Το γεωπολιτικό περιβάλλον φαίνεται να εξελίσσεται σε μεγάλο πονοκέφαλο για την εποπτεία η οποία ξεκινάει άμεσα σχετικά stress tests.
H χώρα μας βρίσκεται σε μια γεωπολιτική ζώνη περίπου διακεκαυμένη, γεγονός το οποίο θέτει στο μάτι του επόπτη τις ελληνικές τράπεζες.
Stress tests για τους γεωπολιτικούς κινδύνους εκπόνησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με έναρξη της άσκησης μέσα στο Δεκέμβριο.
Πρόκειται για μια ανάποδη” άσκηση (reverse stress test) που θα αξιολογεί σενάρια γεωπολιτικού κινδύνου για κάθε τράπεζα χωριστά και τη δυνητική τους επίδραση στη ρευστότητα, στη φερεγγυότητα και εν τέλει στα κεφάλαια της κάθε τράπεζας.
Άλλωστε αυτή είναι η και πρώτη προτεραιότητα του SSM για την περίοδο 2026-2028: πώς δηλαδή οι τράπεζες, θα συνεχίσουν να ενισχύουν την οικονομική τους ανθεκτικότητα στο τρέχον μακροοικονομικό και γεωπολιτικό περιβάλλον.
Η άσκηση θα περιλαμβάνει όλο το φάσμα της αναγνώρισης αυτών των κινδύνων και ασφαλώς των απαραίτητων ενεργειών προκειμένου τα πιστωτικά ιδρύματα να γίνουν ανθεκτικότερα σε αυτές ακριβώς τις συνθήκες.
Η άσκηση θα πραγματοποιηθεί εντός του πλαισίου της ICAAP, δηλαδή της εσωτερικής αξιολόγησης που πραγματοποιεί ετησίως κάθε τράπεζα για την επάρκεια κεφαλαίου της και την αντίστοιχη διαχείριση κινδύνων.
Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής και ολοκλήρωσης της άσκησης
Με την έναρξη της άσκησης στα μέσα Δεκεμβρίου και με συμμετοχή των τραπεζών θα καθοριστούν οι κατευθυντήριες γραμμές από την ΕΚΤ η οποία και θα τις ανακοινώσει.
Από τον Ιανουάριο του 2026 οι τράπεζες θα μπορούν να απευθύνονται στον επόπτη τους (δηλαδή στο SSM) για να υποβάλουν τις ερωτήσεις τους σε σχέση με την άσκηση ενώ ορόσημο αποτελεί ο Μάρτιος όπου θα έχουν αποσταλούν τα πρώτα στοιχεία της άσκησης από τις τράπεζες στην ECB.
Θα υπάρξουν από την πλευρά του επόπτη ενδιάμεσες παρατηρήσεις τον Απρίλιο ενώ η άσκηση θα λήξει τον Ιούλιο του 2026 όπου και η ECB θα μοιραστεί δημοσίως τα ευρήματά της.
Τι θα περιλαμβάνει η άσκηση – Τα βήματα
Μιας και ο γεωπολιτικός κίνδυνος χρειάζεται εξειδίκευση προκειμένου να οριστεί εξαρτάται δε από το περιβάλλον και τις επιδράσεις που δέχεται κάθε τράπεζα από αυτόν, όλα τα πιστωτικά ιδρύματα που μετέχουν στην άσκηση θα συνεργαστούν με συμβούλους οι οποίοι και θα καθορίσουν τα παραπάνω δεδομένα.
Ετσι θα μπορέσουν εν συνεχεία να εντοπιστούν τα στοιχεία των χαρτοφυλακίων των πιστωτικών ιδρυμάτων που μπορεί να επηρεαστούν περισσότερο από την υλοποίηση ενός γεωπολιτικού γεγονότος.
Αφού εντοπιστεί το περιβάλλον, θα σχεδιαστούν τα σενάρια τα οποία μπορεί να δώσουν κανονικές ή και ακραίες επιδράσεις στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών ώστε να είναι δυνατός ο εντοπισμός της ευαισθησίας κάθε τράπεζας.
Τέλος θα δημιουργηθεί ένα εγχειρίδιο από κάθε τράπεζα που θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ακραίων σεναρίων αφού θα έχει καταστεί γνωστό πως θα επηρεαστούν σε αυτές τις περιπτώσεις τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών.
Κύρια Στάδια της άσκησης
Τι θα προβλέπει η άσκηση
Κίνδυνοι και συνέπειες από το γεωπολιτικό κίνδυνο κατά την ΕΚΤ
Σύμφωνα με μελέτη της KPMG για να προετοιμαστούν για τη δοκιμή αντοχής, οι τράπεζες θα πρέπει να επανεξετάσουν τις βασικές εξαρτήσεις και τα τρωτά σημεία του τρέχοντος επιχειρηματικού τους μοντέλου.
Αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τη συγκέντρωση δανεισμού σε τομείς που εκτίθενται σε γεωπολιτικούς κινδύνους ή την εξάρτηση από υπηρεσίες ή υποδομές που βρίσκονται σε πιθανώς ασταθείς γεωγραφικές περιοχές.
Ο κίνδυνος γεωπολιτικά υποκινούμενων κυβερνοεπιθέσεων θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει παράγοντα που επηρεάζει πολλές ή όλες τις τράπεζες. Οι τράπεζες θα πρέπει στη συνέχεια να διατυπώσουν εύλογα γεωπολιτικά σενάρια στα οποία οι κίνδυνοι που επηρεάζουν αυτά τα τρωτά σημεία συγκεντρώνονται για να προκαλέσουν την απώλεια που καθορίζεται από την ΕΚΤ.
Ως γεωπολιτικό σοκ, η ΕΚΤ ορίζει, το αρχικό σοκ μπορεί να προκύψει από γεγονότα όπως συγκρούσεις, πόλεμοι , γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ κρατών, οικονομικές κυρώσεις και εμπορικοί πόλεμοι, ενεργειακές κρίσεις και κυβερνοεπιθέσεις μεγάλης κλίμακας.
Πως μεταδίδεται
Οι καταστάσεις αυτές μεταδίδονται από κανάλια διατάραξης της ασφάλειας και της προστασίας. Τέτοια είναι φυσικοί κίνδυνοι που προκύπτουν από συγκρούσεις ή κοινωνικές αναταραχές η άνοδος της αβεβαιότητας των επενδυτών, η ενισχυμένη αποστροφή προς τον κίνδυνο, η μείωση επενδύσεων και η καθυστέρηση έργων η πτώση στην παραγωγή και η μειωμένη ζήτηση, οι χρηματοπιστωτικές αγορές και οι αντιδράσεις της δημόσιας πολιτικές που επιβάλουν κυρώσεις δασμούς μεταβολές στην δημοσιονομική πολιτική.
Μακροοικονομικός και χρηματοπιστωτικός αντίκτυπος
Το σοκ έχει επίδραση στην πραγματική οικονομία με επιβράδυνση της διεθνούς ανάπτυξης, με εμπόδια στο εμπόριο, μειωμένη κατανάλωση πίεση στην βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Έχει επίσης επίδραση στις αγορές με ανατιμολόγηση μετοχών, με μετακίνηση σε ασφαλέστερα περιουσιακά στοιχεία με προβλήματα ρευστότητας.
Επιδράσεις υπάρχουν και στο πολιτικό περιβάλλον με αύξηση των ανισοτήτων.
Μετάδοση στον τραπεζικό τομέα (κίνδυνοι για τις τράπεζες)
Όλα τα παραπάνω μοιραία επηρεάζουν τις τράπεζες με άνοδο του κόστους χρηματοδότησης σε όλες τις μορφές κεφαλαίου και με κινδύνους ρευστότητας και εξάρτηση από περιορισμένες πηγές χρηματοδότησης.
Οι τράπεζες αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο αγοράς με ζημιές στις αποτιμήσεις χαρτοφυλακίου, αδυναμία αντιστάθμισης του κινδύνου
Άμεσος είναι ο πιστωτικός κίνδυνος με αυξημένη πιθανότητα αθέτησης δανείων και έκθεση σε χώρες υψηλού γεωπολιτικού κινδύνου. Ιδιαίτερο ρίσκο υπάρχει για κλάδους που πλήττονται από το σοκ.
Λειτουργικά προβλήματα δημιουργούνται στις τράπεζες όπως ανεπάρκεια στις δομές πληροφορικής, κυβερνοεπιθέσεις κλπ.
Το επιχειρηματικό τους μοντέλο αποκτά προβλήματα ιδιαίτερα αν συγκεντρώνουν δραστηριότητες σε ευάλωτες περιοχές. Τέλος δημιουργούνται κίνδυνοι διακυβέρνησης με πολύπλοκες και αδιαφανείς εταιρικές δομές προβλήματα φήμης και αδυναμίες στο εσωτερικό έλεγχο.
Συνέπειες
Η συνολική μετάδοση του γεωπολιτικού σοκ οδηγεί σε:
• Πίεση στη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος
• Επιδείνωση της ποιότητας του ενεργητικού
• Ανάγκη για αυξημένες προβλέψεις
• Μείωση της κερδοφορίας των τραπεζών
• Πιέσεις στα εποπτικά κεφάλαια
• Άνοδο του κόστους χρηματοδότησης
• Μείωση της συνολικής ανθεκτικότητας του τραπεζικού τομέα
Η θεματική δοκιμασία αντοχής ακραίων καταστάσεων του 2026 θα είναι μια αντίστροφη δοκιμασία αντοχής που θα αξιολογεί τα σενάρια γεωπολιτικού κινδύνου που αφορούν συγκεκριμένα ιδρύματα και τον πιθανό αντίκτυπό τους στη φερεγγυότητα των τραπεζών.
