Το σπήλαιο του Δικταίου Άντρου στο οροπέδιο Λασιθίου, στην Κρήτη, είναι ο τρίτος κατά σειρά αρχαιολογικός χώρος, μετά την Ακρόπολη και την Άνω Πόλη της Μονεμβασίας, που θα καταστεί προσβάσιμος σε εμποδιζόμενα άτομα και ΑμεΑ μέσω της τοποθέτησης νέου, σύγχρονου αναβατορίου το οποίο, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα έργα που έχουν προγραμματιστεί, θα αναβαθμίσει σημαντικά τις υποδομές του αρχαιολογικού χώρου.
Το αναβατόριο θα συνδέσει το σπήλαιο με την Πλατεία της Ευρώπης, που θα είναι το σημείο εκκίνησης της διαδρομής του, ενώ θα πραγματοποιηθούν επίσης εργασίες εντός του σπηλαίου -στερέωση των βραχωδών πρανών, φωτισμός -, θα διαμορφωθεί η Πλατεία της Ευρώπης, θα αποκατασταθούν λιθόστρωτα μονοπάτια πρόσβασης προς το μνημείο και θα κατασκευαστεί νέος χώρος στάθμευσης.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε τις μελέτες, την εκπόνηση των οποίων έχει αναλάβει ο Αναπτυξιακός Οργανισμός «Δαίδαλος ΑΕ», στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Κρήτης, του Δήμου Λασιθίου και της «Δαίδαλος ΑΕ». Το έργο χρηματοδοτείται από το υπουργείο Πολιτισμού με περίπου 16.000.000, ευρώ από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης.
«Το Δικταίον Άντρον αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα, διεθνώς, σπήλαια και από τους κυριότερους αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης. Προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες, καθώς συνδέεται με πολλές και πασίγνωστες μυθολογικές αφηγήσεις. Εδώ, κρύφτηκε η Ρέα για να γλυτώσει από τη μανία του Κρόνου. Εδώ, γέννησε και ανέθρεψε τον Δία. Εδώ, ο Μίνωας συναντούσε τον πατέρα του, τον Δία, για να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του. Εδώ, κάτω από έναν πλάτανο, συνευρέθηκε ο Δίας με την Ευρώπη. Για αυτούς τους πασίγνωστους μύθους, το σπήλαιο προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες, αποτελώντας έναν καίριο αναπτυξιακό πόρο για την περιοχή» εξηγεί η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και προσθέτει: «Από την Πλατεία Ευρώπης ξεκινούν τα δύο λιθόστρωτα μονοπάτια που οδηγούν στο Σπήλαιο, με σημαντικές φθορές. Η πρόσβαση στο Σπήλαιο είναι σχεδόν αδύνατη και για τα εμποδιζόμενα άτομα, καθώς απουσιάζουν οι απαραίτητες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις. Η κατασκευή αναβατορίου αποτελεί την απαραίτητη υποδομή, υπηρετώντας τη στρατηγική του Υπουργείου Πολιτισμού για την, κατά το δυνατόν, καθολική προσβασιμότητα στα μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Το έργο συνολικά, με τις επιμέρους παρεμβάσεις του, αναβαθμίζει τις παρεχόμενες υπηρεσίες προς τους επισκέπτες του μνημείου, δημιουργώντας ένα νέο πολιτιστικό περιβάλλον στην περιοχή, πέριξ του σπηλαίου. Με την αποκατάσταση του φυσικού τοπίου και των μονοπατιών προς το Σπήλαιο δημιουργούνται οι προϋποθέσεις προσφοράς μιας ξεχωριστής εμπειρίας στους επισκέπτες σε έναν αρχαιολογικό χώρο, που στο απώτατο παρελθόν, από τη νεολιθική εποχή, ήταν ένα «φυσικό ιερό». Με την ολοκλήρωση του έργου ο στόχος μας είναι να αποδώσουμε στην τοπική κοινωνία ένα μνημείο απολύτως ασφαλές, συντηρημένο, αποκατεστημένο και απόλυτα προσβάσιμο».
Διαμόρφωση Πλατείας Ευρώπης
Στόχος είναι η ανάπλαση της Πλατείας Ευρώπης, με γνώμονα την εισαγωγή του φυσικού τοπίου στο δομημένο περιβάλλον και συγχρόνως την εύρυθμη λειτουργία των καταστημάτων, την αναβάθμιση του υφιστάμενου πεζοπορικού δικτύου και την ενοποίησή του με την Πλατεία Ευρώπης, όπου διαμορφώνονται τρία κύρια οριζόντια επίπεδα στάσης, που συνδέονται μεταξύ τους με κλίμακες και κατακόρυφο ανελκυστήρα. Τα υλικά που προτείνονται θα δημιουργήσουν ένα περιβάλλον που προσεγγίζει το φυσικό κρητικό τοπίο, σε υφές, χρώματα και αίσθηση του βραχώδους και του ορεινού. Τα υλικά επιλέγονται για τη βιοκλιματική επίδρασή τους στο μικροκλίμα της περιοχής.
Η διαμόρφωση και η ανάπλαση της Πλατείας Ευρώπης και της ευρύτερης ζώνης αναδεικνύεται ως πόλος έλξης και ανάπαυσης για τους επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου όλων των ηλικιών, με τη δημιουργία καθιστικών, χώρων πράσινου και χώρων υγιεινής, την απομάκρυνση του χώρου στάθμευσης και την χωροθέτησή του σε κοντινά σημεία, την ένταξη της αφετηρίας του αναβατορίου για τη μετακίνηση των επισκεπτών ΑμεΑ, την αποκατάσταση των υφιστάμενων μονοπατιών με παράλληλη εγκατάσταση αποστραγγιστικού δικτύου. Στην αρχιτεκτονική πρόταση εξετάζονται η συμπερίληψη του κτηρίου του τουριστικού περιπτέρου Ξενία στην ανάπλαση της Πλατείας Ευρώπης και στην επανάχρησή του ως χώρο πολιτισμού και ενημέρωσης, η πρόσβαση των επισκεπτών ΑμεΑ σε όλες τις στάθμες ενδιαφέροντος της Πλατείας (αφετηρία αναβατορίου και είσοδος στο Τουριστικό Περίπτερο Ξενία) με κατακόρυφο ανελκυστήρα, η δημιουργία στεγασμένων θέσεων στάσης και ανάπαυσης των όνων και των οδηγών τους που μεταφέρουν επισκέπτες από την Πλατεία Ευρώπης στο Σπήλαιο.
Κτήρια αφετηρίας και άφιξης αναβατορίου πλαγιάς
Ο σταθμός αφετηρίας του ανελκυστήρα προβλέπεται να είναι στο επίπεδο +878,20, στάθμη ενδιάμεση από την Πλατεία Ευρώπης και την είσοδο στο Τουριστικό Περίπτερο Ξενία. Για την πρόσβαση στη στάθμη αφετηρίας οι επισκέπτες μπορούν να φτάσουν πεζοί, από το νέο διαμορφωμένο μονοπάτι που ξεκινάει από την Πλατεία και οι επισκέπτες ΑμεΑ, με τον κατακόρυφο ανελκυστήρα που ξεκινάει από την Πλατεία και σταματά στα δύο επίπεδα ενδιαφέροντος: Επίπεδο αφετηρίας ανελκυστήρα και χώρων υγιεινής και επίπεδο τουριστικού περιπτέρου. Το κτήριο αφετηρίας είναι υπόγειο, ώστε να μην κυριαρχεί στη συνολική ανάπλαση της Πλατείας. Το κτήριο άφιξης του επικλινούς ανελκυστήρα είναι χωροθετημένο σε στάθμη για την ομαλή πρόσβαση από και προς τα εκδοτήρια των εισιτηρίων, στην είσοδο του Σπηλαίου. Δημιουργείται νέο μονοπάτι, το οποίο οι επισκέπτες μπορούν να χρησιμοποιούν για να κινηθούν ανάμεσα στα εκδοτήρια εισιτηρίων του Σπηλαίου και στο σταθμό άφιξης του επικλινούς ανελκυστήρα. Τα υλικά επιλέχθηκαν ώστε να αξιοποιηθούν τα προϊόντα εκσκαφής, το κτήριο να ενσωματωθεί στο φυσικό περιβάλλον δημιουργώντας ένα δροσερό περιβάλλον αναμονής, για χωρίς την χρήση μηχανικών μέσων.
