Ο Leon Romero είναι φανατικός οπαδός του Χαβιέρ Μιλέι, του υποψηφίου-αουτσάιντερ που εξελέγη την προηγούμενη Κυριακή πρόεδρος της Αργεντινής, με κύριο έμβλημά του τις ριζοσπαστικές προτάσεις για την αναζωογόνηση της οικονομίας.
“Θέλω να στοιχηματίσω σε κάτι διαφορετικό”, ανέφερε ο Romero, 23χρονος βοηθός λογιστή σε αλυσίδα αρτοποιείων, σε μια πολύβουη συγκέντρωση υπέρ του Μιλέι.
Ερωτηθείς για τις λεπτομέρειες του εμβληματικού οικονομικού σχεδίου του Μιλέι να καταργήσει το αργεντινικό πέσο και να το αντικαταστήσει με το δολάριο των ΗΠΑ, ο Romero παραδέχτηκε ότι δεν γνώριζε πώς ακριβώς θα λειτουργούσε – πόσα δολάρια θα λάμβανε για τα πέσο του, πώς θα μετατρεπόταν ο μισθός του, πώς θα επηρεάζονταν οι τιμές ή αν θα ήταν ασφαλές να φυλά κανείς χρήματα στην τράπεζα.
Αυτό συμβαίνει με πολλούς Αργεντινούς, που στάθηκαν πρόθυμοι να αγκαλιάσουν τις δεσμεύσεις του Μιλέι να αναβιώσει εκείνη που κάποτε ήταν μια από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, χωρίς ωστόσο να είναι απολύτως σίγουροι για πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα.
Ο Μιλέι αναφέρει ότι η δολαριοποίηση θα ανάγκαζε την κυβέρνηση να χαλιναγωγήσει τις σπάταλες πρακτικές της, θα τιθάσευε τον πληθωρισμό και θα απελευθέρωνε περίπου 250 δισεκατομμύρια δολάρια σε δυνητικές επενδύσεις. Ωστόσο, ένας τόσο υψηλού κινδύνου επανασχεδιασμός της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας της Νότιας Αμερικής θα αποτελούσε ένα απίστευτα περίπλοκο εγχείρημα.
Το ότι οι Αργεντινοί σκέφτονται σοβαρά να καταργήσουν το εθνικό τους νόμισμα –ακραίο βήμα που ελάχιστες χώρες έχουν ιστορικά δοκιμάσει– είναι απόδειξη του ολέθρου που έχει προκαλέσει ο πληθωρισμός σε ολόκληρο τον κόσμο μετά την πανδημία.
Αν ο πληθωρισμός σε ετήσια βάση εκτοξεύτηκε περίπου στο 10% σε μεγάλο μέρος του ανεπτυγμένου κόσμου, σοκάροντας τις νεότερες γενιές που δεν είχαν βιώσει ποτέ σπειροειδή αύξηση τιμών, εκτινάχθηκε σε πάνω από 130% στην Αργεντινή, μια χώρα που πλήττεται συνεχώς από κρίσεις, σπάζοντας το ηθικό ακόμη και ενός λαού που έχει σφυρηλατήσει τακτικές οικονομικής επιβίωσης κατά τη διάρκεια δεκαετιών οικονομικής διαταραχής.
“Δεν φοβάμαι να δοκιμάσω κάτι διαφορετικό. Φοβάμαι εκείνο που ξέρω ότι δεν λειτουργεί, με αυτό ζούμε τόσα χρόνια”, δήλωνε ο Romero, του οποίου ο μηνιαίος μισθός των 150.000 πέσο έχει ακρωτηριαστεί από τον πληθωρισμό από την τελευταία του αύξηση πριν από τρεις μήνες. Τον Ιούλιο, ο μισθός του άξιζε περίπου 300 δολάρια τον μήνα – σήμερα περίπου τα μισά. “Σε δολάρια, ο μισθός μου θα είναι ασφαλής”.
Οι ψηφοφόροι επέλεξαν έτσι τον Μιλέι, έναν ελευθεριακό βουλευτή ο οποίος έχει ορκιστεί να “ανατινάξει” την κεντρική τράπεζα, έναντι του υπουργού Οικονομίας Σέρχιο Μάσα και (στον α’ γύρο) έναντι της Πατρίσια Μπούλριτς, υποψήφιας μιας συμμαχίας φιλικής προς το επιχειρείν.
Ακόμη κι αν δεν το καταλαβαίνουν πλήρως, οι υποστηρικτές του Μιλέι λένε ότι το σχέδιο δολαριοποίησης –το οποίο περιλαμβάνει πάγωμα της συναλλαγματικής ισοτιμίας, άρση των κεφαλαιακών ελέγχων, επιτρέποντας στα πέσο και στα δολάρια να κυκλοφορήσουν ελεύθερα για λίγο και τη μεταφορά του χρέους της κεντρικής τράπεζας σε ένα offshore fund– είναι η καλύτερη ευκαιρία για την ομαλοποίηση της οικονομίας.
Το βλέπουν να περιορίζει το σπιράλ αύξησης των τιμών, το οποίο είναι τόσο εκρηκτικό που κανείς δεν είναι σίγουρος πόσο κοστίζουν τα πράγματα, βάζοντας ένα “ταβάνι” στα επιτόκια που ξεπερνούν το 100% και τερματίζοντας την ανάγκη να κουβαλά κανείς άπειρα μετρητά για καθημερινές συναλλαγές. Τα πράγματα έχουν γίνει τόσο άσχημα που ορισμένοι έμποροι “πάγωσαν” πολλές πωλήσεις πριν από τις εκλογές, φοβούμενοι μια σημαντική πτώση του νομίσματος μετεκλογικά.
Πρόκληση
Οι επικριτές του Μιλέι ισχυρίζονται ότι το σχέδιο του εκλεγμένου προέδρου της Αργεντινής (αναλαμβάνει καθήκοντα στις 10 Δεκεμβρίου) είναι πολύ ριψοκίνδυνο και ότι, αν το καταφέρει, η χώρα θα έχει εκχωρήσει τον έλεγχο της νομισματικής της πολιτικής στη Federal Reserve – δεν θα είναι σε θέση να προσαρμόσει τα επιτόκια, να υποτιμήσει το νόμισμά της ή να τυπώσει χρήμα ως απάντηση σε ένα εξωτερικό σοκ.
Φυσικά, ο Μιλέι απαντά ότι αυτό ακριβώς είναι το ζητούμενο – θέλει να πάρει αυτές τις αποφάσεις από τα χέρια των Αργεντινών υπευθύνων χάραξης πολιτικής, οι οποίοι, όπως λέει, έχουν φρικτό ιστορικό στη διαχείριση της οικονομίας.
Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Μιλέι επέκριναν σφόδρα τις ιδέες του προεκλογικά. Η Μπούλριτς πρότεινε μια σειρά “ορθόδοξων” μεταρρυθμίσεων που ισχυριζόταν ότι θα ενίσχυαν την οικονομία χωρίς να απαιτηθεί δολαριοποίηση, ενώ ο Μάσα, ηγετικό στέλεχος της απερχόμενης αριστερής κυβέρνησης, υποσχόταν να σταθεροποιήσει την κατάσταση διατηρώντας παράλληλα την κρατική “γαλαντομία”.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για την αντικατάσταση του εθνικού νομίσματος είναι να πείσει κανείς τους Αργεντινούς να μεταφέρουν τα δισεκατομμύρια δολάρια που διατηρούν σε μετρητά πίσω σε παραδοσιακούς τραπεζικούς λογαριασμούς, απαραίτητο συστατικό για να πραγματοποιηθεί η νομισματική μετάβαση.
Ένα ατύχημα, που θα προκαλείτο από την προσπάθεια να δολαριοποιηθεί η οικονομία με ανεπαρκή αποθέματα δολαρίου, θα μπορούσε να προκαλέσει ένα σπιράλ υπερπληθωρισμού, δυνητικά ακόμη και τραπεζικό πανικό που θα θύμιζε την οικονομική κατάρρευση το 2001, γεγονός που έχει οδηγήσει εκατομμύρια Αργεντινούς να είναι έτσι κι αλλιώς δύσπιστοι έναντι του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Άλλες χώρες της περιοχής δολαριοποίησαν τις οικονομίες τους αφού πέρασαν τις δικές τους κρίσεις. Από τότε που το Εκουαδόρ και το Ελ Σαλβαδόρ κατάργησαν τα εθνικά τους νομίσματα πριν από περίπου 20 χρόνια, και οι δύο χώρες απολαμβάνουν ήπιο πληθωρισμό και σταθερά χρηματοπιστωτικά συστήματα, με την απόφαση να παραμένει εξαιρετικά δημοφιλής ακόμη και όταν οι κυβερνήσεις αλλάζουν, με συντηρητικούς ή προοδευτικούς ηγέτες.
Τούτου λεχθέντος, η αλλαγή δεν αποτέλεσε πανάκεια για καμία χώρα – και οι δύο εξακολουθούν να υποφέρουν από υποτονική οικονομική ανάπτυξη. Το Εκουαδόρ έχει αθετήσει το χρέος του πολλές φορές τις τελευταίες δύο δεκαετίες και το Ελ Σαλβαδόρ έχει προκαλέσει ταραχή στους επενδυτές ομολόγων προσθέτοντας το Bitcoin ως επίσημο και νόμιμο χρηματικό μέσο.
Το εγγύτερο που έφτασε ποτέ η Αργεντινή στην υιοθέτηση του δολαρίου ήταν όταν δέσμευσε το πέσο τη δεκαετία του 1990 σε συναλλαγματική ισοτιμία 1 προς 1 με το δολάριο, δεσμευόμενη να στηρίζει κάθε πέσο που τύπωνε με ένα δολάριο στα αποθεματικά της. Αυτό δάμασε πρόσκαιρα τον πληθωρισμό, ωστόσο τελικά αντιστράφηκε, οδηγώντας στην κρίση του 2001.
Με τα δολάρια της Αργεντινής να βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό εκτός του επίσημου χρηματοπιστωτικού συστήματος, η κεντρική τράπεζα εκτιμάται ότι έχει περισσότερο χρέος σε δολάρια από ό,τι πραγματικά δολάρια στα χέρια της – ο ισολογισμός της αποτελείται κυρίως από πιστοληπτικές γραμμές πίστωσης από διεθνείς δανειστές όπως η Κίνα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η κυβέρνηση Μιλέι θα χρειαζόταν περίπου 40 δισεκατομμύρια δολάρια για να ξεκινήσει τη διαδικασία δολαριοποίησης της οικονομίας. Δεν είναι σαφές από πού θα μπορούσε να λάβει αυτό το ποσό, με τις κεφαλαιαγορές να είναι κλειστές για τη χώρα, καθώς οι επενδυτές τιμολογούν αθετήσεις πληρωμών σε ήδη υπάρχοντα ομόλογα.
Θυρίδες και κρυψώνες
Είναι μεγάλη ειρωνεία ότι, ενώ το κράτος στερείται δολαρίων, η χώρα είναι γεμάτη από αυτά.
Η εθνική στατιστική υπηρεσία της Αργεντινής εκτιμά ότι οι πολίτες της κατέχουν περίπου 250 δισεκατομμύρια δολάρια σε συνάλλαγμα εκτός του τραπεζικού συστήματος, “κάτω από το στρώμα”, σε θυρίδες και χρηματοκιβώτια. Κάτι τέτοιο θα αντιπροσώπευε περισσότερο από το 10% των αμερικανικών χαρτονομισμάτων σε κυκλοφορία παγκοσμίως. Οι Αργεντινοί κατέχουν επίσης άλλα 250 δισεκατομμύρια δολάρια σε ρευστά περιουσιακά στοιχεία σε υπεράκτιους λογαριασμούς, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικών (IIF).
Σε ένα κτίριο στο Μπουένος Άιρες, σε υπόγειο καταφύγιο, δίπλα από έναν ανιχνευτή μετάλλων, έναν βιομετρικό σαρωτή ματιών και μετά από αλλεπάλληλες αλεξίσφαιρες πόρτες, ο Piantoni παρουσιάζει ένα δωμάτιο με επένδυση από το δάπεδο μέχρι την οροφή με θυρίδες ασφαλείας. Είναι συνήθως γεμάτες μετρητά – το συνολικό ποσό που διασφαλίζει είναι τουλάχιστον 225 εκατομμύρια δολάρια για πελάτες στα υποκαταστήματα της INGOT σε Αργεντινή και Ουρουγουάη.
“Τα χρήματα πρέπει να βρίσκονται στην τράπεζα. Το λογικό είναι να αποφέρουν απόδοση σε μια κανονική χώρα”, αναφέρει ο Piantoni. “Δυστυχώς, έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας για να γίνουμε κανονική χώρα”.
Τα επίπεδα φτώχειας έχουν ξεπεράσει το 40% στην Αργεντινή, αυξημένα κατά 5% σε τέσσερα χρόνια. Μετά από χρόνια δημοσιονομικών ελλειμμάτων που χρηματοδοτούνταν με εκτύπωση χρήματος, η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση και στο τραπεζικό σύστημα βρίσκεται στο ναδίρ. Το πέσο έχει χάσει περισσότερο από το 92% της αξίας του από το 2019.
Η ακριβής πτώση του εξαρτάται από το ποια ισοτιμία χρησιμοποιεί κανείς. Ενώ η κυβέρνηση διατηρεί την επίσημη ισοτιμία στα 350 πέσος ανά δολάριο, οι συναλλαγματικοί περιορισμοί καθιστούν σχεδόν αδύνατη την πρόσβαση σε αυτό το επίπεδο ανταλλαγής. Έτσι, έχουν εμφανιστεί άλλες μέθοδοι συναλλαγών, δημιουργώντας πάνω από 12 παράλληλες ισοτιμίες.
Ορισμένες πτυχές της καθημερινής ζωής λειτουργούν ήδη με δολάρια. Τα ακίνητα, τα πολυτελή εστιατόρια και οι περισσότερες εισαγωγές κοστολογούνται πλέον σε αμερικανικά χαρτονομίσματα. Επειδή οι συναλλαγές γίνονται σε μετρητά –οι Αργεντινοί διηγούνται ιστορίες με τους ίδιους να περπατούν στους δρόμους κουβαλώντας σακίδια με εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια–, οι ληστές προσπαθούν να στοχεύσουν όποιον εικάζουν ότι μεταφέρει χρήματα.
“Το 90% των συναλλαγών γίνονται αποκλειστικά σε μετρητά”, αναφέρει ο Maximiliano Gotz, κτηματομεσίτης. “Εννοώ μετρητά με την κυριολεκτική έννοια, τσάντες με δολάρια σε χαρτονομίσματα”.
Η βουτιά του πέσο στις παράλληλες αγορές είχε επιταχυνθεί μετά τη νίκη του Μιλέι προ μηνών στις προκριματικές εκλογές και όσο χαμηλότερη είναι, τόσο πιο εύκολη μπορεί να αποδειχθεί η δολαριοποίηση, επειδή θα απαιτήσει λιγότερα δολάρια. Αυτό το αναγνωρίζει και ο ίδιος ο εκλεγμένος πρόεδρος ως επωφελές για το σχέδιό του, μολονότι θα βλάψει τους Αργεντινούς που δεν διαθέτουν δολάρια.
Υπάρχει όμως κίνδυνος το πέσο να υποχωρήσει απότομα, να παραμείνει χαμηλά και η δολαριοποίηση να μην πραγματοποιηθεί ποτέ. Αυτό σχεδόν σίγουρα θα οδηγούσε σε υπερπληθωρισμό – ορίζεται ως αύξηση των τιμών με μηνιαίο ρυθμό τουλάχιστον 50%. Προς το παρόν, στην Αργεντινή ο ρυθμός είναι στο 12,7%.
Η δολαριοποίηση απαιτεί αστραπιαίες κινήσεις, σύμφωνα με τον Claudio Porcel, ιδρυτή της Balanz Capital, αργεντινικής χρηματιστηριακής εταιρείας.
“Η αποφυγή του υπερπληθωρισμού είναι σαν να βρίσκεσαι στη μέση της αφρικανικής σαβάνας, να έρχεται ένα λιοντάρι εναντίον σου και να έχεις μόνο μία σφαίρα”, τονίζει ο Porcel. “Το καλύτερο είναι να του φυτέψεις τη σφαίρα ανάμεσα στα μάτια”.
“Ο Μέσι της πολιτικής”
Για χρόνια, η Noelia Zuniga, 27χρονη μετανάστρια από το Περού, μετατρέπει σχεδόν κάθε πέσο που κερδίζει από την πώληση καφέ στους δρόμους του Μπουένος Άιρες σε δολάρια και στη συνέχεια τα φυλά σε κρυψώνα στο ακατάστατο και χωρίς παράθυρα διαμέρισμά της. Ένας κλέφτης έφυγε με ένα τμήμα του κομποδέματός της μια μέρα, καθυστερώντας την παραπάνω από έναν χρόνο, καθώς έκανε οικονομία για να αποκτήσει ένα μικρό αυτοκίνητο Fiat, το οποίο τελικά αγόρασε τον Ιούλιο του 2022.
Έτσι, η Zuniga, όπως ακριβώς και ο Romero, μένει αδόνητη όταν ακούει για τους κινδύνους της δολαριοποίησης. Είναι επίσης επικίνδυνο και προβληματικό να μην μπορεί κανείς απλά να βάλει τα χρήματά του σε μια τράπεζα και να έχει εμπιστοσύνη ότι θα διατηρήσουν την αξία τους.
Σε ένα σημείο της συζήτησης, η Zuniga αρχίζει να μιλά με πάθος για τον Lionel Messi και τον τρόπο που οδήγησε την Αργεντινή στο πρώτο της Παγκόσμιο Κύπελλο μετά από τρεις δεκαετίες πέρυσι. Όπως πολλοί άνθρωποι στη χώρα, έχει εμμονή με το ποδόσφαιρο και τον Messi. Πλέον, βλέπει τον Μιλέι (και το οικονομικό του σχέδιο) με τον ίδιο τρόπο – ως σωτήρα που θα διορθώσει μαγικά τα προβλήματα της χώρας.
“Είναι σαν τον Μέσι με τη μπάλα”, λέει. “Απλώς το ξέρω ότι θα τα καταφέρει”.
