Η εικαστική σκηνή ετοιμάζεται να υποδεχτεί ξανά το κοινό της, με πολλές και σημαντικές εκθέσεις τέχνης, αλλά και ιστορικών τεκμηρίων, με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι εκδηλώσεις για την οποία συνωθούνται στο δεύτερο μισό της επετειακής χρονιάς.
Με σύμμαχο τον (ακόμα) καλό καιρό, αλλά και τη χαλάρωση των υγειονομικών μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας, επιστρέφουν στη ζωή της πόλης οι μεγάλες εικαστικές διοργανώσεις, ενώ συνεχίζονται και αυτό τον μήνα οι υπαίθριες ή ημιυπαίθριες εκθέσεις.
Art Athina στο Ζάππειο
Στο Ζάππειο Μέγαρο, σε αυτόν τον φορτισμένο από την ιστορία χώρο, επιστρέφει από την Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου 2022, έπειτα από δύο χρόνια, η μεγαλύτερη ετήσια εικαστική διοργάνωση στην Ελλάδα, που φέτος συμπληρώνει 25 χρόνια παρουσίας. Στη φετινή διεθνή έκθεση, που διοργανώνει όπως πάντα ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Αιθουσών Τέχνης, συμμετέχουν 81 γκαλερί από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ το πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, του οποίου τη διεύθυνση έχει η Σταματία Δημητρακοπούλου, περιλαμβάνει 14 ενότητες, οι οποίες καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα τομέων και ενδιαφερόντων της σύγχρονης εικαστικής σκηνής. Το πρόγραμμα της ετήσιας φουάρ συνθέτουν οι ενότητες Main, Highlights, Feature και Projects, ενώ το παράλληλο πρόγραμμα περιλαμβάνει Design, Talks, Film & New Media Space, Kid’s Educational Program και, για πρώτη φορά, τα Art Athina Pavilions, αφιέρωμα στα NFTs και βραβείο νέου καλλιτέχνη. Στην ενότητα Art Athina All Year Round εντάσσονται το Art Athina Artist Residency Program, το Art Athina Educational Program και τα Αrt Athina Podcasts.
Από 16 έως 19 Σεπτεμβρίου 2022.
2023 Ελευσίς στο Παλαιο Ελαιουργείο Ελευσίνας
Το Μυστήριο 22: «Στάχυα πέφτουν σε τσιμεντένια δάπεδα», μια in situ εικαστική εγκατάσταση του διεθνώς αναγνωρισμένου εικαστικού Κωστή Βελώνη, παρουσιάζει η 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, σε συνδιοργάνωση με το Φεστιβάλ Αισχύλεια 2022. Η εγκατάσταση αντλεί έμπνευση από τον μύθο της θεάς Δήμητρας, θεά της καλλιέργειας και της γονιμότητας, και της κόρης της, Περσεφόνης. Με μια αυστηρή γεωμετρική οριοθέτηση, που λειτουργεί ως μηχανισμός κυοφορίας αλλά και συγκομιδής, οι αγροτικές δραστηριότητες συνδέονται με την ερωτική πράξη. Η ερωτική αφήγηση στη μνημειακή αυτή γλυπτική εγκατάσταση δεν υπογραμμίζεται μόνο με το τριγωνικό σχήμα της δομής της, αλλά εντοπίζεται και στη λειτουργικότητα της κατασκευής. Οι «μηροί της Δήμητρας» λειτουργούν ως ένα καταφύγιο εντόμων, με ορόφους που αποτελούνται από διαφορετικά ανακυκλώσιμα υλικά και φυτά, τα οποία «αποπλανούν» όλα τα είδη των εντόμων, που συνδράμουν στη διαδικασία της επικονίασης. Η έκθεση θα φιλοξενηθεί στον προαύλιο χώρο πίσω από το ανοιχτό θέατρο του Παλαιού Ελαιουργείου και τα εγκαίνιά της θα πραγματοποιηθούν την Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου.
Έως 23 Οκτωβρίου 2022.
1922: Η εκατονταετηρίδα
Προερχόμενα από ένα επετειακό έτος με έντονη εκθεσιακή δραστηριότητα σχετικά με την Επανάσταση του 1821 και τα 200 χρόνια από την έκρηξή της, τα περισσότερα μουσεία και ιδρύματα επέλεξαν να αντιμετωπίσουν τη «διάδοχη επέτειο», την εκατονταετηρίδα της Μικρασιατικής Καταστροφής, με χαλαρότερους ρυθμούς. Έτσι, οι σχετικές δραστηριότητες μετατέθηκαν για το τελευταίο τετράμηνο του 2022, οπότε και αναμένεται να εγκαινιαστούν ορισμένες επετειακές εκθέσεις.
Μουσείο Μπενάκη
Μέσα από περίπου 1.000 εκθέματα και πάνω από 500 φωτογραφίες, η έκθεση «Μικρά Ασία: Λάμψη, ξεριζωμός, καταστροφή, δημιουργία» φιλοδοξεί να παρουσιάσει το χρονικό του μικρασιατικού ελληνισμού, από την ακμή του πριν τους διωγμούς, μέχρι την πολεμική περίοδο 1919-1923, καθώς και την εγκατάσταση και ενσωμάτωση στην Ελλάδα. Η έκθεση, που συνδιοργανώνεται με το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες:
Η πρώτη μεταφέρει τον επισκέπτη στις κοιτίδες του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια στην Καππαδοκία και τις νότιες επαρχίες, κι από τον Πόντο στην Κωνσταντινούπολη και την Ανατολική Θράκη. Η περίοδος των διωγμών, του τέλους του Μεγάλου Πολέμου, της ελληνικής απόβασης στη Σμύρνη και της μικρασιατικής εκστρατείας, η καταστροφή του 1922, καθώς και η έξοδος των προσφύγων συγκροτούν τη δεύτερη ενότητα. Η τρίτη και τελευταία ενότητα επικεντρώνεται στην εγκατάσταση και την ενσωμάτωση των προσφύγων στην Ελλάδα, καθώς και την επίδραση που είχε η παρουσία τους στην ελληνική κοινωνία, πολιτική και οικονομία. Έργα τέχνης, εικόνες, εκκλησιαστικά, πολεμικά και προσωπικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, επιστολές, κάρτες και πολλά άλλα τεκμήρια συγκροτούν την αφήγηση, που συμπληρώνεται με αποσπάσματα από προσωπικές μαρτυρίες.
Από 15 Σεπτεμβρίου 2022 – 12 Φεβρουαρίου 2023
Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Στο μέγαρο της Παλαιάς Βουλής φιλοξενείται ήδη έκθεση έργων της Θάλειας Φλωρά-Καραβία, που φιλοτεχνήθηκαν στο μέτωπο της Μικράς Ασίας, όταν, το καλοκαίρι του 1921, μετέβη ως ανταποκρίτρια στο θέατρο του πολέμου. Η έκθεση συνοδεύεται από επιλεγμένα ιστορικά κειμήλια του ΕΙΜ, που ζωντανεύουν το κρίσιμο έτος 1921. Η έκθεση θα συνεχιστεί μέχρι τις 15 Οκτωβρίου και στη συνέχεια τη θέση της στην Αίθουσα Συνεδριάσεων της Παλαιάς Βουλής θα πάρει μια ενότητα για τη Δίκη των Εξ, η οποία, όπως είναι γνωστό, διεξήχθη στην ίδια αυτή αίθουσα. Παράλληλα, μέσα στον Οκτώβριο, θα εγκαινιαστεί μια έκθεση αφιερωμένη στη Μικρασιατική Εκστρατεία, η οποία θα βασίζεται στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου και θα συμπληρωθεί με τεκμήρια από τα Αρχείο Ιστορικών Εγγράφων και τις Συλλογές του ΕΙΜ.
Οικία Λαζάρου Κουντουριώτη – Ύδρα
Παράλληλα, στην Ιστορική Οικία Λαζάρου Κουντουριώτη, στην Ύδρα, θα φιλοξενείται από τις 7 Σεπτεμβρίου έως τις 31 Οκτωβρίου η έκθεση «Περικλής Βυζάντιος: Ένας ζωγράφος – ρεπόρτερ στο μέτωπο», στην οποία παρουσιάζονται 15 έργα τα οποία ο Περικλής Βυζάντιος, που φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από τον θάνατό του, δημιούργησε όσο υπηρετούσε ως στρατιώτης στο μικρασιατικό μέτωπο.
Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Μέχρι τις 30 Οκτωβρίου θα παραμείνουν ανοιχτές για τους επισκέπτες οι τέσσερις εκθέσεις με τις οποίες έκανε το «ντεμπούτο» της ως διευθύντρια του ΕΜΣΤ η Κατερίνα Γρέγου (η διεθνής έκθεση «Statecraft» και οι εκθέσεις των Αντώνη Πίττα, Ειρήνης Βουρλούμη, Lawrence Abu Hamdan). Στη συνέχεια, τη θέση τους θα πάρει η έκθεση «Οι κοσμοπολίτες», που διοργανώνεται με αφορμή την εκατονταετηρίδα της Μικρασιατικής Καταστροφής, θέλοντας να αναδείξει όχι το τραύμα αλλά τις γόνιμες κληρονομιές του κοσμοπολιτισμού που χαρακτήρισε την Ανατολική Μεσόγειο.
Παράλληλα, τον χειμώνα αναμένεται να εγκαινιαστεί και η έκθεση «Modern Love: Η αγάπη στα χρόνια των ψυχρών οικειοτήτων», σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου, μια παραγωγή των Tallinn Art Hall (Εσθονία), Museum für Neue Kunst (Φράιμπουργκ, Γερμανία) και IMPAKT – Centraal Museum (Ολλανδία).
Μέσα από το πρόγραμμα του ΕΜΣΤ για τη σεζόν 2022/2023 οι έλληνες θεατές θα έχουν, επίσης, την ευκαιρία για μια γνωριμία με την τέχνη της ελληνίδας της διασποράς Penny Siopis, ενώ η έκθεση «Why Look at Animals» επιδιώκει να εισαγάγει τον θεατή στον προβληματισμό σχετικά με τα ζώα και την ευθύνη μας απέναντί τους.
Στο Δαφνί και στο Δρομοκαΐτειο
Reality Check ΙΙ. Inner Sanctum: Στην άδεια και σιωπηρή ανενεργή κλινική του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αθηνών επιστρέφει, ένα χρόνο μετά, η έκθεση «Reality Check», παρουσιάζοντας το δεύτερο κεφάλαιό της, με τίτλο «Inner Sanctum». Στον ίδιο χώρο, 36 καλλιτέχνες, σε επιμέλεια Κώστα Πράπογλου, αναζητούν μέσω της σύγχρονης τέχνης απαντήσεις σε νέα ερωτήματα, αποτέλεσμα ενός διαλόγου μεταξύ καλλιτεχνών και κοινού, αναφορικά με το εσωτερικό ιερό που κατοικεί και κρύβεται στην ψυχή μας, την εσωτερική κινητήρια δύναμη που μας προκαλεί να συνεχίσουμε. Εκεί είναι ο τόπος που αισθανόμαστε οικεία. Είναι το καταφύγιό μας, η εστία της εσωτερικής μας φλόγας, το πολύτιμό μας άδυτο. Ο εννοιολογικός αυτός άξονας αποτελεί τη βάση της εικαστικής δημιουργίας στο δεύτερο κεφάλαιο του «Reality Check».
Από 29 Σεπτεμβρίου έως 30 Οκτωβρίου.
Ο κύκλος των εγκλεισμών
Λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα, στο ΨΝΑ Δρομοκαΐτειο, σε τρία από τα κτίρια του συγκροτήματος με ιδιαίτερη ιστορική και συμβολική σημασία, θα φιλοξενηθεί μια μεγάλη έκθεση εικαστικών, με τη συμμετοχή περίπου 35 καλλιτεχνών, διάρκειας επτά εβδομάδων, σε συνδυασμό με πέντε ημερίδες/συζητήσεις και αντίστοιχες performances, μία ανά εβδομάδα. Σημείο εκκίνησης για την ιδέα αυτού του σχεδίου, που επιμελείται ο Δημήτρης Τρίκας, είναι το πλούσιο ηχητικό αρχείο από συνεντεύξεις και προφορικές μαρτυρίες που συνέλεξε η Μαρία Φαφαλιού, το οποίο θα αποτελέσει πεδίο έμπνευσης, έρευνας και συνομιλίας των σύγχρονων εικαστικών και performers που θα συμμετάσχουν στο project «Ο κύκλος των εγκλεισμών». Παράλληλα, οι ημερίδες θα διερευνήσουν το ζήτημα του εγκλεισμού μέσα από τα επιστημονικά πεδία της ψυχανάλυσης, της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της λογοτεχνίας, της πολιτικής θεωρίας.
Από 10 Νοεμβρίου 2022 έως 8 Ιανουαρίου 2023
Μόραλης
Τις αφετηρίες των καλλιτεχνικών αναζητήσεων του ζωγράφου, τις εικαστικές του καταβολές και τη δημιουργική του πορεία, με έμφαση στον άνθρωπο Γιάννη Μόραλη και τον ιδιωτικό του χώρο, διερευνά η έκθεση «Γιάννης Μόραλης: Χώρος ιδιωτικός», την οποία συνδιοργανώνουν το Μουσείο Μπενάκη και η «Εταιρεία Μελέτης, Έρευνας και Προβολής της Νεοελληνικής Τέχνης – Εργαστήριο Γιάννης Μόραλης», στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού.
Από 26 Οκτωβρίου 2022 έως 8 Ιανουαρίου 2023.
Κόντογλου
Με αφορμή, και εδώ, την εκατονταετηρίδα της Μικρασιατικής Καταστροφής, η έκθεση «Ο Φώτης Κόντογλου και η επιρροή του στους νεότερους» στοχεύει στην ανάδειξη της πολιτιστικής και πνευματικής προσφοράς του μικρασιάτη καλλιτέχνη στο πεδίο των εικαστικών τεχνών και στα γράμματα, αλλά και της επιρροής του στους νεότερους εικαστικούς, από τους μαθητές του Εγγονόπουλο και Τσαρούχη μέχρι καλλιτέχνες όπως ο Μόραλης, ο Λουκόπουλος, ο Βουρλούμης, ο Κοψίδης, ο Καρούσος, ο Παπαδέλης, ο Χοχλιδάκης και ο Ξυνόπουλος. 36 καλλιτέχνες θα αντιπαρατεθούν εικονογραφικά με έργα του δασκάλου, μέσα από 135 συνολικά έργα, που θα παρουσιαστούν το φθινόπωρο στο Μουσείο Β. & Ε. Γουλανδρή, στην Αθήνα. Θα ακολουθήσει τον χειμώνα η έκθεση «Ο Νεορεαλισμός ως πρωτοποριακό κίνημα», με έργα καλλιτεχνών που υπέγραψαν το Μανιφέστο του Νεορεαλισμού το 1960.
Χαλεπάς
Η μεγάλη έκθεση «Γιαννούλης Χαλεπάς: Δούναι και λαβείν», με περισσότερα από 150 έργα (γλυπτά, σχέδια, κατάστιχα) και θέματα που απασχόλησαν τον γλύπτη σε όλη του τη ζωή, η οποία είχε φιλοξενηθεί πέρσι στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών της Θεσσαλονίκης, θα «κατηφορίσει» μέχρι το τέλος του έτους στην Αθήνα και θα φιλοξενηθεί από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση σε χώρο που θα ανακοινωθεί προσεχώς.
Γιώργος Ξένος στο Μέγαρο Μουσικής
Μεγάλο αριθμό έργων, που παρουσιάζονται κατά το πλείστον για πρώτη φορά, ζωγραφική και σχέδια με μελάνι σε χαρτί, σημειωματάρια-βιβλία διαφορετικών περιόδων, γλυπτά, φωτογραφίες σε ηλεκτρονική μορφή, βίντεο-σποτ κ.ά., περιλαμβάνει η μεγάλη έκθεση που αφιερώνει το annexM, το εικαστικό κέντρο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, σε επιμέλεια της διευθύντριάς του, Άννας Καφέτση, στον σημαντικό σύγχρονο εικαστικό Γιώργο Ξένο. Η έκθεση, με τίτλο εργασίας «Τόποι περισυλλογής», σχεδιάζεται επιμελητικά γύρω από την ιδέα ενός κλειστού/ανοιχτού αρχείου εικόνων, ήχων και εννοιών, που κρύπτεται και φανερώνεται, ως σκηνή και ως άβατο, όπου δημόσιες «τοιχογραφίες» εναλλάσσονται με ζωγραφικές «μινιατούρες» και απροσπέλαστα αρχεία σχεδίων. Ο τίτλος προέρχεται από μια πρόσφατη μεγάλων διαστάσεων ζωγραφική εγκατάσταση του καλλιτέχνη, αποτελούμενη από πολυάριθμες παραλλαγές του ίδιου θεματικού μοτίβου πάνω σε καβαλέτα με κυκλική διάταξη.
The Callas στη Στέγη
Μπάντα, εικαστικό ντουέτο και αδέλφια, στη ζωή και στη σκηνή, οι Άρης και Λάκης Ιωνάς, οι The Callas, γιορτάζουν τα 20 χρόνια δημιουργίας τους με… L.S.D., δηλαδή «Love Solidarity Death», μια έκθεση ποτισμένη από μεσογειακή ψυχεδέλεια, όπου παρουσιάζουν την καινούργια τους δουλειά: ποπ-φολκ κεντήματα και υφαντά, γλυπτά και εγκαταστάσεις από κομμένα μάρμαρα παλιών πεζοδρομίων της Αθήνας, πίνακες με working-class Μαντόνες, καφασοναούς-DIY Παρθενώνες, film screenings και happenings. Με επιμέλεια της Νάντιας Αργυροπούλου, η έκθεση θα καταλάβει το -1 της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.
Από 26 Νοεμβρίου έως 31 Δεκεμβρίου 2022.
Μουσείο Μπενάκη οδού Πειραιώς
Γύρω από την Κίνα και την καθημερινότητα των ανθρώπων της περιστρέφεται η πρόσφατη δουλειά του φωτογράφου Παύλου Κοζαλίδη, που με τον τίτλο «Το σπίτι με τις πεταλούδες» εγκαινιάζεται στις 6 Οκτωβρίου (έως 20 Νοεμβρίου), ενώ μια εβδομάδα αργότερα, στις 13 Οκτωβρίου, η Ελευσίνα συστήνεται στο ευρύ κοινό, λίγο πριν την έναρξη της επίσημης επετειακής χρονιάς της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, με την έκθεση «Ελευσίνα: Ωμό μουσείο», που προβάλλει ψήγματα από όλα όσα απαρτίζουν τον τόπο, τωρινά και αλλοτινά, προσκαλώντας το δυνάμει κοινό να ανακαλύψει πολλά περισσότερα επισκεπτόμενο και περπατώντας την πόλη.
Έως 27 Νοεμβρίου.
