Ο όρος «καύσωνας» χρησιμοποιείται συχνά καταχρηστικά από τα ΜΜΕ για να περιγράψει κάθε αυξημένη θερμοκρασία. Όμως οι επιστήμονες διαφωνούν. Όπως εξηγεί ο διακεκριμένος μετεωρολόγος Δημήτρης Ζιακόπουλος, καύσωνας είναι ένα επεισόδιο τουλάχιστον τριών ημερών με μέγιστες θερμοκρασίες άνω των 36,6°C, ιδίως όταν ξεπερνούν σταθερά τη φυσιολογική θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος και συνδυάζονται με παρατεταμένη διάρκεια και απουσία ψυχρών ανέμων, όπως τα μελτέμια.

Η χώρα μας πλήττεται κυρίως από θερμές αέριες μάζες της Βόρειας Αφρικής, με έντονη μεταφορά ζέστης που επηρεάζει ιδιαίτερα την ηπειρωτική και ανατολική Ελλάδα.

Καύσωνες: Οι ιστορικές κορυφές της ζέστης

Αν κοιτάξει κανείς τα ισχυρότερα επεισόδια καύσωνα των τελευταίων 70 ετών, θα βρει χρονιές-ορόσημα. Το 1958 με τους 600 νεκρούς, το 1977 με το αμφισβητούμενο ρεκόρ των 48°C στην Ελευσίνα και το Τατόι, το 1987 με περίπου 4.000 θύματα, κυρίως στην Αττική, εξαιτίας ανυπαρξίας κλιματιστικών, ανεπαρκούς ενημέρωσης και κοινωνικής απομόνωσης των ευπαθών ομάδων.

Το καλοκαίρι του 2007, με τρεις αλλεπάλληλους καύσωνες και 84 νεκρούς από τις φονικές πυρκαγιές σε Ηλεία, Μεσσηνία, Εύβοια και άλλες περιοχές, συνδέθηκε άρρηκτα με το φαινόμενο της θερμικής αστάθειας και του κινδύνου ανάφλεξης δασών.

Αξιοσημείωτος και ο καύσωνας «Κλέων» του 2023, που διήρκεσε 15 ημέρες, με θερμοκρασίες που έφτασαν τους 46,4°C στο Γύθειο και 46,1°C στην Αγία Τριάδα Φθιώτιδας, δοκιμάζοντας τη δημόσια υγεία και την επιχειρησιακή ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού.

Η κλιματική απειλή και η νέα κανονικότητα

Από τα τέλη Ιουνίου ως τις αρχές Σεπτεμβρίου, η Ελλάδα βιώνει πλέον τακτικά καύσωνες, σε ένταση και διάρκεια που αυξάνεται σταθερά, ενταγμένοι πλέον στο ευρύτερο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Η θερμοκρασία ξεπερνά εύκολα τους 40°C για πολλές συνεχόμενες ημέρες, ενώ οι υψηλές ελάχιστες τιμές (δηλαδή η θερμοκρασία τις νύχτες) δυσκολεύουν την ανάπαυση και τη λειτουργία του οργανισμού.

Η προληπτική ενημέρωση των πολιτών, η στοχοθετημένη υποστήριξη των ευπαθών ομάδων, αλλά και ο σχεδιασμός για την ανθεκτικότητα των πόλεων αποτελούν κρίσιμες παραμέτρους. Όπως φάνηκε και από την πρόσφατη θερμή εισβολή στις 26-27 Ιουνίου 2025, ακόμη και τα σύντομα επεισόδια ζέστης μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα, ιδίως αν συνοδεύονται από ξηρασία και υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς.

Κάθε ζέστη δεν είναι καύσωνας – αλλά κάθε καύσωνας είναι προειδοποίηση

Η μακρά εμπειρία της Ελλάδας με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η ύπαρξη κορυφαίων επιστημονικών πηγών όπως το έργο του Δ. Ζιακόπουλου, και η επαναλαμβανόμενη σύνδεση θερμότητας – ανθρώπινων απωλειών – φυσικών καταστροφών, οφείλουν να οδηγήσουν σε έναν νέο τρόπο αντίληψης και αντίδρασης.

Η χώρα μας δεν έχει την πολυτέλεια να αντιμετωπίζει τους καύσωνες ως συγκυριακό φαινόμενο. Αντίθετα, πρέπει να χτίσει μια νέα καθημερινότητα ανθεκτικότητας και ετοιμότητας, με βάση δεδομένα, εμπειρία και υπευθυνότητα.

Όσοι έζησαν τον καύσωνα του 1987 δεν τον ξέχασαν ποτέ. Το στοίχημα των επόμενων δεκαετιών είναι να μη χρειαστεί να ξαναγράψουμε τέτοιες τραγικές σελίδες.

Διαβάστε ακόμη: