Η Επανάσταση του 1821 γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Μαρτίου σε Ελλάδα και Κύπρο. Ας δούμε με μια ματιά την ιστορική γραμμή για την επανάσταση του 1821.
Η 25η Μαρτίου του 1821 ορίστηκε ημέρα έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης κατά του Τουρκικού ζυγού, από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Ο Υψηλάντης, αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας ο οποίος και οργάνωσε την Επανάσταση, άρχισε τις επιχειρήσεις και την έναρξή της στο Ιάσιο την 24 Φεβρουαρίου 1821, όμως, τα εκεί συμβάντα καθιερώθηκαν από την ιστορία ως κάτι μεμονωμένο, κάτι σαν «πρόλογος της Επανάστασης». Παρόλο που με την πάροδο των χρόνων οι απόψεις διεστάθησαν, η Πολιτεία επικύρωσε το επικρατούν εθνικό συναίσθημα καθιερώνοντας ως ημέρα εθνικού εορτασμού της Επανάστασης την 25η Μαρτίου. Με μια ματιά, αυτή είναι η ιστορική γραμμή της Επανάστασης του 1821…
Αξιοσημείωτο είναι δε, ότι το 2021 είναι μια συμβολική χρονιά καθώς συμπληρώνονται 200 χρόνια ελευθερίας και ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους. Με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 δημιουργήθηκε η Επιτροπή «Ελλάδα 2021» (https://www.greece2021.gr/) η οποία είναι υπεύθυνη για τις δράσεις και τις εκδηλώσεις εορτασμού.
Επανάσταση 1821: Η ιστορική γραμμή «προς την ελευθερία» με μια ματιά
Πάνε πια περίπου τετρακόσια έτη από τότε που ο Ελλαδικός χώρος ένοιωσε για πρώτη φορά ο Τουρκικό χατζάρι να θερίζει την ελπίδα. Η βοήθεια από τη Δύση δεν ήρθε ποτέ και η ήδη κατακερματισμένη Βυζαντινή αυτοκρατορία έπεσε ηρωικώς αντιστεκόμενη, έχοντας ήδη πάθει μη αναστρέψιμες φθορές από την πρώτη άλωση της Πόλης, το 1204.
Γύρω στα 1820, οι κάτοικοι της Ελλάδος έχουν όμως ακόμα άσβεστη μέσα τους την ελπίδα να λέγονται Έλληνες, δεν μπορούν να ζήσουν με ντόπιους Τούρκους δικαστές να ορίζουν τις τύχες τους, δεν τους εκφράζει ο Σουλτάνος και η Υψηλή Πύλη, αναπολούν τον αρχαίο πολιτισμό, κοιτάζοντας γύρω τους. Βλέπουν μισογκρεμισμένους ναούς που ψιθυρίζουν ακόμα τα λόγια των παλιών Θεών, λαχταρούν ακόμα να ακούν μόνο τον ψαλμό τους Θεού τους και όχι το μουεζίνη να ηχεί και το μιναρέ να σκεπάζει τον ουρανό τους…εδώ και λίγα χρόνια, μια φωτιά έχει αρχίσει να φουντώνει μυστικά, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στον Ελλαδικό χώρο…
Η ζύμωση της επανάστασης κατά των Τούρκων
«Η μαγιά έχει αρχίζει να ζυμώνεται» χρόνια νωρίτερα. Το εμπόριο μεταφέρει τις ειδήσεις και η μητέρα των επαναστάσεων, η Γαλλική, έχει μιλήσει στους ανήσυχους ραγιάδες. Έχουμε ένα κοινό παρελθόν, μια κοινή γλώσσα, πατροπαράδοτα έθιμα και παραδόσεις, πρέπει να ζήσουμε αυτόνομοι και σε ένα κοινό μέλλον. Αυτό είναι το ζητούμενο για έναν πληθυσμό υπόδουλο που έχει καταλάβει σταδιακά πόσα τον ενώνουν.
Η Επανάσταση του 1821 με μια ματιά: Ο ρόλος της Φιλικής Εταιρίας
Στη «ζύμωση» αυτή, βοηθούν μυστικά, οι μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία, τη μυστική οργάνωση που ετοιμάζει ιδεολογικά αλλά και σε υλικό επίπεδο όσους ορκίζονται να δώσουν το αίμα τους για την ιερή έννοια της πατρίδας. Μεγάλοι, μορφωμένοι Έλληνες, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Ρήγας Φεραίος, έχουν θέσει τις ιδεολογικές βάσεις, πυρώνοντας τη θέληση για ελευθερία. Έτσι, στο πρόσωπο του Αλέξανδρου Υψηλάντη, έπεσε η βαριά ευθύνη της ηγεσίας της Φιλικής Εταιρείας. Με πρωτοστάτη τον ίδιο, ξεκινά ένας αιματηρός και ταραχώδης αγώνας που θα κρατήσει χρόνια, ο αγώνας για την ελευθερία, ξεκινά η Ελληνική Επανάσταση…
Με βάση το μυστικό επαναστατικό σχέδιο που προέβλεπε πολλούς, διάσπαρτους επαναστατικούς πυρήνες σε ολόκληρα τα Βαλκάνια, ο αγώνας ξεκινά από το Ιάσιο πεδίο, με αρχηγό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Η μάχη στο Δραγατσάνι, στις 7 Ιουνίου του 1821 σήμανε, δυστυχώς, την πρώτη ήττα, αφού ο Υψηλάντης επιπλέον οδηγήθηκε στη φυλακή. Ωστόσο, η φωτιά είχε πια ανάψει…
Αυτή ήταν η αφορμή να ενεργοποιηθούν οι επαναστατικοί πυρήνες εντός του κυρίως Ελλαδικού χώρου.
Το 1821 είναι σίγουρα ένα έτος βρασμού και σηματοδοτεί την αρχή της Επανάστασης
Ακολουθώντας την ιστορική γραμμή, φτάνουμε, επισήμως, στο Αίγιο, τότε επονομαζόμενο «Βοστίτσα». Οι μεγάλοι οπλαρχηγοί κηρύττουν την επανάσταση επισήμως. Καταλαμβάνουν την πόλη και παραδίδουν επίσημη, υπογεγραμμένη προκήρυξη στους προξένους της Πάτρας.
Την ίδια μέρα ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη απελευθερώνουν το πρώτο Ελληνικό «κάστρο», την Καλαμάτα, με την Τριπολιτσά (Τρίπολη) να απελευθερώνεται το Σεπτέμβρη, δίδοντας τεράστια ώθηση στους επαναστατούντες ραγιάδες.
Η «φωτιά» εξαπλώνεται στη Στερεά Ελλάδα
Η Στερεά Ελλάδα, πλέον, θα γίνει πεδίο ένδοξων μαχών και Τουρκικής ανταπάντησης. Κιοσέ Μεχμέτ Πασά και Ομέρ Βρυώνης ηγούνται μεγάλης Τουρκικής στρατιάς που προχωρά προς την Πελοπόννησο, με σκοπό να συντρίψει την επανάσταση εν τη γενέσει της. Δεν υπολόγισαν όμως τη γενναιότητα των Ελληνικών δυνάμεων που ανέκοψαν την πορεία της στη Στερεά, με τη μάχη της Αλαμάνας και τη μάχη στο Χάνι της Γραβιάς.
Αλησμόνητη ήταν η ηρωική θυσία υπέρ της Πατρίδος του Αθανασίου Διάκου, στην Αλαμάνα. Η πορεία των Τούρκων ανακόπηκε οριστικά στη μάχη των Βασιλικών, τον Αύγουστο του 1821. Οι διαδοχικές επιτυχίες του 1821 δίνουν θάρρος στους απανταχού Έλληνες κι έτσι βλέπουμε πυρήνες να εκδηλώνονται από την Κρήτη, μέχρι την Χαλκιδική και από την Αθήνα μέχρι τη Θεσσαλία και την Ήπειρο, όπως και σε ολόκληρο το Αιγαίο.
Η Επανάσταση του 1821 με μια ματιά: Ο αγώνας για την ελευθερία είναι πλέον γεγονός
Ο δρόμος, ωστόσο, μόνον εύκολος δεν έμελλε να είναι…
Το 1822, την αρχικά επιτυχημένη και με ορμή Ελληνική πορεία, θα διαδεχθούν τα προβλήματα.
Οι ελπιδοφόρες τοπικές ενέργειες στη Μακεδονία και την Κρήτη είχαν άδοξο τέλος, καθώς καταπνίγηκαν αιματηρά. Χαρακτηριστική είναι η καταστροφή μεγάλου μέρους της Χίου αλλά και η καταστροφή που υπέστησαν οι ηρωικοί Σουλιώτες στη μάχη του Πέτα, στις 4 Αυγούστου του ίδιου έτους.
Η ακόμα πανίσχυρη Οθωμανική αυτοκρατορία δεν παραμένει απλός θεατής.
Μια νέα στρατιά τούρκων προελαύνει προς την Πελοπόννησο, με σκοπό να διαλύσει την επανάσταση. Ωστόσο, χάρη στο «γέρο του Μοριά» τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, η χρονιά θα κλείσει με μιαν ακόμα στρατηγική νίκη για τους επαναστατημένους Έλληνες. Ο -στρατηγικώς τοποθετημένος- στα Δερβενάκια Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι μπορούσε να εγκλωβίσει την πολυάριθμη Τουρκική στρατιά στο στενό πέρασμα της περιοχής, όπου εκείνη δεν μπορούσε να αναπτυχθεί σε ευρεία διάταξη μάχης, κατατρόπωσε τους Τούρκους, δίνοντας άλλη μια μεγάλη ανάσα στο μέτωπο της Πελοποννήσου.
Το 1823 κύλησε χωρίς ιδιαίτερα πολεμικά γεγονότα, η ιστορική γραμμή της Επανάστασης όμως, συνεχίζεται..
Μόνον μικρές επαναστατικές εστίες, παρατηρούνται που, στερούμενες ιδιαίτερης κλίμακας και οργάνωσης, σβήνουν εύκολα από τις τοπικές Τουρκικές αρχές. Ένας μεγάλος αγωνιστής όμως θα χαθεί ηρωικά. Στις 9 Αυγούστου του 1823 ο Μάρκος Μπότσαρης θα πέσει υπέρ Πίστεως και Πατρίδος, στη νικηφόρα μάχη του Κεφαλοβρύσου. Θα έλεγε κανείς πως οι δύο πλευρές έπαιρναν μιαν ανάσα, ετοιμαζόμενες για τα όσα κρίσιμα θα ακολουθούσαν…
Οι εμφύλιες συγκρούσεις
Σαν ίδιον του εθνικού μας εαυτού, σαν μιαν αιώνια κατάρα, οι εμφύλιες συγκρούσεις που συνέβησαν το 1824, σχεδόν μηδένισαν την πρόοδο που είχε γίνει ως τότε. Η διαμάχη μεταξύ των Πελοποννησίων οπλαρχηγών και των προκρίτων Πελοποννήσου και Νήσων είχε ως αποτέλεσμα να καταστραφούν πολλά χωριά και πόλεις στην Πελοπόννησο, να χαθούν ο Πάνος Κολοκοτρώνης και ο μέγιστος ήρωας Οδυσσέας Ανδρούτσος.
Κι ενώ όλα έδειχναν πως η Οθωμανική στρατιά θα ανασυνταχθεί και θα συντρίψει την επανάσταση, η λύση ήρθε από τη θάλασσα…στις 29 Αυγούστου. Η ναυμαχία του Γέροντα, μεταξύ του Ελληνικού στόλου, με τους μεγάλους ναυτικούς και τα θρυλικά «αντάρτικα» πυρπολικά πλοία και του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου έληξε με την κρισιμότατη νίκη των Ελλήνων. Η Ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο και η σταδιακή επανάκτηση του ελέγχου στον Ελλαδικό χώρο, εδραίωσαν την επανάσταση και την προετοίμασαν για τα μελλούμενα…
Με την ισχυρότατη δύναμη και τον οργανωμένο της στρατό, η Οθωμανική αυτοκρατορία περνά ξανά στην αντεπίθεση. Ο μέγας Ιμπραήμ αποβιβάζεται με ισχυρές δυνάμεις στη Μεθώνη, στις 12 Φεβρουαρίου του 1825. Ξεκινά ένα ανελέητο σφυροκόπημα των επαναστατημένων. Οι αιματηρές μάχες στο Κρεμμύδι, τη Σφακτηρία, απέναντι από την Πύλο και στο Μανιάκι, με αρχηγό τον φωτισμένο ιερέα Παπαφλέσσα, είδαν άπειρες ηρωικές θυσίες. Το Ελληνικό αίμα έβαφε κόκκινο τον τόπο του, μαζί με το αίμα Φιλελλήνων, ανθρώπων ξένων που όμως έτρεφαν άσβεστη την αγάπη για την αρχαία Ελλάδα και ήθελαν με τη ζωή τους να εδραιώσουν τη νέα Ελλάδα.
Ισχύς εν τη ενώσει
Ευτυχώς, για άλλη μια φορά στην ιστορία μας, η ισχύς εν τη ενώσει έκανε το θαύμα της στη μάχη των Μύλων. Εκεί, οι ενωμένοι Μακρυγιάννης, Μαυρομιχάλης και Υψηλάντης ανέκοψαν την ασταμάτητη και άκρως απειλητική πορεία του Ιμπραήμ, που, με όσες δυνάμεις είχε άρχισε να κατευθύνεται σε ένα άλλο πολύπαθο, ηρωικό μέτωπο που ανέμενε την παροιμιώδη του μοίρα…
Το Μεσολόγγι παρέμενε αποκλεισμένο και υπό πολιορκία επί δέκα μήνες πια…οι περιγραφές για την πείνα και τη δυστυχία στην πόλη είναι παροιμιώδεις και ανατριχιάζει κανείς διαβάζοντας τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Εθνικού μας Ποιητή.
Ο Ελληνικός στόλος αποτυγχάνει να ανεφοδιάσει την πόλη κι έτσι, στις 10 Απριλίου του 1826 γίνεται η ηρωική και πολύνεκρη έξοδος των κατοίκων του Μεσολογγίου, από τα γεγονότα που ξεχωρίζουν στην ιστορική γραμμή της Επανάστασης, που συγκίνησε τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου και αποτέλεσε αποφασιστικό βήμα για τις Μεγάλες Δυνάμεις και την παρέμβασή τους στην επανάσταση, που ήταν πλέον θέμα χρόνου, υπέρ της Ελλάδας.
Οδεύοντας προς την τελική τροπή της επανάστασης
Ο ήδη πολυετής αγώνας της επαναστατημένης μικρής Ελλάδας έμελλε τώρα να πάρει την τελική του τροπή μετά από μια τόσο μεγάλη ιστορική γραμμή…μετά την κατάληψη της ένδοξης αρχαίας Ακροπόλεως των Αθηνών, ένας μεγάλος οπλαρχηγός πεθαίνει. Στις 25 Απριλίου του 1827 φεύγει από τη ζωή ο αρχηγός των στρατευμάτων της Στερεάς Ελλάδας, Γεώργιος Καραϊσκάκης.
Ο ρόλος των συμμάχων στην ιστορική γραμμή της Επανάστασης
Η προτελευταία πράξη για την Ελληνική επανάσταση παίχτηκε στις 20 Οκτωβρίου του 1827. Έξω από το Ναβαρίνο, οι ισχυρότατες συνδυασμένες δυνάμεις των Τούρκων με τους Αιγυπτίους υφίστανται μια θρυλική ήττα από τους ενωμένους στόλους των Ελλήνων, των Ρώσων, των Άγγλων και των Γάλλων. Η άμεση, πλέον, εμπλοκή των Μεγάλων Δυνάμεων θα επιταχύνει τις εξελίξεις που γενιές υπόδουλων Ελλήνων περίμεναν και για αυτές έδωσαν το αίμα τους…
Η Επανάσταση του 1821 με μια ματιά: Η Τρίτη Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα
Για πρώτη φορά, με τις εντονότατες πιέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, που ήθελαν να απομακρύνουν την Οθωμανική αυτοκρατορία, απομακρύνοντας το παρωχημένο πια μοντέλο της και τις νοοτροπίες της από τα Βαλκάνια, εγκαθίσταται αναγνωρισμένος Έλληνας άρχοντας σε επίσημο Ελληνικό θεσμό.
Η τρίτη Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα, τον Απρίλιο του 1827, ορίζει ως επίσημο Κυβερνήτη της Ελλάδας τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ταυτοχρόνως, ισχυρότατα Γαλλικά στρατεύματα εκδιώκουν τις Αιγυπτιακές δυνάμεις από την Πελοπόννησο και εγκαθίστανται εκεί για την εξασφάλιση της ειρήνης. Και γράφεται πια η τελευταία πράξη στον Ελληνικό θρίαμβο. Στην Πέτρα Βοιωτίας, στις 12 Σεπτεμβρίου 1829, τα Ελληνικά στρατεύματα πετυχαίνουν το τελειωτικό χτύπημα στους Τούρκους. Η μάχη είναι το καθοριστικό γεγονός που, πλέον, εξασφαλίζει την πλήρη Τουρκική υποχώρηση και οδηγεί στην επίσημη ίδρυση Ελληνικού Κράτους, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου.
Το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού κράτους
Η 3η Φεβρουαρίου του 1830 υπογράφτηκε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου και είναι η ημέρα για την οποία χύθηκε τόσο αίμα, χάθηκαν τόσες ψυχές, όλων των ηλικιών και τάξεων, έπεσαν αμέτρητα σώματα άψυχα στο χώμα, μια τελική τελεία στην ιστορική γραμμή αυτής της Επανάστασης. Η Ελλάδα, ως επίσημο έθνος, με τη νέα τότε αυτή έννοια, μπορεί να ελπίζει, κοιτάζοντας πίσω, στους ένδοξους προγόνους της, που μειδιούν αρχαϊκά αλλά και να κοιτάζει μπροστά, σε νέους αγώνες, για την ελευθερία, με την ελευθερία…
