Με βάση το ποσοστό του πληθωρισμού, θα αυξηθούν το 2026 οι ασφαλιστικές εισφορές που καλούνται να καταβάλουν περίπου 1,4 εκατομμύρια ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενοι και αγρότες, οι οποίοι θα πρέπει να επιλέξουν την ασφαλιστική κατηγορία στην οποία επιθυμούν να ενταχθούν έως το τέλος Ιανουαρίου 2026.
Τα στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης δείχνουν ότι σχεδόν εννέα στους δέκα μη μισθωτούς επιλέγουν σταθερά τη χαμηλότερη ασφαλιστική κατηγορία, τάση που διατηρείται τα τελευταία χρόνια και ενισχύεται παρά τις αυξήσεις εισφορών.
Γιατί οι περισσότεροι μένουν στη χαμηλή κατηγορία
Δύο βασικοί λόγοι εξηγούν αυτή τη συμπεριφορά.
Ο πρώτος είναι η σωρευτική αύξηση των εισφορών κατά 16,5% την περίοδο 2020–2025, η οποία επιβάρυνε αισθητά τα εισοδήματα των μη μισθωτών.
Ο δεύτερος, πιο δομικός, αφορά την απώλεια εμπιστοσύνης στο ασφαλιστικό σύστημα, ιδίως από τις νεότερες γενιές, που θεωρούν ότι λόγω δημογραφικού και γήρανσης του πληθυσμού δεν θα λάβουν ποτέ επαρκή σύνταξη.
Η αντίληψη αυτή ωθεί πολλούς να περιορίζουν τις εισφορές τους στο ελάχιστο, ακόμη κι αν αυτό συνεπάγεται χαμηλότερες παροχές στο μέλλον.
Πληθωρισμός ή μισθοί; Η κρίσιμη διαφορά
Σύμφωνα με ανάλυση του διδάκτορα του Παντείου Βασίλη Μπέτση, η ετήσια αναπροσαρμογή των εισφορών με βάση τον δείκτη μεταβολής των μισθών θα οδηγούσε σε σημαντικά υψηλότερες αυξήσεις σε σχέση με τον πληθωρισμό.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του 2025:
- Οι εισφορές αυξήθηκαν κατά 2,7%, όσο δηλαδή και ο πληθωρισμός.
- Αν εφαρμοζόταν η μεταβολή με βάση τους μισθούς, οι οποίοι αυξήθηκαν κατά 7,2% το 2024, η επιβάρυνση θα ήταν υπερδιπλάσια.
Τι «μισθό» αντιστοιχούν οι ασφαλιστικές κατηγορίες
Η επιλογή ασφαλιστικής κατηγορίας μπορεί να συγκριθεί με αποδοχές μισθωτών:
- 1η κατηγορία: αντιστοιχεί σε μισθωτό με 903 ευρώ μεικτά
- 6η κατηγορία: αντιστοιχεί σε μισθωτό με 2.912,5 ευρώ μεικτά
Η διαφορά αυτή επηρεάζει άμεσα το ύψος της μελλοντικής σύνταξης.
Πόση σύνταξη «χτίζεται» ανά κατηγορία
Σύμφωνα με την επεξεργασία του κ. Μπέτση:
- 40 έτη στην 1η κατηγορία → σύνταξη 887,5 ευρώ (συντελεστής αναπλήρωσης 98%)
- 40 έτη στην 6η κατηγορία → σύνταξη 1.893 ευρώ (συντελεστής αναπλήρωσης 65%)
Όσο αυξάνεται η κατηγορία, μειώνεται ο συντελεστής αναπλήρωσης, λόγω του ρόλου της εθνικής σύνταξης, η οποία ευνοεί περισσότερο τα χαμηλότερα εισοδήματα.
ΕΦΚΑ ή ιδιωτική αποταμίευση;
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν συμφέρει η καταβολή υψηλότερων εισφορών ή η παράλληλη ιδιωτική αποταμίευση.
Η σύγκριση δείχνει ότι:
- Από την 1η έως την 4η κατηγορία, ο ΕΦΚΑ αποδίδει υψηλότερη σύνταξη σε σχέση με ένα ισοδύναμο αποταμιευτικό πρόγραμμα.
- Στην 5η κατηγορία, τα ποσά σχεδόν εξισώνονται.
- Στην 6η κατηγορία, η ιδιωτική αποταμίευση αποδεικνύεται πιο συμφέρουσα.
Με καθαρά οικονομικά κριτήρια, η ανάλυση καταλήγει ότι για τους περισσότερους μη μισθωτούς συμφέρει η ασφάλιση στον ΕΦΚΑ έως και την 4η ασφαλιστική κατηγορία, καθώς προσφέρει καλύτερο αναλογιστικό αποτέλεσμα και μεγαλύτερη αναπλήρωση εισοδήματος.
