Όταν το 2014 ο Βρετανός βιολόγος και ιολόγος Έντουαρντ Χολμς επισκέφθηκε την υπαίθρια αγορά Χουανάν στη Γουχάν της Κίνας, το ενδιαφέρον του κέντρισαν σκύλοι ρακούν που φυλακισμένοι στα κλουβιά τους περίμεναν τον αγοραστή τους.
Οι διπλανοί πάγκοι θύμιζαν ζωολογικό κήπο, με φίδια, σκαντζόχοιρους, τρωκτικά και πουλιά να πωλούνται προς… κατανάλωση. Δεν υπήρχε καταλληλότερο περιβάλλον για την ανάπτυξη ιών, όπως στην περίπτωση του αναπνευστικού συνδρόμου, γνωστό και ως SARS, ο οποίος προκλήθηκε από έναν κορωνοϊό νυχτερίδας που πριν φτάσει στους ανθρώπους είχε «μεταναστεύσει» σε κάποιο άγριο ζώο.
Ανάμεσα στους πιθανούς «υπόπτους» ήταν ο σκύλος ρακούν. Ο Χολμς, λοιπόν, ήξερε καλά: Από την υπαίθρια αγορά θα μπορούσαν να προκύψουν νέοι ιοί. Όταν πέντε χρόνια αργότερα ο ειδικός ενημερώθηκε για μία πνευμονία σαν αυτή του SARS στη Γουχάν δεν είχε αμφιβολία, οι σκύλοι ρακούν είχαν διαδραματίσει ρόλο στο ξέσπασμά της. «Ήταν μία πανδημία που περίμενε να συμβεί, και τότε συνέβη», είχε πει στους New York Times.
Ο Χολμς που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, ήταν ο πρώτος που περιέγραψε την αλληλουχία του γονιδιώματος του SARS-CoV-2 περιγράφοντας τη νόσο σε συνεργασία με τον Ζανγκ Γιονγκτζέν από το Πανεπιστήμιο Φουντάν και ήταν εκείνος που διέλυσε κάθε αμφιβολία περί διαρροής του κορωνοϊού από εργαστήριο.
Τώρα, ο ιολόγος βρίσκεται πίσω από μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature από την οποία προκύπτει ότι οι φάρμες εκτροφής ζώων για την παραγωγή γούνας μπορεί να λειτουργήσουν σαν «γέφυρα» ανάμεσα στους ανθρώπους και τους ιούς που κυκλοφορούν στην άγρια ζωή.
Ο Χολμς και η ομάδα του εντόπισαν σειρά ιών, ανάμεσα σε αυτούς νέους παθογόνους και γνωστότερους που ανιχνεύθηκαν σε νέους ξενιστές.
Αναλυτικότερα, κατά τη λήψη δειγμάτων πνεύμονα και εντερικού ιστού από 461 ζώα που πέθαναν από μολυσματικές ασθένειες στο διάστημα 2021 και 2024 σε φάρμες ζώων στην Κίνα ανακαλύφθηκαν 125 είδη ιών γρίπης ή κορονωϊών, ανάμεσα στους οποίους 36 νέα είδη και 39 στελέχη ιών όπως εκείνος της ιαπωνικής εγκεφαλίτιδας και ένας κορωνοϊός παρόμοιος με τον HKU5 (το παθογόνο της νυχτερίδας που ευθύνεται για το Mers), με δυνητικά «υψηλό κίνδυνο» μετάδοσης μεταξύ των ειδών.
Από τα ζώα τα 164 ανήκαν σε τέσσερα είδη που εκτρέφονται στη βορειοανατολική Κίνα αποκλειστικά για τη γούνα τους, όπως ο σκύλος ρακούν (Nyctereutes procyonoides), το μινκ (Neogale vison), η κόκκινη αλεπού (Vulpes vulpes) κι η αρκτική αλεπού (Vulpes lagopus). Τα άλλα προέρχονταν από είδη που εκτρέφονταν τόσο για γούνα όσο και για φαγητό και παραδοσιακή ιατρική, κυρίως στην ανατολική Κίνα, όπως ινδικά χοιρίδια, ελάφια και κουνέλια.
Σύμφωνα με την Άλις Χιους, βιολόγο στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, οι ερευνητές υποψιάζονταν εδώ και καιρό ότι αυτά τα ζώα στα εκτροφεία θα μπορούσαν να αποτελέσουν «δεξαμενή» ιών με κίνδυνο να μεταπηδήσουν στους ανθρώπους, με τους ειδικούς να εκφράζουν ανησυχία για περισσότερους από 30 ιούς καθώς έχουν την ικανότητα να μεταφέρονται από το ένα είδος στο άλλο με ευκολία.
Η Χιους τόνισε ότι η βιομηχανία θα πρέπει να επιβάλει τη μετάβαση στην τεχνητή γούνα, ή να ρυθμιστεί το εμπόριο γούνας σε τέτοιο βαθμό ώστε να διασφαλιστεί η εφαρμογή αυστηρών μέτρων, όπως η καραντίνα ζώων, η μείωση του αριθμού τους, ο καθαρισμός των κλουβιών τους.
Όπως αναφέρει το Nature το 2016 οι φάρμες στην Ευρώπη παρήγαγαν 39,05 εκατ. βιζόν ή μινκ, ενώ οι κινεζικές 26,16 εκατ. Τα βιζόν, τόσο στην Ευρώπη όσο στην Κίνα, ήταν από τα πρώτα ζώα που ασθένησαν μετά το ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19 , ενώ εικάζεται ότι διαδραμάτισαν ρόλο στην εξάπλωση του ιού της γρίπης των πτηνών H5N1.
«Αυτό που λέει [η μελέτη] είναι ότι αυτά τα είδη είναι γεμάτα με ιούς και ορισμένοι από αυτούς ξεπερνούν τα όρια των ειδών… πράγμα που αποτελεί πραγματική ανησυχία. Νομίζω ότι αυτό [το εμπόριο γούνας] είναι σαν μια ζαριά. Εκθέτουμε τους εαυτούς μας σε ιούς που προέρχονται από την άγρια πανίδα, η οποία είναι μια προφανής οδός [για να εμφανιστεί] η επόμενη πανδημία. Το ερώτημα που μένει είναι αν μπορούμε να βρούμε για ποια είδη ιών πρέπει να ανησυχούμε περισσότερο και ποια είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν [στον άνθρωπο]; Είναι πολύ δύσκολο να πούμε, αλλά αν οι ιοί είναι σε θέση να υπερπηδήσουν μεγάλες εξελικτικές αποστάσεις, αυτό υποδηλώνει ότι μπορούν να πολλαπλασιαστούν σε διαφορετικούς τύπους κυττάρων. Αυτό αποτελεί κίνδυνο», εξήγησε ο Χολμς. Όσο για τον HKU5 τόνισε ότι πρέπει να μπει αμέσως σε λίστα παρακολούθησης και κάλεσε σε αυστηρότερη επιτήρηση των εκτροφείων ζώων εντός της Κίνας και σε ολόκληρο τον κόσμο.
