Η συμβατική οικονομική λογική βασίζεται σε μια βασική υπόθεση: Οι μεγαλύτερες οικονομίες είναι καλύτερες και η εύρεση τρόπων διατήρησης ή τόνωσης της ανάπτυξης είναι κορυφαίας σημασίας για τη βελτίωση της κοινωνίας.

Τί συμβαίνει όμως εάν η ανάπτυξη στην καλύτερη περίπτωση κάνει ελάχιστα για να διορθώσει τα προβλήματα του πλανήτη και στη χειρότερη, ευνοεί την καταστροφή του πλανήτη και θέτει σε κίνδυνο το μέλλον του;

Αυτό είναι το ριζοσπαστικό μήνυμα από το κίνημα του «degrowth», το οποίο έχει περάσει δεκαετίες στο πολιτικό περιθώριο με την προειδοποίησή του ότι η απεριόριστη ανάπτυξη πρέπει να σταματήσει. Τώρα, αφού η πανδημία έδωσε στους ανθρώπους σε ορισμένα μέρη του κόσμου την ευκαιρία να ξανασκεφτούν τι τους κάνει ευτυχισμένους και καθώς η κλίμακα της αναγκαίας αλλαγής για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης γίνεται πιο ξεκάθαρη, οι ιδέες του κερδίζουν μεγαλύτερη αναγνώριση – ακόμα και μπροστά στο ενδεχόμενο μίας επώδυνης παγκόσμιας κρίσης.

Οι υποστηρικτές του κινήματος διατείνονται ότι μια ατελείωτη επιθυμία για περισσότερα – μεγαλύτερες εθνικές οικονομίες, μεγαλύτερη κατανάλωση και μεγαλύτερα εταιρικά κέρδη – είναι μυωπική, όχι σωστά καθοδηγούμενη και τελικά επιβλαβής. Το ΑΕΠ αποτελεί μια κακή μέτρηση για την κοινωνική ευημερία, υποστηρίζουν.

Επιπλέον, βλέπουν την επέκταση της παγκόσμιας οικονομίας που έχει ήδη διπλασιαστεί σε μέγεθος από το 2005 – με ανάπτυξη 2% ετησίως, θα ήταν περισσότερο από επτά φορές μεγαλύτερη σε έναν αιώνα – να θέτει στόχους επίτευξης εκπομπών αερίων που είναι απαραίτητοι για τη διάσωση του πλανήτη.

Η λύση, σύμφωνα με το κίνημα degrowth είναι ο περιορισμός της παραγωγής περιττών αγαθών και η προσπάθεια μείωσης της ζήτησης για είδη που δεν είναι αναγκαία.

Αυτή η ανορθόδοξη σχολή σκέψης δεν θα μπορούσε να μην έχει δεχτεί έντονες κριτικές. Ο Μπιλ Γκέιτς έχει χαρακτηρίσει τους υποστηρικτές αυτής της θεωρίας «αποανάπτυξης» μη ρεαλιστές, τονίζοντας ότι το να ζητάμε από τους ανθρώπους να καταναλώνουν λιγότερα για χάρη του κλίματος, είναι μια χαμένη μάχη.

Ωστόσο, σε ορισμένες χώρες, γίνεται ολοένα και λιγότερο ταμπού, ειδικά καθώς οι κυβερνήσεις και η βιομηχανία υστερούν στις προσπάθειές τους να σταματήσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη πέρα ​​από τους 1,5oC, μετά την οποία ορισμένες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα γίνουν μη αναστρέψιμες.

Η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή ανέφερε πρόσφατα σε έκθεση την «αποανάπτυξη». Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας διέθεσε περίπου 10 εκατ. δολάρια στον μελετητή του κινήματος του degrowth Γιώργο Καλλή και το Universitat Autònoma de Barcelona για να διερευνήσουν τις πολιτικές πρακτικές που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν «μετά την ανάπτυξη». Επίσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχεδιάζει μια διάσκεψη με τίτλο «Beyond Growth» την ερχόμενη άνοιξη. Ακόμη και κάποιοι στη Wall Street αρχίζουν να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στη λογική της «αποανάπτυξης». Η επενδυτική τράπεζα Jefferies επισήμανε ότι οι επενδυτές θα πρέπει να εξετάσουν τι θα συμβεί εάν το κίνημα αυτό συγκεντρώσει περισσότερους υποστηρικτές, σημειώνοντας ότι οι νεότερες γενιές που «ανησυχούν για το κλίμα» έχουν διαφορετικές καταναλωτικές αξίες.

Το τέλος της ανάπτυξης;

Μπορεί να είναι δύσκολο να μιλήσουμε για την αποανάπτυξη, ειδικά καθώς αυξάνονται οι φόβοι για μια παγκόσμια ύφεση, με όλο τον πόνο που συνεπάγεται η απώλεια θέσεων εργασίας και η κατάρρευση επιχειρήσεων.

Αλλά οι υποστηρικτές, που συχνά μιλούν για την ύφεση ως σύμπτωμα ενός κατεστραμμένου συστήματος, ξεκαθαρίζουν ότι δεν προωθούν τη λιτότητα ή λένε στις αναπτυσσόμενες χώρες που επιθυμούν να αυξήσουν το βιοτικό επίπεδο ότι δεν πρέπει να καρπωθούν τα οφέλη της οικονομικής ανάπτυξης.

Αντίθετα, μιλούν για την κοινή χρήση περισσότερων αγαθών, τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, την απομάκρυνση από τις ιδιωτικοποιημένες μεταφορές ή την υγειονομική περίθαλψη και τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής των προϊόντων, ώστε να μην χρειάζεται να αγοράζονται σε τόσο τακτικά διαστήματα. Πρόκειται για «σκέψη με όρους επάρκειας», το έθεσε η Gabriela Cabana, υποψήφια διδάκτωρ του London School of Economics και υπέρμαχος του κινήματος.

Η υιοθέτηση της αποανάπτυξης θα απαιτούσε μια δραματική επανεξέταση του καπιταλισμού της αγοράς που χαρακτηρίζει σχεδόν κάθε κοινωνία στον πλανήτη τις τελευταίες δεκαετίες.

Ωστόσο, ορισμένες προτάσεις θα μπορούσαν να υπάρξουν στο ισχύον σύστημα. Αναφέρεται συχνά ένα καθολικό βασικό εισόδημα – στο οποίο όλοι λαμβάνουν μια εφάπαξ πληρωμή ανεξάρτητα από το καθεστώς απασχόλησης, που επιτρέπει στην οικονομία να μειώσει την εξάρτησή της από ρυπογόνες βιομηχανίες. Έτσι είναι και μια τετραήμερη εβδομάδα εργασίας.

«Όταν οι άνθρωποι έχουν περισσότερη οικονομική ασφάλεια και περισσότερες οικονομικές ελευθερίες, παίρνουν καλύτερες αποφάσεις», είπε η Cabana.

Διαβάστε ακόμη: