Gaslighting: Υπάρχουν πολλές (αρνητικές κυρίως) συμπεριφορές που αν και συμβαίνουν εδώ και πάρα πολλά χρόνια, μέχρι πρότινος δεν είχαν τον δικό τους όρο που να τις περιγράφει. «Mansplaining», «ghosting», «gaslighting» είναι λέξεις που μόλις τα τελευταία χρόνια μπήκαν στο λεξιλόγιό μας, ακόμα κι αν αναγνωρίζαμε ήδη πολύ καλά τις πρακτικές των συμπεριφορών που περιγράφουν.

Η τελευταία, μάλιστα, φαίνεται πως τώρα είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, μιας και το λεξικό Merriam-Webster ανακήρυξε το «gaslighting» λέξη της χρονιάς.

Τι είναι, όμως, το «gaslighting»

Πρόκειται ουσιαστικά για μία μέθοδο ψυχολογικής χειραγώγησης στην οποία, ο θύτης φέρνει το θύμα στο σημείο να αμφιβάλλει για την ίδια του την αντίληψη, τη μνήμη και εν τέλει, τη λογική. Ο θύτης, που σχεδόν πάντα αποσκοπεί στο να επωφεληθεί με κάποιον τρόπο από αυτή τη μέθοδο, χρησιμοποιεί ένα ψευδές αφήγημα στο θύμα, το οποίο συχνά βρίσκεται σε μειονεκτική θέση ή έχει γενικότερα ευάλωτη προσωπικότητα.

Μπορεί ο όρος να έγινε ευρύτερα γνωστός την περασμένη δεκαετία, πάντως, η προέλευσή της φτάνει πίσω σχεδόν έναν αιώνα και το θεατρικό με τίτλο «Gas Light» που έγραψε ο Πάτρικ Χάμιλτον και κυκλοφόρησε το 1938, γνωρίζοντας και δύο κινηματογραφικές εκδοχές, με πιο γνωστή αυτή τη 1944 δια χειρός Τζορτζ Κιούκορ με πρωταγωνιστές τον Τσαρλς Μπόγιερ, την Ίνγκριντ Μπέργκμαν και τον Τζόζεφ Κότεν.

Στο «Gaslight» (όπως εμφανίστηκε με μία λέξη στον τίτλο της κινηματογραφικής μεταφοράς), βλέπουμε μια γυναίκα η οποία παρατηρεί να λείπουν πράγματά της, ακούει θορύβους να έρχονται από τη σοφίτα, ενώ βλέπει τις λάμπες πετρελαίου (εξού και ο τίτλος) να σβήνουν. Ο σύζυγός της, στο μεταξύ, προσπαθεί να την πείσει πως τίποτα από αυτά δε συμβαίνει πραγματικά, παρά είναι αποκυήματα της φαντασίας της, θέλοντας να την κάνει να νομίζει πως οδηγείται στην τρέλα.

Σύμφωνα με το Merriam-Webster, οι αναζητήσεις στο λεξικό για τον όρο «gaslighting» αυξήθηκαν φέτος κατά 1.740%.

Η εταιρεία λεξικών, σχολίασε για την επιλογή της λέξης που γνώρισε δημοφιλία στην εποχή του Τραμπ στις ΗΠΑ πως «Στην εποχή της παραπληροφόρησης, των “fake news”, των θεωριών συνωμοσίας, των τρολ στο Twitter και των εικόνων deepfakes, το “gaslighting” έχει αναδυθεί ως λέξη των καιρών μας».

Ο επιμελητής του Merriam-Webster, Πίτερ Σοκολόφσκι, πάλι, σχολίασε πως «Είναι μία λέξη που έχει αναδυθεί τόσο γρήγορα στην αγγλική γλώσσα και ειδικά τα τέσσερα τελευταία χρόνια, που πραγματικά εξέπληξε κι εμένα και πολλούς από εμάς», επιβεβαιώνοντας πως το «gaslighting» ήταν μία λέξη που οι χρήστες αναζητούσαν καθημερινά τη φετινή χρονιά.

Πάντως, το έργο από όπου προέρχεται δεν αποτελεί τη μοναδική εμφάνιση της λέξης/όρου στην ποπ κουλτούρα. Η φετινή μίνι σειρά γύρω από τη Μάρθα Μίτσελ που υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος που κατηγόρησε τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον για ανάμιξη στο σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ έχει τίτλο «Gaslit». Τον όρο είδαμε επίσης σε ένα πολυσυζητημένο άρθρο της Teen Vogue από το 2016: «Ο Ντόναλντ Τραμπ κάνει “gaslighting” στην Αμερική».

Άλλα δημοφιλή λήμματα του Merriam-Webster για το 2022 ήταν αυτό για τη λέξη «ολιγάρχης» που άρχισε να προκαλεί το ενδιαφέρον του κόσμου μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλά και το «βασιλική σύζυγος» που είναι και ο επίσημος τίτλος της Καμίλα, τώρα που ο Κάρολος ανέλαβε πλέον τον θρόνο της Μεγάλης Βρετανίας. Ανάμεσα στις δημοφιλής λέξεις, ήταν και μία ελληνική: «όμικρον», όπως δηλαδή και η ομώνυμη παραλλαγή της Covid-19.

Για το λεξικό Collins, πάλι, λέξη της χρονιάς ήταν το «permacrisis» (δηλαδή, «μονιμοκρίση»), ένας όρος που είναι επίσης πιο επίκαιρος από ποτέ, σε μία εποχή που οι κρίσεις είναι απανωτές, είτε είναι υγειονομικές, είτε περιβαλλοντικές, είτε πολιτικές.

Διαβάστε ακόμη: