Η πανδημία COVID-19 και τα συνακόλουθα περιοριστικά μέτρα που ελήφθησαν διεθνώς για την προστασία της υγείας των πολιτών έπληξαν σημαντικά την οικονομική δραστηριότητα και κατά συνέπεια τα εισοδήματα των νοικοκυριών. 

Αν και δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί, το μέγεθος των απωλειών είναι σημαντικό, ενώ παράλληλα τα πρώτα εμπειρικά ευρήματα συγκλίνουν στο ότι η πανδημία επηρεάζει δυσανάλογα τους νέους εργαζομένους και τα άτομα με χαμηλή εκπαίδευση και χαμηλό εισόδημα και θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε αύξηση της φτώχειας και της εισοδηματικής ανισότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Σύμφωνα με σχετική ανάλυση της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ), οι εξελίξεις αυτές αναδεικνύουν το ρόλο της δημοσιονομικής πολιτικής στο μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης, προκειμένου να διασφαλιστεί η οικονομική σταθερότητα και να προστατευθούν οι πιο ευάλωτοι.

Υπό αυτό το πρίσμα, σκοπός της παρούσας ανάλυσης είναι να εκτιμήσει τη συμβολή των δημοσιονομικών μέτρων που υιοθετήθηκαν στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας στη διαμόρφωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών, της φτώχειας και της ανισότητας για το έτος 2020.

Η εκτίμηση των αναδιανεμητικών αποτελεσμάτων έγινε με το υπόδειγμα μικροπροσομοίωσης φόρων-παροχών EUROMOD,3 στο οποίο χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από την Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών EU-SILC 2018 (εισοδήματα 2017). Σύμφωνα με την ΤτΕ, καθώς η περίοδος αναφοράς εισοδήματος της EU-SILC 2018 είναι το έτος 2017, τα εισοδήματα αναπροσαρμόστηκαν στα ονομαστικά επίπεδα του έτους 2020. Δημιουργήθηκε δηλαδή μια τεχνητή εισοδηματική κατανομή, η οποία μπορεί να μην απεικονίζει πλήρως τις πραγματικές μεταβολές.

Πιο συγκεκριμένα, προσομοιώθηκαν δύο σενάρια:Στο πρώτο σενάριο (“χωρίς μέτρα COVID”), η πανδημία επηρεάζει αρνητικά τα εισοδήματα των νοικοκυριών βραχυπρόθεσμα μέσω μέτρων αναστολής συμβάσεων εργασίας.

Η επιλογή των μισθωτών που περιέρχονται σε καθεστώς αναστολής γίνεται με βάση τις περιπτώσεις αναστολής εργασίας ανά Κωδικό Αριθμό Δραστηριότητας (ΚΑΔ) σύμφωνα με στοιχεία από το πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ, ενώ για την επιλογή των αυτοαπασχολουμένων έγινε εκτίμηση με βάση τον αριθμό τους ανά πληττόμενο ΚΑΔ.

Δεν συμπεριλαμβάνονται εκτιμήσεις για τον αριθμό των ατόμων που περιέρχονται σε καθεστώς ανεργίας, καθώς, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ (Δεκέμβριος 2020), δεν παρατηρείται αύξηση στον αριθμό των ανέργων σε σχέση με το 2019. Η δημοσιονομική πολιτική στο πρώτο σενάριο παραμένει όπως είχε σχεδιαστεί, προ COVID-19, για το 2020.

Στο δεύτερο σενάριο (“με μέτρα COVID”), λαμβάνονται υπόψη και κάποια από τα μέτρα στήριξης του εισοδήματος των νοικοκυριών που υιοθετήθηκαν από την κυβέρνηση. Εξετάζεται δηλαδή υποσύνολο των μέτρων στήριξης που αφορά αποκλειστικά φυσικά πρόσωπα. Ειδικότερα, οι πολιτικές που συμπεριλήφθηκαν στην ανάλυση είναι:

α) η αποζημίωση ειδικού σκοπού προς τα νοικοκυριά,

β) η παράταση των επιδομάτων ανεργίας κατά δύο μήνες,

γ) η χορήγηση επιδόματος 400 ευρώ σε περίπου 130.000 μακροχρόνια ανέργους που δεν λαμβάνουν την τακτική επιδότηση ανεργίας, καθώς,

δ) οι ενισχύσεις που δόθηκαν στους δικαιούχους του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.

Όσον αφορά την αποζημίωση ειδικού σκοπού, o αριθμός των δικαιούχων στηρίζεται σε απολογιστικά στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας για τις αποζημιώσεις Μαρτίου-Ιουλίου και προβλέψεις για το υπόλοιπο του έτους.

Μεταβολές στο διαθέσιμο εισόδημα

Με βάση την παραπάνω ανάλυση, εκτιμάται για το έτος 2020 η μεταβολή στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μετά την εμφάνιση της πανδημίας και διασπάται σε δύο συνιστώσες: την επίδραση της πανδημικής διαταραχής χωρίς τη λήψη μέτρων και την επίδραση των μέτρων που ελήφθησαν προς αντιμετώπισή της. Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι η υγειονομική κρίση έπληξε τα εισοδήματα σε όλο το εύρος της κατανομής, ενώ τα μέτρα αναπλήρωσαν σε μεγάλο βαθμό τις απώλειες που προκλήθηκαν.

Ειδικά για το φτωχότερο δεκατημόριο, οι παράγοντες αυτοί συνδυαστικά οδηγούν σε αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος κατά 2,7%, καθώς, πέρα από τη μεγάλη αναπλήρωση εισοδήματος για τους εργαζομένους μέσω της αποζημίωσης ειδικού σκοπού, υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση ανέργων που επωφελήθηκαν από τις παρατάσεις των επιδομάτων ανεργίας και τις ενισχύσεις του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Για τα υπόλοιπα εισοδηματικά κλιμάκια, το διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται προοδευτικά με το εισόδημα, καθώς η αποζημίωση ειδικού σκοπού αναπληρώνει μικρότερο μέρος του εισοδήματος. Κατά μέσο όρο, το διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται κατά 3,3% (έναντι μείωσης κατά 6,3% άνευ μέτρων).

Δείκτες φτώχειας και ανισότητας

Όσον αφορά την επίπτωση της υγειονομικής κρίσης στους δείκτες φτώχειας και ανισότητας, η ΤτΕ εκτιμάότι, άνευ μέτρων, όλοι οι δείκτες θα σημείωναν αύξηση σε σχέση με το εκτιμηθέν επίπεδό τους για το 2020 πριν από την εκδήλωση της πανδημίας. Τα μέτρα στήριξης των νοικοκυριών ανατρέπουν την αρνητική αυτή τάση για όλους τους δείκτες εκτός από τον κίνδυνο φτώχειας, ο οποίος παραμένει υψηλότερος (κατά 1,3 ποσοστιαία μονάδα) σε σχέση με τον εκτιμώμενο για το 2020 προ COVID.Συνολικά, η ανάλυση υποδηλώνει ότι οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις που εξετάστηκαν έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην προστασία των πολιτών έναντι των άμεσων αρνητικών επιπτώσεων της πανδημίας στα εισοδήματά τους. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθούν τα εξής:

α) Η ανάλυση δεν συμπεριλαμβάνει αλλαγές στη συμπεριφορά που μπορεί να προκύψουν από την εφαρμογή κυβερνητικών μέτρων, αλλά εστιάζει στα άμεσα αναδιανεμητικά αποτελέσματα.

β)Τα αποτελέσματα της ανάλυσης αφορούν εκτιμήσεις μόνο για το έτος 2020. Η μεσοπρόθεσμη εξέλιξη της φτώχειας και της ανισότητας θα εξαρτηθεί από τη διάρκεια και το βάθος της ύφεσης. Ιδιαίτερη σημασία στο μέλλον θα έχει και η πολιτική για τη στήριξη των ανέργων, όταν τα μέτρα στήριξης της οικονομίας αρχίσουν να αποσύρονται.

Δείτε όλες τις  τελευταίες Ειδήσεις  από την  Ελλάδα  και τον  Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Radar.gr.