Η Επιτροπή Ανταγωνισμού μετά από σχετική απόφαση της Ολομέλειας, στις αρχές του 2023 εκκίνησε χαρτογράφηση των συνθηκών ανταγωνισμού σε ομάδα καταναλωτικών προϊόντων.
Οι χαρτογραφήσεις δίνουν τη δυνατότητα στην Επιτροπή Ανταγωνισμού να ερευνήσει σε σχετικά σύντομο χρονικό πλαίσιο δομικά ζητήματα που τίθενται στις υπό εξέταση αγορές, και να στοχεύσει καλύτερα ενδεχόμενες αυτεπάγγελτες έρευνές της, ή άλλου είδους παρεμβάσεις της στις σχετικές αγορές. Οι εν λόγω χαρτογραφήσεις αποφασίσθηκαν στο πλαίσιο της δραστηριότητας της Επιτροπής Ανταγωνισμού έναντι της ακρίβειας και συμπληρώνουν ενδεχόμενες αυτεπάγγελτες έρευνες που έχει ήδη εκκινήσει η Επιτροπή Ανταγωνισμού σε διάφορους τομείς της οικονομίας.
Η Χαρτογράφηση καλύπτει τις εξής κατηγορίες προϊόντων: απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχων, γάλα φρέσκο πλήρες, βρεφικό γάλα, γιαούρτι αγελάδος χωρίς γεύσεις και τυρί (φέτα και γκούντα).
Στο πλαίσιο της εν λόγω Χαρτογράφησης εστάλησαν ερωτηματολόγια από τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού σε 11 λιανοπωλητές (Σούπερ Μάρκετ) που δραστηριοποιούνται στις ανωτέρω αγορές. Σημειώνεται ότι τα 11 Σούπερ Μάρκετ (ΣΜ) που επελέγησαν συγκεντρώνουν μερίδιο άνω του 95% του κλάδου λιανικού εμπορίου τροφίμων.
Οι στόχοι της χαρτογράφησης για όλες τις κατηγορίες προϊόντων είναι:
- Εξέλιξη μεριδίων των 11 ΣΜ και μερίδια στις πωλήσεις των 11 ΣΜ των προμηθευτών (ιδιωτικής ετικέτας και επωνύμων) ήτοι στην ανάντη αγορά,
- Επίδραση του μηχανισμού του Καλαθιού του Νοικοκυριού (ΚΝ) στις τιμές επώνυμων προϊόντων και προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας,
- Μεταβολή στις αγοραστικές συνήθεις των καταναλωτών, σύγκριση μεταξύ επώνυμων προϊόντων και προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας και
- Ανάλυση του κόστους και περιθωρίων κέρδους (για ορισμένα προϊόντα).
Απορρυπαντικά Πλυντηρίου Ρούχων
Ειδικότερα, την περίοδο 1/2/2022-1/2/2023, που εξετάστηκε από την ΕΑ, τα υγρά απορρυπαντικά αποτελούσαν το 61% των πωλήσεων, τα απορρυπαντικά σε σκόνη αποτελούν το 24% της αγοράς και τα απορρυπαντικά σε ταμπλέτες αποτελούν το 15% της αγοράς Στο σύνολο των πωλήσεων το μεγαλύτερο μερίδιο κατέχει το ΣΜ Σκλαβενίτης (30-40%) και ακολουθεί το Lidl (10-20%) και το ΑΒ- Βασιλόπουλος (10-15%). Μερίδιο μεταξύ 5% και 10% κατέχουν το My Market (Μetro), Μασαούτης και Γαλαξίας και τα Λοιπά ΣΜ μικρότερο του 5%.
Συνολικά παρατηρήθηκε ότι τα μερίδια και των 11 ΣΜ στις πωλήσεις απορρυπαντικών πλυντηρίου ρούχων δεν μεταβλήθηκαν σημαντικά κατά την διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου και φαίνεται ότι δεν επηρεάστηκαν από την εφαρμογή του Καλαθιού του Νοικοκυριού (ΚΝ) από την πλευρά των προμηθευτών απορρυπαντικών πλυντηρίου ρούχων.
Στο σύνολο των πωλήσεων το μεγαλύτερο μερίδιο κατέχει η εταιρία Eλαίς- Unilever (30-40%), και ακολουθούν η Procter & Gamble (20-30%) και η Henkel Hellas (20-30%). Η κατάταξη στα επώνυμα απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχων τα μερίδια παραμένει ίδια, ενώ το μεγαλύτερο μερίδιο στις πωλήσεις προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας κατέχει η Ιταλική εταιρία SACI Industrie.
Τα μερίδια των προμηθευτών στις πωλήσεις των απορρυπαντικών έχουν υπολογιστεί βάσεις των πωλήσεων που έχουν πραγματοποιηθεί μέσω των 11 Σούπερ Μάρκετ, δεν έχουν συμπεριληφθεί άλλα κανάλια διανομής των προϊόντων. Το ίδιο ισχύει και για τα λοιπά προϊόντα που αναφέρονται στο παρόν δελτίο των πωλήσεων, όπου το μεγαλύτερο μερίδιο κατέχει το ΣΜ Σκλαβενίτης (30-40%) και το Lidl (10-20%) και το ΑΒ- Βασιλόπουλος (10-15%).
Ως προς την διάρθρωσή των πωλήσεων μεταξύ προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (Private Label) και επωνύμων προϊόντων (Branded), σημειώνεται ότι στο σύνολο των πωλήσεων σε αξία το 92% αφορά σε επώνυμα προϊόντα και το 8% σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, ενώ με βάση την πωληθείσα ποσότητα το 84% αφορά σε επώνυμα προϊόντα και το 16% σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι τα ιδιωτικής ετικέτας προϊόντα έχουν χαμηλότερη τελική τιμή πώλησης.
Ως προς την εξέλιξη των τιμών (μέση σταθμισμένη τιμή μεζούρας προ ΦΠΑ) σημειώνεται ότι, στα απορρυπαντικά ιδιωτικής ετικέτας οι τιμές κυμάνθηκαν σε χαμηλότερο επίπεδο σε σχέση με τα επώνυμα απορρυπαντικά και παρουσίασαν οριακά ανοδική τάση κατά την εξεταζόμενη περίοδο Φεβ.2022-Φεβ. 2023. Τα επώνυμα προϊόντα (σκόνη –υγρά) που δεν εντάχθηκαν στο ΚΝ παρουσίασαν, κατά την υπό εξέταση περίοδο, τη μεγαλύτερη άνοδο στην σταθμισμένη τιμή μεζούρας. Ειδικότερα, κατά την υπο εξέταση περίοδο η μέση τιμή μεζούρας για τα επώνυμα απορρυπαντικά σε σκόνη και υγρά που δεν εντάχθηκαν στο ΚΝ αυξήθηκε κατά 16%.
Η επίδραση στις τιμές από το «καλάθι του νοικοκυριού»
Παρατηρώντας την πορεία των τιμών των προϊόντων που κάποια στιγμή συμμετείχαν στο καλάθι του νοικοκυριού παρατηρήθηκε ότι από την ημερομηνία έναρξης του ΚΝ τα επώνυμα προϊόντα τις εβδομάδες που δεν εντάχθηκαν στο ΚΝ παρουσίασαν μεγαλύτερη άνοδο στην τιμής μεζούρας, από την πτώση τιμής μεζούρας που παρουσίασαν τις εβδομάδες που συμμετείχαν στο ΚΝ.
Με βάση την ανάλυση με παλινδρόμηση σταθερών επιδράσεων με πάνελ δεδομένα, όπου ως προϊόν ορίζεται ο συνδυασμός ΣΜ και barcode και ως μεταβλητή χρόνου ορίζεται η ημ/νία, η τιμή (log normalized price) των προϊόντων που εισέρχονται στο ΚΝ μειώνεται κατά μέσο όρο κατά 8.27%, ενώ η τιμή (log normalized price) των προϊόντων που εξέρχονται από το ΚΝ αυξάνεται περισσότερο, ήτοι κατά μέσο όρο κατά 8.69%.
Ως προς την επίδραση του ΚΝ στις προτιμήσεις των καταναλωτών διαπιστώθηκε, από την ανάλυση των στοιχείων, ότι όσον αφορά τα απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχων, δεν υπήρξε μεταστροφή των καταναλωτών από επώνυμα προϊόντα σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, καθώς παρατηρείται μια οριακή αύξηση του ποσοστού των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, από 15,3% τρείς εβδομάδες πριν την πλήρη λειτουργία του ΚΝ (w39), σε 15,6% την τελευταία διαθέσιμη περίοδο (w52). Επίσης, ένα πολύ μικρό ποσοστό καταναλωτών προτίμησε τα επώνυμα προϊόντα που εισήχθησαν στο ΚΝ (από 0,5% σε 0,8%).
Σημειώνεται επίσης ότι το ποσοστό πωλήσεων σε προϊόντα που είχαν ενταχθεί στο καλάθι δεν αυξήθηκε, αλλά παρέμεινε σε επίπεδα κάτω του 8,5% σε όλη την εξεταζόμενη περίοδο, με τα προϊόντα εκτός καλαθιού να αντιπροσωπεύουν πάνω από το 90% των πωλήσεων (σε όγκο). Από την Ε.Α. παρατηρείται ότι δεν προκύπτει αλλαγή στις καταναλωτικές προτιμήσεις από την έναρξη του Καλαθιού του Νοικοκυριού μεταξύ των επωνύμων και των ιδιωτικής ετικέτας προϊόντων. Αντίθετα παρατηρείται μεταστροφή των καταναλωτών από τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας εκτός ΚΝ σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας εντός ΚΝ, όπου το συνολικό ποσοστό των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας μοιράστηκε στα εντός και εκτός καλαθιού προϊόντα.
