Το χειρότερο σενάριο στο γεωπολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό –ενεργειακό παιχνίδι της Ευρώπης, για το οποίο έχουμε γράψει κατ’ επανάληψη άρχισε δυστυχώς σταδιακά να παίρνει σάρκα και οστά.
Η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και άνοιξε ο ασκός του Αιόλου. Ακολουθεί δραματική άνοδος στο κόστος αγαθών και υπηρεσιών: πετρέλαιο και φυσικό αέριο, σιτηρά και μέταλλα, όλα στα ύψη.
Το brent πλησιάζει τα 104 ευρώ το βαρέλι και το φυσικό αέριο καταγράφει ιστορική αύξηση στα 114 και πιο πάνω ακόμη ευρώ ανά Μεγαβατώρα.
Αντίστοιχα κινούνται οι τιμές του χρυσού ενώ τα futures του Dow Jones στις ΗΠΑ καταρρέουν κατά 700 μονάδες.
Ο χρυσός βρισκόταν στα 1.942 δολάρια την ουγγιά και πολλοί μιλούν για πορεία προς τα 1950 δολάρια.
Τα futures του Dow Jones, του S&P και του Nasdaq υποχωρούν ασύντακτα.Το δολάριο, το οποίο κάποιες φορές θεωρείται ως ασφαλές καταφύγιο στη διάρκεια περιόδων γεωπολιτικής αναταραχής, ενισχύεται.
Σκηνικό απόλυτης αναταραχής. Σε αυτό τι κάνει η Ευρώπη;
Το τρίπτυχο «ανακούφισης» που προτείνει ο Μητσοτάκης
Η άποψη της ελληνικής κυβέρνησης είναι πως η ΕΕ θα πρέπει να κινηθεί με την ίδια λογική όπως και στην αντιμετώπιση της πανδημίας, σε τρεις άξονες:
α) να δημιουργηθεί ένα ταμείο, το οποίο να χρηματοδοτηθεί από τις μελλοντικές εισροές από τα δικαιώματα ρύπων και από το οποίο θα αντλήσουν τα κράτη- μέλη για να στηρίξουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Στη δημιουργία ενός κεντρικού ευρωπαϊκού μηχανισμού για τη στήριξη των Ευρωπαίων καταναλωτών, με την αξιοποίηση έως και 100 δισεκατομμυρίων ευρώ από τα έσοδα των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, έχει αναφερθεί άλλωστε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
β) να υπάρχει εξαίρεση από τους δημοσιονομικούς κανόνες για το διάστημα που θα διαρκέσει η ενεργειακή κρίση. Η κυβέρνηση έχει ήδη επιδοτήσει το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου και έχει δεσμευθεί ότι θα συνεχίσει τη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων για όσο διαρκέσει η κρίση. Η ενεργειακή κρίση όμως ίσως κρατήσει όλο το 2022, κουβαλώντας αβάσταχτο κύμα ακρίβειας.
Και γ) να γίνουν συντονισμένες αγορές φυσικού αερίου από την ΕΕ μέσω της Κομισιόν, ώστε να επιτευχθούν πιο ανταγωνιστικές τιμές. Εάν οι ευρωπαϊκές χώρες στραφούν σε άλλες πηγές φυσικού αερίου (υγροποιημένου -LNG- από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική), όπως θα επιθυμούσαν και οι ΗΠΑ, το κόστος είναι αντικειμενικά υψηλότερο σε σχέση με το εισαγόμενο από τη Ρωσία.
Ο Πρωθυπουργός είχε προτείνει ήδη από τον Οκτώβριο την κοινή αγορά φυσικού αερίου από την ΕΕ, όπως είχε γίνει και με το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού. Την πρόταση αυτή υποστήριζε και η Ιταλία που μαζί με την Ελλάδα είναι οι δύο χώρες της ΕΕ με τη μεγαλύτερη ενεργειακή εξάρτηση από εισαγωγές.
Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 75% της συνολικής ενεργειακής προσφοράς της Ιταλίας και της Ελλάδας σύμφωνα με τη Moody’s. Από τη Ρωσία ειδικότερα προέρχεται το 26% των εισαγωγών πετρελαίου και το 39% των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ελλάδας.
Αλλά και η Γερμανία εισάγει το 90% της ετήσιας κατανάλωσης της σε φυσικό αέριο και το 65% από αυτό προέρχεται από τη Ρωσία. Για αυτό άλλωστε και είχε προχωρήσει τον αγωγό Nord Stream 2, τον οποίο φυσικά το Βερολίνο αναγκάστηκε να βάλει στην κατάψυξη.
Εάν εφαρμοστεί αυτό το πακέτο θα πρέπει να περάσει στα …αζήτητα ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ που είχε δηλώσει πολύ πρόσφατα ότι «η Ελλάδα θα πρέπει να επιστρέψει άμεσα σε πρωτογενή πλεονάσματα, όπως πριν από την πανδημία». Συνεπώς η χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων λόγω ενεργειακής κρίσης είναι κάτι που επιθυμεί εξ ανάγκης σήμερα η Αθήνα.
Η «Γαλλική» πρόταση της Κομισιόν
Την πρόταση της γαλλικής προεδρίας της Ε.Ε. προκρίνει και εισηγείται η Κομισιόν: η προεδρία Μακρόν στην ΕΕ έχει ζητήσει την χρήση των «ουρανοκατέβατων» κερδών (windfall profits) που έχουν οι υπόλοιπες μορφές ηλεκτροπαραγωγής προς ελάφρυνση και ανακούφιση των νοικοκυριών.
Η πρόταση υπάρχει και στο προσχέδιο της ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις τιμές της ενέργειας που πρόκειται να δημοσιευθεί τον επόμενο μήνα και το οποίο διοχετεύθηκε στην EURACTIV.
Στις δράσεις που προβλέπονται στο προσχέδιο, περιλαμβάνεται και η «επαναχρησιμοποίηση των υψηλών εσόδων» τέτοιων μονάδων, καθώς κάποια «κράτη-μέλη ίσως θελήσουν να ανακτήσουν μέρος αυτών των επιπλέον εσόδων μέσω συγκεκριμένων οικονομικών μέτρων».
Ηδη αυτό το έχει κάνει η Ισπανία, φορολογώντας μέρος των υπερβολικών εσόδων των πυρηνικών σταθμών και των μονάδων ΑΠΕ, για να βρεθούν κονδύλια προς επιδότηση των τελικών καταναλωτών.
«Η Κομισιόν αρχικά ήταν αντίθετη στην εφαρμογή του μέτρου, αλλά τώρα βλέποντας τα δύσκολα κάνει στροφή 180 μοιρών. Σε συνδυασμό με τη ρυθμιστική παρέμβαση στις τιμές των τιμολογίων λιανικής ρεύματος, η οποία επίσης περιλαμβάνεται στο προσχέδιο, εμείς εδώ στις Βρυξέλλες μετά από πολλές συζητήσεις και πιέσεις κρατάμε πιο ελαστική στάση, αφού βλέπουμε πως η κρίση θα παραταθεί έως το τέλος του 2022» μας λέει έλληνας αξιωματούχος της Κομισιόν.
Τα «ουρανοκατέβατα» υπερκέρδη
Τα «ουρανοκατέβατα» κέρδη (windfall profits) στα οποία αναφέρεται η Κομισιόν, έχουν οι ΑΠΕ, τα υδροηλεκτρικά, τα πυρηνικά και οι μονάδες άνθρακα.
«Ο φόρος που θα θεσπιστεί θα πρέπει να καλύπτει όλες τις μονάδες οι οποίες έχουν υπερβάλλοντα κέρδη κατά τις ώρες λειτουργίας τους μέσα στη κρίση, χωρίς καμία εξαίρεση» λέει ο συμπατριώτης μας.
Όσον αφορά στη χώρα μας, ήδη εφαρμόζεται ένας ανάλογος μηχανισμός για τις μονάδες ΑΠΕ. Η ρύθμιση υπερψηφίσθηκε μέσω τροπολογίας του ΥΠΕΝ στο νομοσχέδιο για την ενεργειακή απόδοση, προβλέποντας τον τρόπο με τον οποίο, στην περίπτωση που η μηνιαία τιμολόγηση ενός έργου είναι αρνητική, θα επιστρέφονται τα σχετικά ποσά στον ΔΑΠΕΕΠ, υπέρ του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ).
Παράλληλα, τα πλεονάσματα του Ειδικού Λογαριασμού θα μεταβιβάζονται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, για την επιδότηση των λογαριασμών ρεύματος και φυσικού αερίου των καταναλωτών.
Η Ελλάδα θα έχει διπλό κέρδος από το μέτρο που προτείνει η Κομισιόν: θα γράψει έσοδα το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης από τις ΑΠΕ αλλά όχι στην περίπτωση των λιγνιτικών μονάδων που δεν θα τις επιβάρυνε άρα θα είχε όφελος και η ΔΕΗ.
«Ακόμη κι αν κάποιοι λιγνιτικοί σταθμοί λειτουργούν με κέρδος στη δεδομένη συγκυρία, αυτό είναι περιορισμένο. Εξάλλου, η έλλειψη οικονομικού οφέλους από τη λειτουργία των λιγνιτών αποδεικνύεται από το ότι η ΔΕΗ δεν έχει επιδιώξει να ενισχύσει τη συμμετοχή τους εν μέσω της ενεργειακής κρίσης, πειράζοντας την στην υποστήριξη των τηλεθερμάνσεων ή τη στήριξη της επάρκειας τροφοδοσίας σε περιόδους υψηλής ζήτησης» μας λέει στέλεχος της ΡΑΕ.
Στο σχέδιό της, με γαλλική προτροπή, η Κομισιόν επισημαίνει πως «ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να έχει περιορισμένη διάρκεια και να συνδέεται με την εν εξελίξει κρίση, όπως επίσης και ότι θα πρέπει στα κέρδη αυτά να μην συνυπολογίζονται τα έσοδα των μονάδων από τυχόν πωλήσεις ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας μέσω διμερών συμβολαίων, σε μικρότερες τιμές από τις τρέχουσες».
«Εννοείται πως τα έσοδα θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση της κρίσης, αποκλειστικά για ενίσχυση στα νοικοκυριά μέσω οριζόντιων και διαφανών σχημάτων και όχι για να κλείσουν πονηρά …άλλες τρύπες. Πολλές παράμετροι του μέτρου εμπεριέχουν κρατικές ενισχύσεις και για αυτό θα δώσουμε την έγκρισή μας εδώ στις Βρυξέλλες ώστε να εξαιρεθούν» μας λέει ο έλληνας των Βρυξελλών και καταλήγει με νόημα: «είμαστε σε στιγμή βαθιάς κρίσης γεωπολιτικής, στρατιωτικής και οικονομικής. Δεν πρέπει να μείνουμε μικρόψυχοι, τώρα δοκιμαζόμαστε και κρινόμαστε όλοι»…
