Oλοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις των Υπουργείων Οικονομικών και Ενέργειας με τις Βρυξέλλες και το ΥΠΕΝ πήρε τελικά 720 εκατομμύρια για ενεργειακά έργα, στο πλαίσιο του Προγράμματος REPowerEU.

Η μερίδα του λέοντος από τα χρήματα αυτά, δηλαδή 560 εκατομμύρια θα πάνε στην ‘εξοικονόμηση’, 75 εκατομμύρια στο ‘υδρογόνο’ και 85 εκατομμύρια στην ‘αποθήκευση ενέργειας’.

Στον τομέα εξοικονόμησης έρχονται με το νέο χρόνο στο φουλ νέα προγράμματα «Εξοικονομώ Κατ’ Οίκον», «Εξοικονομώ -Επιχειρώ», «Φωτοβολταϊκά στην Στέγη», «Ανακυκλώνω – Αλλάζω θερμοσίφωνα» καθώς και δράσεις για την απόδοση των δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης, των γνωστών ΔΕΥΑ.

Το πρόβλημα τώρα είναι η απορρόφηση και διάθεση των κονδυλίων: στο ΥΠΕΝ γνωρίζουν τις δυσκολίες που υπάρχουν, όταν πρέπει να κινηθούν παράλληλα πολλές υπηρεσίες του Δημοσίου και ιδιώτες, για να πετύχουν τις ημερομηνίες.

Όλες οι ενέργειες πρέπει να ολοκληρωθούν σε τρία χρόνια, ως το τέλος του 2026.

Για την σκληρή ελληνική πραγματικότητα, τα τρία χρόνια είναι ελάχιστο διάστημα, συνήθως δεν προλαβαίνει κανείς τίποτα.

«Μην ξεχνάτε πως τα κονδύλια αυτά προέρχονται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η μεγάλη διαφορά των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης με το ΕΣΠΑ είναι ότι δεν υπάρχουν διαδικασίες που λειτουργούν ως ‘γέφυρες’ και μεταφέρουν τα χρήματα από την μία χρήση στην άλλη. Αν τα έργα του Ταμείου δεν γίνουν στον χρόνο τους, τότε τα λεφτά θα χαθούν και αυτό πολύ απλά …σας το απαγορεύω» ήταν το σαφές μήνυμα που έστειλε το Μέγαρο Μαξίμου στα υπουργεία αναφορικά με τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης.

Στο ΥΠΕΝ γνωρίζουν τις τεράστιες δυσκολίες ώστε να συντονιστούν διαφορετικοί φορείς, υπηρεσίες του Δημοσίου και ιδιώτες, για να υλοποιήσουν on time τα ορόσημα του προγράμματος RRF, καθώς επίσης τι σημαίνει να μην το πετύχουν.

«Θεωρητικά τρία χρόνια μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2026, μπορεί να φαίνονται πολλά, αλλά στην πραγματικότητα είναι λίγα, προκειμένου να έχουν απορροφηθεί μέχρι τότε, ποσά 795 εκατ ευρώ, λαμβάνοντας υπόψιν και τη συνθετότητα των έργων» μας λέει κορυφαίος παράγοντας του Υπουργείου.

Η κατανομή των κονδυλίων – τέσσερις ομάδες δράσεων

Τα κονδύλια του ελληνικού REPowerEU ‘σπάνε’ σε 560 εκατ ευρώ για δράσεις εξοικονόμησης, 75 εκατ. για υδρογόνο και βιοεθάνιο, 75 εκατ. για την εφοδιαστική αλυσίδα του CCS (συστήματα μεταφοράς και αγωγοί) και 85 εκατ. για συστήματα αποθήκευσης ενέργειας.

Προβλέπονται και μεταρρυθμίσεις, όπως η βελτιστοποιηση των χρήσεων γης και του θαλασσίου χώρου για την ανάπτυξη ΑΠΕ, η αύξηση χωρητικότητας δικτύου και αποθήκευσης ενέργειας για την προώθηση επενδύσεων αποθήκευσης, η πρωτοβουλία για πολιτικές και εργαλειοθήκες για την προώθηση του διαμοιρασμού ενέργειας, που επίσης πρέπει να τρέξουν.

Από την 1η Δεκεμβρίου ξεκινά η προετοιμασία για τις προκηρύξεις για τις οποίες οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι χρόνοι θα είναι σύντομοι, ώστε να έχουμε σχετικά γρήγορα αποτελέσματα και τις πρώτες απορροφήσεις.

Στην κυβέρνηση γνωρίζουν καλά ότι τα περιθώρια είναι στενά, εκτός και αν δοθεί παράταση στο RRF, δεδομένου ότι άλλες χώρες βρίσκονται πολύ πιο πίσω από την Ελλάδα και ο κίνδυνος να χάσουν πόρους είναι μεγάλος.

Η μεγάλη διαφορά των έργων του Ταμείου Ανάκαμψης με το ΕΣΠΑ είναι ότι δεν υπάρχουν διαδικασίες που λειτουργούν ως «γέφυρες» και μεταφέρουν τα χρήματα από την μία χρήση στην άλλη. Αν τα έργα του Ταμείου δεν γίνουν στον χρόνο τους, τότε δεν πρόκειται να γίνουν.

Οι τέσσερις ομάδες των ελληνικών δράσεων που πήραν το «πράσινο φως» από την Κομισιόν, αφορούν:

-Κονδύλια 560 εκατ. ευρώ για δράσεις ενεργειακής απόδοσης

Δηλαδή σε νέα «Εξοικονομώ Κατ’ Οίκον» και «Εξοικονομώ Επιχειρώ», όπως επίσης σε «Φωτοβολταϊκά στην Στέγη», σε «Ανακυκλώνω – Αλλάζω θερμοσίφωνα», καθώς και σε δράση για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης, των γνωστών ΔΕΥΑ. «Είναι μονόδρομος για να επιτευχθούν οι στόχοι του νέου ΕΣΕΚ και να πολλαπλασιάσει η Ελλάδα σε όσο πιο σύντομο διάστημα τις επιδόσεις της στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης, από τους βασικούς πυλώνες πολιτικής του ΥΠΕΝ. Βασικός μοχλός προς αυτή την κατεύθυνση είναι η ευρωπαϊκή στρατηγική «Κύμα Ανακαινίσεων» για την αναβάθμιση κατοικιών». Κρίσιμη η συμβολή του για να επιτευχθεί ο στόχος του νέου ΕΣΕΚ, ώστε η τελική κατανάλωση ενέργειας να μην υπερβαίνει τους 15,4 εκατομμύρια τόνους ισοδυνάμου πετρελαίου το 2030. Αυτό συνεπάγεται μείωση 7% έναντι του προηγούμενου ΕΣΕΚ» μας λένε από τα υπουργεία Οικονομικών και Ενέργειας.

-Κεφάλαια 75 εκατ. ευρώ για πιλοτικά έργα παραγωγής υδρογόνου και βιομεθανίου

Πρόσφατα ο ΥΠΕΝ Θόδωρος Σκυλακάκης μιλώντας σε για τον ανταγωνισμό μεταξύ των νέων τεχνολογιών, τις αβεβαιότητας και πως πρέπει να κινηθεί μια μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα. «Υπάρχουν σήμερα πολλές τεχνολογίες που ανταγωνίζονται η μία την άλλη, χωρίς όμως να γνωρίζουμε ποια θα επικρατήσει στο τέλος και πάνω απ όλα, αν θα επιλέξουμε τη σωστή ή τη λάθος. Δεν γνωρίζουμε αν θα προτιμηθεί το υδρογόνο, το βιομεθάνιο ή οι μπαταρίες, άρα ένα λάθος στην πρόβλεψη θα κοστίσει τεράστιες οικονομικές ζημιές», είχε πει ο υπουργός. Μ’ άλλα λόγια χρειάζεται προσοχή απέναντι στις μη ώριμες τεχνολογίες, καθώς εγκυμονεί ο κίνδυνος να πληρώσουμε πολλά χρήματα, χωρίς αυτά να έχουν πραγματικό αντίκρυσμα. Χαρακτηριστική και η αναφορά της υφυπουργού Αλ. Σδούκου ότι για την περαιτέρω ανάπτυξη του υδρογόνου απαιτούνται κονδύλια 700 εκατ. ευρώ ετησίως σε επιδοτήσεις επενδύσεων.

-Κονδύλια 75 εκατ. ευρώ για έργα δέσμευσης άνθρακας Carbon Capture and Storage (CCS)

Στον Πρίνο, η Energean αναπτύσσει σχέδιο αποθήκευσης CO2 ως μέρος μιας γενικότερης μεσογειακής αλυσίδας δέσμευσης, μεταφοράς και αποθήκευσης ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα. Εχει ήδη λάβει από την ΕΔΕΥΕΠ το προβλεπόμενο από τον νόμο δικαίωμα διερεύνησης ισχύος 22 μηνών, με ημερομηνία έναρξης την 1η Οκτωβρίου 2022, για να εκπονήσει μελέτες που αφορούν τον χαρακτηρισμό της καταλληλότητας του Πρίνου ως χώρου αποθήκευσης CO2.

-Τέλος, 85 εκατ. ευρώ για την εγκατάσταση επιπλέον συστημάτων αποθήκευσης

Η κυβέρνηση έχει εκδηλώσει καιρό τώρα την πρόθεση να εντάξει μονάδες αποθήκευσης ενέργειας (μπαταρίες και αντλησιοταμίευση) στις χρηματοδοτήσεις του REPowerEU. Τα 85 εκατ. ευρώ θα έρθουν να προστεθούν στα 200 εκατ. τα οποία έχουν ήδη δεσμευτεί για τον ίδιο σκοπό μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και αφορούν τους τρεις διαγωνισμούς της ΡΑΑΕΥ για σταθμούς αποθήκευσης, οι οποίοι πρέπει να έχουν τεθεί σε λειτουργία έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα χρονοδιαγράμματα.

Το μεγάλο στοίχημα της απορρόφησης όλων των πόρων από το ταμείο ανάκαμψης

Συνοπτικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το αναθεωρημένο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που υπέβαλε η Ελλάδα και το οποίο περιλαμβάνει νέο κεφάλαιο για το REPowerEU με πρόσθετες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που σχετίζονται με την ενέργεια.

Το ύψος του ελληνικού σχεδίου ανάκαμψης ανέρχεται πλέον σε 35,95 δισ. ευρώ, με 18,22 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (RRF) και 17,73 δισ. ευρώ σε δάνεια του RRF. Το σχέδιο καλύπτει 76 μεταρρυθμίσεις και 103 επενδύσεις.

Η ενότητα για το ‘REPowerEU’ αποτελείται από επτά νέες μεταρρυθμίσεις και τέσσερις επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένης της κλιμάκωσης μιας υφιστάμενης επένδυσης. Τα μέτρα αυτά θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να υλοποιήσει τον στόχο του RepowerEU να καταστεί η Ευρώπη ανεξάρτητη από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πολύ πριν από το 2030.

Τα μέτρα επικεντρώνονται στη διευκόλυνση της ανάπτυξης περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων του υδρογόνου και της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας, και στη διευκόλυνση της ταχείας ενσωμάτωσης της ανανεώσιμης ενέργειας στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.

Η σταδιακή υλοποίηση των πρώτων έργων αναδεικνύει και τις γνωστές παθογένειες της ελληνικής δημόσιας διοίκησης.

Απαιτείται πρωτοφανής για τα ελληνικά δεδομένα συντονισμός από τους εμπλεκόμενους φορείς, ώστε να ξεπεραστούν οι δυσκολίες και να μην χαθούν ορόσημα και χρονοδιαγράμματα.

Και δεν είναι τυχαίο ότι οι Βρυξέλλες έχουν κατά καιρούς επισημάνει προς την Ελλάδα, ότι το ελληνικό πρόγραμμα φθάνει σε ένα σημείο, μετά το οποίο τα έργα θα στηρίζονται όλο και περισσότερο στις διοικητικές αντοχές των αρχών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, των οποίων οι αδυναμίες είναι γνωστές.

Οι αλλαγές που πρότεινε η Αθήνα

Επιπλέον, η Ελλάδα πρότεινε διάφορες αλλαγές στο αρχικό της σχέδιο.

Ειδικότερα, το τροποποιημένο σχέδιο περιλαμβάνει τέσσερις νέες ή ενισχυμένες μεταρρυθμίσεις στους τομείς της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Το τροποποιημένο σχέδιο περιλαμβάνει επίσης τέσσερις νέες επενδύσεις, τρεις εκ των οποίων υποστηρίζονται από την ανάγκη συνεκτίμησης των ζημιών που προκλήθηκαν από τις καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες που έπληξαν την Ελλάδα τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 2023.

Η Ελλάδα αποφάσισε να ανακατανείμει κονδύλια για τη χρηματοδότηση δύο επενδύσεων στην αντιπλημμυρική προστασία και την καταπολέμηση της διάβρωσης στις περιοχές του Έβρου και της Ροδόπης που επλήγησαν από δασικές πυρκαγιές.

Μια άλλη επένδυση αποσκοπεί στην αποκατάσταση των σιδηροδρομικών και οδικών δικτύων που υπέστησαν ζημιές κατά τις καταστροφικές πλημμύρες στην περιοχή της Θεσσαλίας τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Το αναθεωρημένο σχέδιο περιλαμβάνει επίσης επένδυση στην αντισεισμική πρόληψη για την αύξηση της ανθεκτικότητας των υποδομών σε φυσικές καταστροφές.

Τα μέτρα αυτά προορίζονται να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής και να συμπληρώσουν τα μέτρα πολιτικής προστασίας που περιλαμβάνονταν ήδη στο αρχικό σχέδιο.

Οι αλλαγές που προτείνει η Ελλάδα στο αρχικό σχέδιο βασίζονται στην ανάγκη συνεκτίμησης:

  • της προς τα κάτω αναθεώρησης της μέγιστης κατανομής επιχορηγήσεων στο πλαίσιο του RRF στην Ελλάδα, από 17,77 δισ. ευρώ σε 17,43 δισ. ευρώ. Η αναθεώρηση αυτή είναι αποτέλεσμα της επικαιροποίησης του Ιουνίου του 2022 όσον αφορά την κατανομή των επιχορηγήσεων του RRF και αντικατοπτρίζει το καλύτερο του αναμενομένου οικονομικό αποτέλεσμα της Ελλάδας το 2020 και το 2021·
  • των αντικειμενικών περιστάσεων που εμποδίζουν την εκπλήρωση ορισμένων μέτρων όπως είχαν αρχικά προβλεφθεί, συμπεριλαμβανομένου του υψηλού πληθωρισμού που επηρεάζει ιδίως τον κατασκευαστικό τομέα·
  • του αιτήματος απορρόφησης 5 δισ. ευρώ από διαθέσιμα δάνεια του RRF και ενσωμάτωσης 768 εκατ. ευρώ σε πρόσθετες επιχορηγήσεις του RRF στο πλαίσιο του REPowerEU.

Επειδή το Ελληνικό σχέδιο είναι φιλόδοξο, η Αθήνα, ζήτησε να μεταφερθεί στο σχέδιο το μερίδιό της από το αποθεματικό προσαρμογής στο Brexit (BAR), ύψους 25,6 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τον κανονισμό REPowerEU. Τα κονδύλια αυτά, καθώς και οι επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του ΜΑΑ και του REPowerEU για την Ελλάδα (ύψους 17,43 δισ. ευρώ και 768 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα) και το αίτημά της για τη λήψη νέων δανείων (ύψους 5 δισ. ευρώ), επιπλέον των δανείων που περιλαμβάνονταν στο αρχικό σχέδιο (ύψους 12,73 δισ. ευρώ), διαμορφώνουν το συνολικό ύψος του τροποποιημένου σχεδίου στα 35,95 δισ. ευρώ.

Όλα τα φώτα στην πράσινη μετάβαση

Το τροποποιημένο σχέδιο διατηρεί πολύ ισχυρή εστίαση στην πράσινη μετάβαση, αφού κατανέμει το 38,1 % των διαθέσιμων κονδυλίων (ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το 37,5 % του αρχικού σχεδίου) σε μέτρα στήριξης των κλιματικών στόχων. Αναφορικά με τα πρόσθετα δάνεια που ζήτησε η Ελλάδα, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεσμεύονται να επενδύσουν τουλάχιστον το 38,5 % των κονδυλίων για τη στήριξη της κλιματικής μετάβασης.

Παράλληλα, το τροποποιημένο σχέδιο εξακολουθεί να συμβάλλει σημαντικά στην ψηφιακή μετάβαση στους τομείς της συνδεσιμότητας, των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών, του ανθρώπινου κεφαλαίου και των ψηφιακών δεξιοτήτων, της ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων και της υιοθέτησης προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών.

Ενώ το μερίδιο των ψηφιακών δαπανών του τροποποιημένου σχεδίου μειώθηκε σε σχετικούς όρους (από 23,3 % σε 22,1 %), η συμβολή στην ψηφιακή μετάβαση σε απόλυτους όρους αυξάνεται σε σύγκριση με το αρχικό σχέδιο που εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2021.

Μέρος των πρόσθετων δανείων που ζητούνται από την Ελλάδα αναμένεται να χρησιμοποιηθεί για ψηφιακές επενδύσεις σε ευρυζωνικά δίκτυα πολύ υψηλής χωρητικότητας, ψηφιοποίηση ΜΜΕ και μεγάλων επιχειρήσεων, ανάπτυξη και εγκατάσταση τεχνολογιών κυβερνοασφάλειας, προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών και άλλων τύπων υποδομών τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ), υπό το πρίσμα της δέσμευσης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων να επενδύσουν τουλάχιστον το 20,8 % των κονδυλίων σε τέτοιες παρεμβάσεις.

Η κοινωνική διάσταση του τελικού σχεδίου

Η κοινωνική διάσταση του τροποποιημένου σχεδίου παραμένει φιλόδοξη, με μια πολύ σημαντική μεταρρύθμιση του συστήματος πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, η οποία αναμένεται να αυξήσει την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, να μειώσει τις ανισότητες και να προωθήσει την πρόληψη των ασθενειών.

Οι πρόσθετες επενδύσεις σε υποδομές πυροπροστασίας, αντιπλημμυρικής προστασίας και καταπολέμησης της διάβρωσης που συμπληρώνουν τα μέτρα πολιτικής προστασίας στο αρχικό σχέδιο, καθώς και τα νέα προγράμματα αναβάθμισης των δεξιοτήτων για την ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας αναμένεται επίσης να έχουν θετικό κοινωνικό αντίκτυπο.

Επιπλέον, μέσω των προγραμματισμένων επενδύσεων σε ενεργειακές ανακαινίσεις οικιστικών κτιρίων και σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που παράγονται από ενεργειακές κοινότητες, αναμένεται να ωφεληθούν πάνω από 60.000 ‘ενεργειακά φτωχά’ νοικοκυριά, ενώ μέσω της επέκτασης των ικανοτήτων αποθήκευσης ενέργειας και της προκαταρκτικής επιθεώρησης της σεισμικής αντοχής των κτιρίων του δημόσιου τομέα, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας συμβάλλει στην αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών προκλήσεων της χώρας και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Ελλάδας.

Το Συμβούλιο διαθέτει πλέον, κατά γενικό κανόνα, τέσσερις εβδομάδες για να εγκρίνει την αξιολόγηση της Επιτροπής. Η έγκριση του Συμβουλίου θα επιτρέψει στην Ελλάδα να λάβει προχρηματοδότηση ύψους 158,7 εκατ. ευρώ από τα κονδύλια του REPowerEU.

Η Ελλάδα έχει λάβει μέχρι στιγμής 11,2 δισ. ευρώ από κονδύλια του ΜΑΑ: προχρηματοδότηση ύψους 4 δισ. ευρώ και εκταμίευση των πρώτων δύο πληρωμών ύψους 7,2 δισ. ευρώ.

Διαβάστε ακόμη: