Μια εικόνα με ισχυρό συμβολισμό –το αντίγραφο της περίφημης τοιχογραφίας των Δελφινιών, που κοσμούσε τα αποκαλούμενα «διαμερίσματα της βασίλισσας» στην Κνωσσό– κατέρρευσε χθες υπό την πίεση των θυελλωδών ανέμων. Το περιστατικό κινητοποίησε άμεσα τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου να προχωρά στη συλλογή και απομάκρυνση των θραυσμάτων μέσα στη νύχτα.
Το έργο που αποκολλήθηκε ήταν αντίγραφο του 1960, ενώ το πρωτότυπο εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Πρόκειται για μια από τις πιο χαρακτηριστικές παραστάσεις της μινωικής τέχνης, σύμβολο της ευαισθησίας και του κοσμοειδώλου του αρχαιότερου πολιτισμού της Ευρώπης.
Ακραία καιρικά φαινόμενα και άμεση ανταπόκριση
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού, η αποκόλληση σημειώθηκε το απόγευμα της Κυριακής, λόγω των θυελλωδών ανέμων που έπνεαν στην περιοχή. Τα καιρικά φαινόμενα ήταν τόσο έντονα, ώστε διακόπηκε προσωρινά και η λειτουργία του αρχαιολογικού χώρου της Κνωσού για λόγους ασφαλείας. Η συλλογή των θραυσμάτων ολοκληρώθηκε με εξειδικευμένο προσωπικό της ΕΦΑ Ηρακλείου, ακολουθώντας όλα τα προβλεπόμενα πρωτόκολλα.
Η παρέμβαση δεν έγινε σε κενό σχεδιασμού: για το συγκεκριμένο τμήμα του μνημείου έχουν ήδη εκπονηθεί οι απαραίτητες μελέτες συντήρησης και αποκατάστασης, ενώ η υλοποίηση των έργων βρίσκεται προ των πυλών, ενταγμένη στο Πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2021–2027, ΠΕΠ Κρήτης. Αυτό σημαίνει ότι η αποκατάσταση της ζημιάς δεν θα γίνει αποσπασματικά, αλλά στο πλαίσιο ενός οργανωμένου, πολυπαραγοντικού σχεδίου παρέμβασης για την προστασία και ανάδειξη της Κνωσού.
Η επένδυση στον Πολιτισμό ως υπογραφή ευθύνης
Το περιστατικό, πέραν του συμβολισμού του, επαναφέρει στην επιφάνεια τη συνεχιζόμενη ανάγκη για φροντίδα, τεκμηρίωση και υποστήριξη των εμβληματικών χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Κνωσός, που αποτελεί το κορυφαίο μινωικό ανάκτορο, δέχεται κάθε χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πιο δημοφιλείς αρχαιολογικούς χώρους της χώρας. Η πρόκληση είναι διπλή: αφενός η προστασία του αυθεντικού ιστορικού αποθέματος, αφετέρου η διαχείριση της επισκεψιμότητας με όρους ασφάλειας και βιωσιμότητας.
Το ΥΠΠΟ –υπό την ηγεσία της υπουργού Λίνας Μενδώνη– έχει εντάξει πλήθος έργων αποκατάστασης και ανάδειξης στο νέο ΕΣΠΑ, με έμφαση τόσο στην αρχαιολογική τεκμηρίωση, όσο και στην αναβάθμιση της εμπειρίας του επισκέπτη, μέσω υποδομών, ψηφιακών εφαρμογών και εκπαιδευτικών δράσεων.
Στην περίπτωση της Κνωσού, οι προγραμματισμένες εργασίες περιλαμβάνουν όχι μόνο την αποκατάσταση της συγκεκριμένης τοιχογραφίας, αλλά και παρεμβάσεις σε ευρύτερα τμήματα του ανακτόρου, ενίσχυση της στατικότητας, βελτίωση των διαδρομών περιήγησης και δημιουργία ενιαίου πληροφοριακού συστήματος. Το έργο –που συγχρηματοδοτείται από την Ε.Ε. και το ελληνικό Δημόσιο– επικαιροποιεί την προσέγγιση της πολιτιστικής διαχείρισης στον 21ο αιώνα.
Το παρελθόν μάς ανήκει όσο το φροντίζουμε
Η τοιχογραφία των δελφινιών, με τις χορευτικές της καμπύλες και τα φωτεινά της χρώματα, δεν αποτυπώνει μόνο την αισθητική του Μινωικού κόσμου. Συμβολίζει μια στάση ζωής που συνδέει τη φύση, τον μύθο και την κοινότητα. Η φθορά του αντιγράφου της δεν συνιστά μόνο ένα τεχνικό γεγονός, αλλά μια υπενθύμιση της ευθραυστότητας του πολιτισμού όταν δεν συνοδεύεται από συνεχή μέριμνα.
Η ευθύνη του κράτους, των αρχαιολόγων και των τοπικών κοινωνιών είναι να διασώζουν και να ανανεώνουν τη σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με τις ρίζες του. Και όπως έδειξε η άμεση ανταπόκριση της Εφορείας Αρχαιοτήτων, η σημερινή πολιτιστική πολιτική δεν αρκείται στη διαχείριση της φθοράς, αλλά επενδύει προληπτικά στην αντοχή του μέλλοντος.
