά και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χονδρεμπορικές αγορές.
Οι θεσμοί στο πόρισμα καταγράφουν τον ταχύ ρυθμό ανάπτυξης το 2022, με την επισήμανση, όμως, πως η οικονομική ανάπτυξη αναμένεται να μετριαστεί το 2023-2024.
Και τούτο γιατί, ενώ η ανάκαμψη της οικονομίας για να γίνει η επαναφορά μετά το πλήγμα της πανδημίας έχει πρακτικά ολοκληρωθεί, οι «κόντρα» άνεμοι που αντανακλούν τις αυστηρότερες συνθήκες άσκησης και νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, αλλά και οι προκλήσεις που υπάρχουν στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον αναμένεται πως θα έρθουν ακόμη περισσότερο στο προσκήνιο.
Οι πρόσφατες επιδοτήσεις που μας τελειώνουν
Η τελευταία επιδότηση που ανακοινώθηκε για τους μήνες Μάιο και Ιούνιο ανήρθε σε κόστος στα 47 εκατ. ευρώ και είχε ως εξής:
– Επιδότηση 15 ευρώ/MWh για μηνιαίες καταναλώσεις έως 500 KWh
– Επιδότηση 15 ευρώ/MWh για μηνιαίες καταναλώσεις άνω των 500KWh υπό την προϋπόθεση της μείωσης της κατανάλωσης κατά 15% σε σχέση με πέρυσι
– Επιδότηση 15 ευρω/MWh για τους αγρότες
Πρακτικά δηλαδή ένα νοικοκυριό με κατανάλωση 500 κιλοβατώρες χωρίς την επιδότηση θα επιβαρυνθεί με 7,5 ευρώ στο μηνιαίο λογαριασμό του.
Υπενθυμίζεται ότι στο αποκορύφωμα της κρίσης οι επιδοτήσεις για τις πρώτες 150 κιλοβατώρες είχαν φτάσει έως και τα 205 ευρώ/MWh, τα 160 ευρώ για τις επόμενες 150 κιλοβατώρες και τα 100 ευρώ/MWh για το σύνολο της υπόλοιπης κατανάλωσης.
Δηλαδή ένα νοικοκυριό με κατανάλωση 500 κιλοβατώρες το μήνα είχε φτάσει να επιδοτείται με 75 ευρώ το μήνα ή αλλιώς με 300 ευρώ για τον τετραμηνιαίο λογαριασμό με 2 μεγαβατώρες κατανάλωση.
Επίσης θα πρέπει να επισημανθεί ότι για τις επιχειρήσεις της Μέσης Τάσης έχουν σταματήσει να δίνονται επιδοτήσεις από τον περασμένο Φεβρουάριο και η τελευταία επιδότηση που δόθηκε ήταν 20 ευρώ/MWh.
Οπότε η συγκεκριμένη κατηγορία επιχειρήσεων δε θα επηρεαστεί καθόλου από πιθανή απόσυρση των έκτακτων μέτρων στην ενέργεια.
Στην έκθεση της Κομισιόν, οι Βρυξέλλες είπαν ότι το κόστος των μέτρων ιδίως στον ηλεκτρισμό συνεχίζει να καλύπτεται μέσω της φορολόγησης των υπερκερδών.
Το δημοσιονομικό τους βάρος υπολογίζεται σε 0,2% του ΑΕΠ για το 2023 ενώ υπογραμμίζεται ότι τα περισσότερα μέτρα δεν είναι στοχευμένα προς ευάλωτους καταναλωτές και επιχειρήσεις, ενώ δεν προσφέρουν σήμα για μείωση της κατανάλωσης και εξοικονόμηση.
Σύμφωνα με την Κομισιόν θα πρέπει τα εναπομείναντα έκτακτα ενεργειακά μέτρα να αποσυρθούν με πρώτα τα λιγότερο στοχευμένα, ενώ οι πόροι πρέπει να διοχετευτούν στην αντιμετώπιση του ελλείμματος.
Γιατί η κομισιόν έδωσε εντολή για τέλος των επιδοτήσεων;
Η Κομισιόν, απαιτεί πλέον το τέλος των μέτρων ενεργειακής στήριξης που ισχύουν έως το τέλος του 2023 με σκοπό την δημοσιονομική πειθαρχία.
Η Ελλάδα έχει αποστείλει στην Κομισιόν αίτημα για παράταση του μηχανισμού του πλαφόν αλλά και για το μέτρο του καθορισμού τιμών στην λιανική ανά μήνα -με πρόβλεψη της τιμής χονδρεμπορικής- έως τα τέλη του έτους, όμως είναι αβέβαιο ποια θα είναι η τύχη του.
Κυρίως σε ότι αφορά το δεύτερο σκέλος των ρυθμίσεων καθώς τα μέτρα στην λιανική έχουν κατηγορηθεί για στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό, αλλά και για την παραγωγή υπερκερδών, ζήτημα μάλιστα που οδήγησε πέρσι το ΥΠΕΝ στην φορολόγηση των προμηθευτών ενέργειας χωρίς μέχρι σήμερα να έχει προχωρήσει στην είσπραξή τους.
Πάντως η Κομισιόν προτρέπει την χώρα μας να χρησιμοποιήσει τους πόρους που αξιοποιεί για τις επιδοτήσεις για τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος.
Τα μέτρα των επιδοτήσεων που περιλαμβάνουν το μηχανισμό ανάκτησης εσόδων από την χονδρεμπορική και την διατήρηση της αναστολής της ρήτρας αναπροσαρμογής, με πρόσφατη υπουργική απόφαση έχουν ορίζοντα ολοκλήρωσης τον προσεχή Σεπτέμβριο.
Μέχρι τότε αναμένεται να έχει αποφανθεί επί του ελληνικού αιτήματος και η ΕΕ.
Με τις επιδοτήσεις στα τιμολόγια ρεύματος και φυσικού αερίου η χώρα μας κατάφερε όλη την περίοδο της ενεργειακής κρίσης να συγκρατήσει τις μεγάλες ανατιμήσεις και να περιορίσει τις τελικές τιμές για τους καταναλωτές έως και 90% στον ηλεκτρισμό και κατά 50% στο φυσικό αέριο.
Η τρίμηνη παράταση θα δώσει την δυνατότητα της στήριξης των νοικοκυριών εφόσον υπάρχουν νέες αυξήσεις τιμών το καλοκαίρι αλλά και όλο το περιθώριο χρόνου στο νέο υπουργό ΠΕΝ, να αξιολογήσει τα δεδομένα και να αποφασίσει για την συνέχιση ή την διακοπή των μέτρων.
