Ο απερχόμενος πρόεδρος της Bundesbank Γενς Βάιντμαν δεν είναι τυχαίος. Έχει συνδιαμορφώσει εδώ και χρόνια την οικονομική πολιτική στη Γερμανία, την ατμομηχανή της Ευρωζώνης. Μόνο αδιάφορο δεν είναι το γεγονός ότι κόντρα στην τάση της εποχής χαρακτήρισε αναντικατάστατο το χρήμα σε μετρητά.

Ακόμα και μετά το ψηφιακό άλμα που έφερε η πανδημία, εκτινάσσοντας τις online αγορές (οι οποίες κατά κανόνα πληρώνονται με κάρτες) και οδηγώντας ακόμα και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιό της για τη δημιουργία ενός ψηφιακού ευρώ, ο Γερμανός κεντρικός τραπεζίτης τόνισε ότι «ακόμη και εάν οι πληρωμές χωρίς μετρητά αυξήθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας, το χρήμα σε μετρητά παραμένει σημαντικό και δεν πρόκειται να αντικατασταθεί ούτε από το ψηφιακό ευρώ». Οι πληρωμές με μετρητά είναι εύκολες, ασφαλείς και γρήγορες, τόνισε ο Βάιντμαν.

Η στροφή στο ηλεκτρονικό χρήμα

Με τη στροφή των καταναλωτών στις πληρωμές μέσω καρτών να μοιάζει λογική με δεδομένες τις συνθήκες της πανδημίας, ταυτόχρονα, οι ηλεκτρονικές συναλλαγές κερδίζουν έδαφος και στις συναλλαγές των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με σχετική έκθεση της Juniper Research, ο όγκος των συναλλαγών B2B με επιταγές θα μειωθεί κατά 30% στο διάστημα μεταξύ 2021 και 2023, ενώ οι πληρωμές με μετρητά θα υποχωρήσουν κατά 11% κατά την ίδια περίοδο. Η ανάγκη για αυτοματοποίηση των πληρωμών σημαίνει ουσιαστικά μεταβολή προς ευκολότερους τύπους πληρωμών, όπως για παράδειγμα μέσω καρτών και άλλου είδους άμεσων πληρωμών.

«Η πανδημία έχει επιταχύνει την τάση απομάκρυνσης από τις παραδοσιακές μεθόδους πληρωμών, με επίκεντρο στην ανάπτυξη των άμεσων πληρωμών (instant payments) και της χρήσης καρτών. Η μετάβαση αυτή θα είναι σημαντική για την αυτοματοποίηση, αλλά απαιτείται κι άλλος χρόνος, δεδομένης της καθιερωμένης φύσης αυτών των διαδικασιών», δήλωσε ο συντάκτης της έρευνας της Juniper, Νικ Μέιναρτν.

Η σημασία των μετρητών 

Στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας διαβάζουμε ότι η οικονομία απαιτεί ορισμένη ποσότητα διαθέσιμων μετρητών για να λειτουργήσει. «Τα μετρητά είναι το κυρίαρχο μέσο πληρωμής εντός της ζώνης του ευρώ, καθώς κατά το μεγαλύτερο μέρος τους οι καθημερινές πληρωμές μας γίνονται με τραπεζογραμμάτια ή κέρματα. Τα μετρητά είναι επίσης απαραίτητα για την ενσωμάτωση πολιτών από κοινωνικά ευπαθείς ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι ή όσοι έχουν χαμηλότερο εισόδημα», τονίζει η ΕΚΤ. Ανάμεσα στα άλλα οφέλη που παρέχουν τα μετρητά, η κεντρική τράπεζα επισημαίνει και τα εξής:

Διασφαλίζουν την ελευθερία και την αυτονομία του χρήστη. Τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα είναι η μόνη μορφή χρήματος που κατέχουν οι άνθρωποι χωρίς να εμπλέκεται τρίτο μέρος. Δεν χρειάζεται ειδικός εξοπλισμός, πρόσβαση στο διαδίκτυο ή ηλεκτρικό ρεύμα για να πληρώσετε με μετρητά, μπορείτε δηλαδή να το κάνετε ακόμη και αν υπάρχει διακοπή ρεύματος ή αν έχετε χάσει την κάρτα σας.

Είναι νόμιμο χρήμα. Οι πιστωτές, όπως καταστήματα και εστιατόρια, δεν μπορούν να αρνηθούν τα μετρητά, εκτός εάν έχουν εκ των προτέρων συμφωνήσει με τον πελάτη κάποιο άλλο μέσο πληρωμής.

Διαφυλάσσουν την ιδιωτική ζωή. Οι συναλλαγές με μετρητά προασπίζουν το θεμελιώδες μας δικαίωμα για προστασία της ιδιωτικής ζωής, των δεδομένων και της ταυτότητάς μας σε οικονομικά θέματα.

Καλύπτουν τις ανάγκες όλων των ανθρώπων. Τα μετρητά παρέχουν επιλογές πληρωμής και αποταμίευσης για ανθρώπους με περιορισμένη ή καμία πρόσβαση σε ψηφιακό χρήμα, γεγονός που τα καθιστά καίριας σημασίας για την ενσωμάτωση πολιτών από κοινωνικά ευπαθείς ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι και όσοι έχουν χαμηλότερο εισόδημα.

Βοηθούν τον χρήστη να παρακολουθεί τις δαπάνες του. Τα μετρητά επιτρέπουν στους καταναλωτές  να έχουν καλύτερο έλεγχο των δαπανών τους, για παράδειγμα αποτρέποντας τον από υπερβολικά έξοδα.

Είναι γρήγορο μέσο πληρωμής. Με τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα η πληρωμή διακανονίζεται αμέσως.

Είναι ασφαλή. Τα μετρητά έχουν αποδειχτεί ασφαλή σε σχέση με το κυβερνοέγκλημα, την απάτη και την παραχάραξη. Και, καθώς πρόκειται για χρήμα κεντρικής τράπεζας, δεν συνεπάγονται χρηματοοικονομικούς κινδύνους ούτε για τον πληρωτή ούτε για τον δικαιούχο της πληρωμής.

Είναι μέσο αποθήκευσης αξίας. Τα μετρητά είναι κάτι παραπάνω από ένα απλό μέσο πληρωμής. Επιτρέπουν στους ανθρώπους να κρατούν χρήμα για σκοπούς αποταμίευσης χωρίς να υπάρχει κίνδυνος αθέτησης υποχρεώσεων. Είναι χρήσιμα για μικρά δώρα και πληρωμές από πρόσωπο σε πρόσωπο. Για παράδειγμα, οι γονείς μπορούν να δώσουν μικρά ποσά μετρητών στα παιδιά τους για μικρές αγορές ή κάποιος μπορεί να δώσει σ’ έναν φίλο ή γνωστό του μετρητά για να αγοράσει κάτι για λογαριασμό του. Τα μετρητά βοηθούν επίσης τα παιδιά να αποκτήσουν βασικές γνώσεις οικονομικών.

Τα μετρητά είναι εδώ

Το ερώτημα είναι αν θα υπάρξει ποτέ οικονομία χωρίς μετρητά. Για την ώρα, το παράδοξο είναι ότι ενώ αρκετοί σπεύδουν να προεξοφλήσουν το τέλος «εποχής» για τα μετρητά, η πραγματικότητα δείχνει την ακριβώς αντίθετη «εικόνα». Κι αυτό, μάλιστα, παρά την αύξηση της χρήσης του πλαστικού χρήματος ελέω της πανδημίας του κορωνοϊού.

Σύμφωνα, ειδικότερα, με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η αξία των -σε κυκλοφορία- χαρτονομισμάτων και κερμάτων του ευρώ, έχει σχεδόν διπλασιαστεί την τελευταία 10ετία, δηλαδή κατά τη διάρκεια της πορείας μετάβασης προς την ψηφιακή εποχή.  Μάλιστα, στα τέλη του 2020, η αξία των χαρτονομισμάτων – κερμάτων εκτινάχθηκε σε πάνω από 1,4 τρισεκατομμύριο ευρώ, το υψηλότερο όλων των εποχών. Το συγκεκριμένο ποσό δε, ήταν υψηλότερο κατά 11% σε σχέση με τα τέλη του 2019.

Το ίδιο και το ψηφιακό χρήμα 

Ωστόσο η τάση για απογαλακτισμό από τα μετρητά είναι πιο ισχυρή από ποτέ. Στη Νορβηγία, για παράδειγμα, μόλις το 3% έως 4% των ημερήσιων συναλλαγών πραγματοποιείται σήμερα με χαρτονομίσματα ή κέρματα, με τη χώρα να διαθέτει το μικρότερο ποσοστό διεθνώς.

Και καθώς η σκανδιναβική χώρα είναι έτοιμη να κάνει το επόμενο μεγάλο βήμα και να εξετάσει την εισαγωγή ενός ψηφιακού νομίσματος, στη διαδικασία αυτή ήδη προηγείται η Σουηδία, η οποία είναι η πρώτη χώρα της Ευρώπης που οδεύει πρόσω ολοταχώς στην υιοθέτηση του πρώτου ψηφιακού νομίσματος.