Τον αποκαλούν παροδικό υπερπληθωρισμό, όμως μόνο παροδικός δε θα είναι. Καθώς η οικονομία βγαίνει από τη ΜΕΘ, αποκαλύπτεται η πρώτη μεγάλη επιπλοκή, και το όνομα αυτής: στασιμοπληθωρισμός
Γράφει ο Γιάννης Τσιρογιάννης (για την εφημερίδα Axia News του σ/κ)
Τα τελευταία δύο χρόνια οι απανταχού «γκουρού» -οικονομολόγοι, αναλυτές κεντρικών τραπεζών και άλλων διεθνών οικονομικών παραγόντων, δημοσιογράφοι κλπ- προσπαθούν για κάποιο λόγο να μας πείσουν πως δεν υπάρχει ή τουλάχιστον δε διαφαίνεται πληθωρισμός στον ορίζοντα. Όχι μόνο πως δεν υπάρχει, αλλά πως μάλιστα βρισκόμαστε σε φάση αποπληθωρισμού.
Προτού παρουσιάσω κι εγώ από μεριάς μου, όχι ως γκουρού αλλά ως «Κανένας», τη δική μου οικονομική οπτική στο θέμα, θέλω να θέσω ένα ερώτημα προς προβληματισμό. Οκ, έστω πως έχουμε αποπληθωρισμό. Προς τι ο τόσος ζήλος να μας πείσουν περί αυτού λοιπόν; Ποτέ άλλοτε δεν είχαν γραφτεί τόσα άρθρα επί άρθρων, είτε από κεντρικούς οικονομικούς φορείς είτε από mainstream media, για ένα τόσο «βαρετό» θέμα.
Ο πληθωρισμός μας αφορά όλους
Ανέκαθεν όσοι ενδιαφέρονταν για τις πληθωριστικές ή μη πιέσεις, ήταν κυρίως όσοι επενδύουν στα χρηματιστήρια κι άντε κανάς ψαγμένος επιχειρηματίας, βιομήχανος ή ακόμη π.χ. κι ένας αγρότης τον οποίο αφορά μια ενδεχόμενη αύξηση των τιμών σε βασικά γεωργικά προϊόντα.
Στην πραγματικότητα βέβαια, ο πληθωρισμός μόνο «βαρετός» δεν είναι. Πρόκειται για ένα τεράστιας σημασίας θέμα που μας αφορά όλους, ωστόσο ρεαλιστικά, ελάχιστοι προβληματίζονται σοβαρά. Οι περισσότεροι περιοριζόμαστε ίσως σε ένα άρθρο το χρόνο που θα τύχει να υποπέσει στην αντίληψή μας.
Αλλά και οι λίγοι «ψαγμένοι» που πραγματικά ενδιαφέρονται για τον πληθωρισμό δεν πρόκειται να διαβάσουν γι’ αυτόν από ένα αμφίβολης αξιοπιστίας (και κινήτρου) άρθρο κάποιου τυχάρπαστου (ή και διάσημου) αναλυτή, όπως αυτό εδώ. Θα μελετήσουν και ερμηνεύσουν τα επίσημα στοιχεία κατ’ ευθείαν από την πηγή, δηλαδή δείκτες τιμών παραγωγού, καταναλωτή, ισοζύγιο, PMI, θα συγκρίνουν τιμές εμπορευμάτων κλπ, προκειμένου να βγάλουν συμπέρασμα αν πράγματι έχουμε ή δεν έχουμε, ή αν διαφαίνεται πληθωρισμός στον ορίζοντα. Αν δεν έχουν την ικανότητα να το κάνουν αυτό, τότε δε βρίσκονται σε θέση ούτως ή άλλως να γνωρίζουν αν έχουμε πληθωρισμό ή όχι, και κανένα άρθρο κανενός δήθεν γκουρού δεν πρόκειται να το αλλάξει αυτό.
Στην αρχή κυριαρχούσε το αφήγημα του αποπληθωρισμού…
Γιατί τα λέω όλα αυτά; Για να αποδομήσω τους απανταχού οικονομικούς αναλυτές (και μαζί τους τον εαυτό μου); Δε νομίζω ότι χρειάζεται. Δεκαετίες εγκληματικά επικίνδυνων, θρασύτατων και αποτυχημένων προβλέψεων τους έχουν ήδη αποδομήσει, για πάντα.
Όποιος μετά το Χρηματιστήριο του 1999, την κρίση του 2008 και τα αμέτρητα άλλα παραδείγματα ανικανότητας και αναίσχυντων ψευδών (διότι αν δεν είναι ανίκανοι τότε είναι ψεύτες – γνώριζαν ότι το 2008 θα σκάσει κρίση – γνωρίζουν αν έρχεται πληθωριστικό σοκ ή όχι, συνειδητά επιλέγουν να πουν ψέματα), εξακολουθεί να κρέμεται από τα χείλη ενός αναλυτή για το αν σε ένα χρόνο σπίτια και ενοίκια θα είναι 50% πάνω, τότε είναι άξιος της μοίρας του. Το καλύτερο που έχει να κάνει αν δε μπορεί να αποκρυπτογραφήσει μόνος του τα δεδομένα, είναι τουλάχιστον να εξετάσει και την εναλλακτική άποψη.
Στο θέμα του πληθωρισμού όμως ΔΕΝ ακούγεται η εναλλακτική άποψη. Εδώ και μήνες, χρόνια, κυριαρχεί το αφήγημα του αποπληθωρισμού, και οποιαδήποτε φωνή περί αφανούς πληθωρισμού που υποβόσκει στην κορωνο-ύφεση καταπνίγεται και χάνεται ανάμεσα στα αμέτρητα άρθρα επί άρθρων που ανέφερα πριν.
Και για να απαντήσω στο κατά τα άλλα ρητορικό προηγούμενο ερώτημα, αυτός είναι ο λόγος που τα τελευταία δύο χρόνια βλέπουμε τέτοιο ζήλο περί αποπληθωρισμού. Προκειμένου να θαφτεί η άλλη άποψη. Δεν είναι σκοπός να ενημερωθεί ο κόσμος για το αν έχουμε πληθωρισμό ή όχι. Ο κόσμος είτε δεν ενδιαφέρεται (ή καταλαβαίνει) στη συντριπτική πλειοψηφία του, είτε όσοι πραγματικά ενδιαφέρονται το ψάχνουν μόνοι τους, όπως είπαμε.
Όσα λιγότερα γνωρίζουμε, τόσο το καλύτερο (για εκείνους)
Γιατί όμως να θαφτεί; Για τον ίδιο λόγο που τέλη του 2007 ο Μπερνάνκι της Fed δήλωσε με περίσσιο θράσος «δε βλέπουμε ύφεση στον ορίζοντα». Για τον ίδιο λόγο που ποτέ δε θα μάθουμε από mainstream media για το σκάσιμο μιας φούσκας στα χρηματιστήρια, παρά μόνο όταν έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει. Αποφυγή πανικού, κερδοσκοπία, πολιτική. Η περίπτωση του πληθωρισμού είναι μάλιστα από τις πιο εύκολα προβλέψιμες. Για «εκείνους». Ο πληθωρισμός δεν είναι κάτι ξαφνικό που σκάει σε ένα βράδυ, δεν είναι η μετοχή της Tesla να καταρρεύσει. Είναι κάτι που διαφαίνεται ξεκάθαρα, μήνες, ή και χρόνια πριν.
Αν οι επίσημοι φορείς που μελετούν καθημερινά, διαχειρίζονται και συγκρίνουν τιμές επί τιμών, ενημέρωναν το γενικό πληθυσμό εγκαίρως για το αν επρόκειτο πχ σε ένα χρόνο από τώρα να νιώσουμε πληθωριστικές πιέσεις (πχ αύξηση τιμών σε βασικά αγαθά), τότε τι θα συνέβαινε; Χάος. Ακόμη και οι πιο αναλφάβητοι οικονομικά θα μετέτρεπαν τις καταθέσεις τους σε πολύτιμα μέταλλα ή άλλες επενδύσεις αποθήκευσης αξίας (χετζ), αποφάσεις και σκέψεις για επιχειρηματικά ανοίγματα θα γύριζαν τούμπα, τα πάντα στην οικονομία θα ανακατεύονταν. Διότι τόσο τεράστιας σημασίας είναι ο πληθωρισμός.
Είναι από αυτά που όσο λιγότερα ακούμε, τόσο το καλύτερο, τόσο πιο σταθερά πάει να πει πως είναι τα πράγματα. Ισχύει το «no news is good news». Το ότι από την αρχή της πανδημίας κι έπειτα διαβάζουμε λοιπόν τόσα άρθρα επί άρθρων περί αποπληθωρισμού, σας εγγυώμαι πως μόνο καλό δεν είναι. Το ψέμα είναι αντίστοιχο του «οι επόμενες δύο εβδομάδες είναι κρίσιμες»!
Το αποκάλεσαν “παροδικό υπερπληθωρισμό” (transitory hyperinflation)
Αν μας έλεγαν από την αρχή πως τουλάχιστον για ένα χρόνο θα ανοιγοκλείναμε τα μαγαζιά μας, πόσο διαφορετική θα ήταν η αντίδραση του κόσμου, και ειδικά των επιχειρηματιών; Ακριβώς το ίδιο αθώο («για το καλό μας») ψέμα εκτυλίσσεται σε ό,τι αφορά τον πληθωρισμό.
Αλλά όχι πια. Διότι αυτήν την εβδομάδα, η Fed έκανε το λάθος ουσιαστικά να το παραδεχτεί δημόσια.
Φυσικά κάποιοι το γνωρίζαμε και γράφαμε, ήδη από πέρυσι μέσα από αυτήν τη στήλη, για το φάντασμα του πληθωρισμού που παραμονεύει, ενώ προειδοποιήσαμε και για την επικείμενη εκτόξευση των τιμών βασικών εμπορευμάτων, που αποτελεί ξεκάθαρη απόδειξη αυτού. Όπερ και εγένετο σε χαλκό, ξυλεία, γεωργικά προϊόντα κλπ.
Η Fed λοιπόν, από εκεί που μήνες μας δούλευε κανονικά (με όργανα τους γνωστούς γκουρού που αναφέραμε) καθησυχάζοντας πως δε βλέπει πληθωρισμό, τώρα τα γυρνάει και λέει «εντάξει ξέρετε κάτι, ίσως και να έχουμε λίγο. Λιγουλάκι μωρέ. Αλλά θα είναι παροδικό μη φοβάστε» (οι επόμενες δύο εβδομάδες είναι κρίσιμες!). Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποίησαν τις λέξεις transitory hyperinflation (παροδικός υπερπληθωρισμός).
Και κάπου εδώ εμείς σηκώνουμε τα χέρια ψηλά. Προκαλώ δημόσια, μέσα από αυτό το άρθρο οποιονδήποτε οικονομολόγο ή μη να μας εξηγήσει τι σημαίνει αυτό! Διότι αυτό είναι καινούργιο φρούτο, δεν έχει ξαναυπάρξει στα χρονικά! Γενικά πολλά είδαν τα μάτια μας στην εποχή του παραλογισμού που ζούμε, αλλά αυτό θα ξαναγράψει τα βιβλία μακροοικονομικών.
Οι επόμενες 2-3-4-5 (ποιος ξέρει;) εβδομάδες παροδικού υπερπληθωρισμού είναι κρίσιμες…!
Πρώτα μας είπαν έχουμε αποπληθωρισμό. Μετά είπαν δε θα έχουμε πληθωρισμό, μην ανησυχείτε. Τώρα λένε «παροδικός υπερπληθωρισμός». Είναι σα να λέμε «τα πράγματα είναι μια χαρά, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας, θα σκάσει μετεωρίτης, όμως η έκρηξη θα είναι στιγμιαία. Το σύννεφο σκόνης που θα κρύψει τον ήλιο θα είναι παροδικό» (ίσως διαρκέσει δύο εβδομάδες κι αυτό)!
Υπήρχε μια εποχή που οι εγκληματίες είχαν τιμή και τουλάχιστον την αξιοπρέπεια να μας λένε καλύτερα ψέματα. Τώρα δεν προσπαθούν καν, μας τα πετούν χωρίς περιτύλιγμα. Τόσος είναι ο σεβασμός απέναντι μας, διότι είμαστε έντομα.
Θα σας πω λοιπόν τι σημαίνει «παροδικός υπερπληθωρισμός». Σημαίνει ότι «σας λέμε ψέματα τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, τυπώνοντας δολάρια ανεξέλεγκτα και κρύβοντας τον πληθωρισμό κάτω από το χαλί μέσω πλασματικών μηδενικών επιτοκίων κι όποιας άλλης κεντρικής τραπεζικής μπούρδας επινοήσουμε. Και τώρα που τραβάμε το χαλί ή μάλλον την «πρίζα» σε μια οικονομία-ζόμπι τροφοδοτούμενη από αεριτζίδικα κορωνο-πακέτα διάσωσης, η οποία θα ξεράσει πάνω σας με τη μορφή πανάκριβης αγοράς κατοικίας και ενοικίων, ανεργίας και απαγορευτικών τιμών σε βασικά αγαθά, το αποκαλούμε παροδικό υπερπληθωρισμό». Κι ούτε γάτα ούτε ζημιά.
Όχι, αυτό δε λέγεται παροδικός υπερπληθωρισμός. Υπάρχει τεχνικός όρος γι’ αυτό που πρόκειται να βιώσουμε, δε θα ξεχάσουμε κι αυτά που ξέρουμε… Ονομάζεται στασιμοπληθωρισμός.
Ο καλός, ο κακός κι ο άσχημος (πληθωρισμός)
Η επιβράδυνση ή στασιμότητα της οικονομίας (stagnation) σε συνδυασμό με αυξανόμενες τιμές (inflation) ονομάζεται στασιμοπληθωρισμός (stagflation). Χαρακτηρίζεται από πτώση της παραγωγής, υψηλή ανεργία και συνοδεύεται από άνοδο των τιμών. Προσδιορίζεται επίσης ως πληθωρισμός που συνδυάζεται από πτώση του ΑΕΠ. Σας μοιάζουν οικεία όλα αυτά;
Πρόκειται για ένδειξη μη αποτελεσματικής αγοράς, και την πιο άσχημη μορφή πληθωρισμού (διότι υπάρχει καλός και κακός πληθωρισμός). Μια κατάσταση τόσο άσχημη, που ενέπνευσε τη δημιουργία του Δείκτη Μιζέριας (Misery Index) κατά την περίοδο του 1970, προκειμένου να μετρά ακριβώς πόσο άσχημα και μίζερα αισθάνεται ο κόσμος σε μια οικονομία που υποφέρει από στασιμοπληθωρισμό.
Στασιμοπληθωρισμός τη δεκαετία του 1970
Μην ακούτε τους αναλυτές, μην ακούτε εμένα. Κοιτάξτε τα νούμερα. Αυτά δε λένε ψέματα. Έχουμε και λέμε: Μια παγκόσμια οικονομία που ενάμιση χρόνο τώρα υπολειτουργεί. Το υπολειτουργεί για την ακρίβεια παραείναι ευγενικό. Μια οικονομία παγωμένη, που δουλεύει στην εφεδρική γεννήτρια, μια παγκόσμια παραγωγή που έχει πάθει έμφραγμα και βρίσκεται σε ΜΕΘ με οξυγόνο. Το οξυγόνο είναι το «δωρεάν» χρήμα που τυπώνουν ανεξέλεγκτα οι κεντρικές τράπεζες. Φυσικά τίποτα δεν είναι δωρεάν, ο λογαριασμός θα έρθει με τη μορφή πληθωρισμού.
Για όνομα του Θεού, ας ανοίξουμε τα μάτια μας. Το 2020-21 η Fed τύπωσε σχεδόν το 1/3 των συνολικών δολαρίων που έχουν υπάρξει ποτέ, εδώ και δύο αιώνες! Το νούμερο αυτό είναι τόσο ασύλληπτο που αρκεί από μόνο του να γκρεμίσει οποιοδήποτε αφήγημα περί αποπληθωρισμού. Όσα εργαλεία κι αν επιστρατεύσουν οι κεντρικές τράπεζες, είναι αδύνατον να το καλύψουν αυτό. Ο πληθωρισμός υπάρχει, απλώς προς το παρόν είναι αυτό που λέμε αφανής ή κρυμμένος.
Τα νούμερα δε λένε ψέματα
Είναι εγκληματικό κι ανήκουστο το ότι ακουγόταν από οικονομολόγους ή αναλυτές η λέξη αποπληθωρισμός ένα χρόνο τώρα. Το θράσος δεν περιγράφεται. Αλλά αφήστε την ποσότητα χρήματος Μ1 & Μ2. Ρίχτε μια ματιά στα τελευταία στοιχεία ISM. Τον Απρίλιο η παραγωγή/συνολική οικονομική δραστηριότητα υποχώρησε κατά 7 ολόκληρες μονάδες από τις 69 στις 62, με στασιμότητα σε όλους τους παρεμφερείς οικονομικούς δείκτες, και την ανεργία, την ώρα που οι τιμές αυξάνονται.
Θέλετε κι άλλο; Το 2020-21 η αναφορά της λέξης «πληθωρισμός» σε ανακοινώσεις αποτελεσμάτων δεικτοβαρών εταιριών του S&P 500 εκτοξεύθηκαν κατά το ασύλληπτο νούμερο του 800%! Ίσως αν δε ξέρουμε εμείς κάτι, να ξέρουν αυτοί… Ένας από οτυς δύο πάντως λέει ψέματα, οι επιχειρηματίες ή οι οικονομολόγοι της Fed, κρίνετε μόνοι σας…
Αλλά αφήστε τα όλα αυτά, ας πιάσουμε κάτι ακόμη πιο ξεκάθαρο και χειροπιαστό. Τα εμπορεύματα. Ο χαλκός οδεύει προς υψηλό δεκαετίας στα 10.000 δολ/τόνο. Κασίτερο, αλουμίνιο, νικέλιο επίσης, ενώ σταθερά ανοδικά κινείται και το πετρέλαιο. Η τιμή του ξύλου έχει σπάσει κάθε ρεκόρ. Η ξυλεία διαπραγματεύεται στα $1.600/MBF! Μόλις ένα χρόνο πριν βρισκόταν κάτω από τα 300 δολάρια! Τέτοια άνοδο ούτε το Bitcoin… Για να μην αναφερθούμε στα γεωργικά προϊόντα, οι τιμές όλων των οποίων έχουν εκτοξευθεί.
Μη ξεχνάτε πως είχαμε προειδοποιήσει μήνες πριν μέσα από αυτήν τη στήλη για την άνοδο των βασικών εμπορευμάτων, όπως ο χαλκός (“Έρχεται η εποχή του χαλκού“)
Σε ιστορικά υψηλά η τιμή του ξύλου!
Θέλετε να μάθετε αν έχουμε πληθωρισμό ή όχι; Ρωτήστε έναν αγρότη, έναν γεωπόνο, όχι κάποιον χαρτογιακά αναλυτή (αμφίβολων κινήτρων) που δεν έχει βγει ποτέ από το γραφείο του, για να μην πούμε από το σπίτι του τον τελευταίο χρόνο της τηλεργασίας. Ρωτήστε έναν ναύτη πόσο έχουν πάει τα ναύλα για ένα κοντείνερ από την Κίνα, αν έχουν δεκαπλασιαστεί ή όχι.
Η συντριπτική πλειοψηφία του πλανήτη ζει σε μια ψευδαίσθηση τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, στην ευτυχία της άγνοιας μη μπορώντας να αντιληφθεί δυνάμεις και καταστάσεις που ζυμώνονται καθώς η οικονομία μας βρίσκεται κυριολεκτικά στον ορό. Όταν αυτή επαναλειτουργήσει κανονικά, θα υποστούμε το σοκ. Όλα τα commodities αποτελούν κυριολεκτικά τη βάση όλων των αγαθών και υπηρεσιών που απολαμβάνουμε, τη βάση της οικονομίας. Αν ο χαλκός και το ξύλο ανεβαίνουν, ΟΛΑ ανεβαίνουν, δεν υπάρχει μαγικό τρικ να το σταματήσει αυτό. Οι τιμές του επηρεάζουν τις τιμές των πάντων στη ζωή μας, από τα σπίτια όπου μένουμε και τα αυτοκίνητα που οδηγούμε, μέχρι τα κυπελάκια του καφέ που καταναλώνουμε.
Μια παγκόσμια οικονομία σε τεχνητό οξυγόνο
Γι’ αυτό και είναι αδιανόητα τα ψεύδη που λέγονται περί αυτού. Για εμάς, δεν τίθεται θέμα συζήτησης πλέον. Ο πληθωρισμός έχει ήδη χτυπήσει τις ακτές μας. Το ίδιο επιβεβαίωσε αυτήν την εβδομάδα και ο θρύλος των επενδύσεων, Γουόρεν Μπάφετ, στην ετήσια συνεδρίαση των μετόχων του ομίλου Berkshire Hathaway: «Βλέπουμε πολύ σημαντική άνοδο του πληθωρισμού. Έχουμε εννέα κατασκευαστικές εταιρείες πέραν από τον βραχίονά μας που ασχολείται με την κατασκευή κατοικιών και τη λειτουργία τους, που είναι η μεγαλύτερος στη χώρα. Κτίζουμε λοιπόν πολλά σπίτια. Το κόστος είναι μόνο πάνω, πάνω, πάνω… Το κόστος του χάλυβα, ξέρετε, κάθε μέρα ανεβαίνει », δήλωσε ο πρόεδρος της Berkshire, που κατέχει μία τις μεγαλύτερες εταιρείες στο χώρο της κατασκευής κατοικιών, της Clayton Homes, μαζί με εταιρείες όπως η Benjamin Moore που δραστηριοποιείται στα χρώματα και της Shaw που κατασκευάζει δάπεδα.
Αυτή είναι δυστυχώς η πραγματικότητα μας. Αυτός είναι ο πόνος που θα βιώσουμε όταν η οικονομία βγει από την αναισθησία. Διότι τα κορωνο-πακέτα (stimulus) και τα επιδόματα που καλύπτουν την ανεργία και μια παγωμένη παραγωγή δρουν σαν αναισθησία. Η πληγή όμως υπάρχει, και μόλις πάρουμε εξιτήριο θα χρειαστεί καιρό και κόπο για να επουλωθεί. Η μόνη προστασία από τον στασιμοπληθωρισμό είναι η προστασία των εργατοωρών μας, της αγοραστικής αξίας των χρημάτων, μέσω επένδυσης σε ασφαλή καταφύγια όπως πολύτιμα μέταλλα ή πιο πρόσφατα στα υποσχόμενα blockchain projects.
