Το 2021 ήταν μια ακόμη χρονιά, με πολλά «σκαμπανεβάσματα» για όλους και κυρίως για τις εμπορικές επιχειρήσεις, που συνέχισαν να λειτουργούν με εναλλαγές σε ένα πανδημικό περιβάλλον μεταλλάξεων. Ωστόσο, όντας αισιόδοξος από τη φύση μου, γνωρίζω ότι οι μικρομεσαίοι της χώρας είμαστε ευέλικτοι και ανθεκτικοί ακόμη και στις χειρότερες κρίσεις. Βλέπω σε όλη την Ευρώπη εμπορικές επιχειρήσεις λιανικής και χονδρικής να προσαρμόζονται τόσο στη βιωσιμότητα εντός πανδημίας, όσο και στον σημαντικό ψηφιακό μετασχηματισμό, που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη και επιταχύνεται.
Καθώς προχωράμε στις αρχές του νέου έτους, θα χρειαστεί οι μικρομεσαίοι του εμπορίου να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε μεθοδικά και να συνεργαζόμαστε ακόμη πιο στενά με τους φορείς εκπροσώπησής μας για να περάσουμε ένα ισχυρό μήνυμα ότι είμαστε ένας ουσιαστικός τομέας για τους καταναλωτές, ένας ουσιαστικός πάροχος ανταποδοτικών θέσεων εργασίας για εκατομμύρια Ευρωπαίους και μια ουσιαστική στήριξη των τοπικών κοινωνιών και συνολικά της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν από τον χειμώνα του 2020 και συνεχίζονται δυο χρόνια μετά, τον χειμώνα του 2022, συμπεριλαμβανομένων των lockdown, συχνά μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα και για μήνες, έχουν προκαλέσει αναταραχές και ανακατατάξεις στο λιανικό εμπόριο, εκτός των τροφίμων. Το κλείσιμο μεγάλου μέρους του κλάδου του τουρισμού επηρέασε άμεσα εκείνες τις επιχειρήσεις που προμηθεύουν ξενοδοχεία, εστιατόρια και καφετέριες και δημιούργησε πραγματικά προβλήματα στο λιανικό εμπόριο σε περιοχές που εξαρτώνται από τον τουρισμό, είτε σε θέρετρα διακοπών, είτε σε κέντρα πόλεων.
Με τα εμβόλια να κυκλοφορούν σε όλη την Ευρώπη, το 2021 η πανδημία τέθηκε υπό έλεγχο και οι περιορισμοί στη λιανική έχουν χαλαρώσει σε μεγάλο βαθμό, επιτρέποντας στις λιανικές πωλήσεις, την ψυχαγωγία, τα ταξίδια και τη φιλοξενία να αυξηθούν σημαντικά μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021 και πριν τις παραμονές του 2022 που εφαρμόστηκαν τα πρόσθετα περιοριστικά μέτρα σε εστίαση και διασκέδαση.
Οι εμπορικές πωλήσεις από το δεύτερο τρίμηνο του περασμένου έτους έμοιαζαν εξίσου υγιείς, όπως πριν από την πανδημία, αλλά με κάποιες διαφορές, αφού οι πωλήσεις τροφίμων συνέχισαν να έχουν πολύ ισχυρή απόδοση, με ελαφρά ίσως πτώση στη λιανική, αλλά όχι στη χονδρική όταν επετράπη το φαγητό έξω στα εστιατόρια. Παρά ταύτα στους κλάδους ένδυσης, υπόδησης και ηλεκτρονικών συσκευών υπήρξαν σημάδια και στοιχεία ότι τα πήγαν λιγότερο καλά, με ορισμένες μάλιστα εμπορικές δραστηριότητες να προειδοποιούν ότι πολλά καταστήματα μπορεί να μην λειτουργούν τη νέα χρονιά. Οι πωλήσεις λιανικής ήταν αρκετά καλές πριν τα Χριστούγεννα, αλλά αμέσως μετά οι εξαγγελίες περιορισμού της έξαρσης με νέα μέτρα επιβράδυναν ξανά την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και την επισκεψιμότητα τους στα εμπορικά καταστήματα και αγορές.
Η διακοπή της διεθνούς αλυσίδας εφοδιασμού είχε ως αποτέλεσμα ορισμένες παραγγελίες να μην φτάνουν έγκαιρα και να δημιουργηθούν κάποιες ελλείψεις σε ορισμένα δημοφιλή καταναλωτικά είδη. Μια πραγματική αλλαγή, που δεν δείχνει σημάδια υποχώρησης είναι η μαζική αύξηση των διαδικτυακών πωλήσεων, με κάθε ένδειξη ότι οι καταναλωτές θα παραμείνουν στο Διαδίκτυο και στο μέλλον. Ο ρυθμός ανάπτυξης φυσικών καταστημάτων σε όλη την Ευρώπη μειώθηκε έως και 39% στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο. Η παγκόσμια ανάκαμψη φαίνεται ότι θα συνεχιστεί, αλλά πιθανόν να επιβραδυνθεί με την πάροδο του χρόνου, με τον ΟΟΣΑ να προβλέπει αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,6% το 2021 και 4,5% το 2022.
Οι προσπάθειες εμβολιασμού, οι μακροοικονομικές πολιτικές και τα σχέδια στήριξης θα πρέπει να στηρίξουν τη ζήτηση και να αντισταθμίσουν τη σταδιακή χαλάρωση των δημοσιονομικών μέτρων που σχετίζονται με την πανδημία, ειδικά στις προηγμένες οικονομίες. Αλλά, και πάλι, η εμφάνιση της νέας παραλλαγής Όμικρον μπορεί να εξακολουθεί να επηρεάζει αυτές τις προβλέψεις.
Ο πληθωρισμός στην Ευρώπη, που τροφοδοτείται από τις σπειροειδείς τιμές της ενέργειας και των εμπορευμάτων, είναι πλέον πάνω από 5% και θα χρειαστεί λίγος χρόνος για να μειωθεί ξανά. Η ΕΚΤ και οι τράπεζες σε όλο τον κόσμο θα χρειαστούν σταθερά επιτόκια χρηματοδότησης για να αποφύγουν δημοσιονομικές αντιδράσεις και να μην σκοτώσουν την ανάκαμψη.
Η πανδημία κατέστησε ακόμη πιο ξεκάθαρη και πιο επιτακτική την ανάγκη για τον εμπορικό κλάδο να αγκαλιάσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό που ήταν ήδη σε εξέλιξη, ενώ οι εμπορικές επιχειρήσεις που είχαν ήδη διαδικτυακή παρουσία κατάφεραν να μετριάσουν τον αντίκτυπο της πανδημίας. Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι ιδίως οι μικροί έμποροι λιανικής χρειάζονται βοήθεια για να επενδύσουν στην παρουσία τους στο διαδίκτυο. Η σκέψη για την προστασία της υγείας και τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής που έχουμε δει σε όλο τον κόσμο, με πλημμύρες και ακραίες καιρικές συνθήκες, έχει κάνει τους καταναλωτές να γνωρίζουν καλύτερα τα ζητήματα βιωσιμότητας του ευρωπαϊκού εμπορίου. Αυτές οι δύο μεταβάσεις, με μεγάλο όγκο νομοθεσίας είναι έτοιμες να δρομολογηθούν τους επόμενους μήνες του 2022, απαραιτήτως θα χρειαστούν τον εμπορικό κλάδο, που πρέπει αντίστοιχα να επιταχύνει και να αυξήσει ουσιαστικά τις σημαντικές επενδύσεις που ήδη πραγματοποιεί προς τη κατεύθυνση της ψηφιακής και πράσινης ανάπτυξης.
Η υποστήριξη των επενδύσεων στο λιανικό εμπόριο θα είναι βασική προτεραιότητα το 2022 για το εμπορικό οικοσύστημα. Το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτίμησε ότι το επενδυτικό κενό στο λιανικό εμπόριο θα έφτανε τα 115 δισ. ευρώ και σήμερα υπολογίζεται ότι ο σημαντικός μετασχηματισμός που βρίσκεται σε εξέλιξη θα χρειαστεί διπλασιασμό της επενδυτικής ικανότητας στον κλάδο. Αυτό σίγουρα θα χρειαστεί υποστήριξη από προγράμματα ανάκαμψης και κατάλληλα μέτρα πολιτικής, προκειμένου το ευρωπαϊκό λιανικό εμπόριο να παραμείνει ανταγωνιστικό και να καλύψει την «PHYGITAL» ζήτηση των καταναλωτών. Το 2022 θα είναι επίσης μια χρονιά αλλαγής στα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του εμπορικού κλάδου σε ένα ολοένα και πιο περίπλοκο περιβάλλον.
Βασίλης Κορκίδης πρόεδρος του ΕΒΕΠ
